سه مقاله‌... سرنوشت مشابه و دردناکی سه گوشه‌گیر بزرگ دنیای اندیشه را به همدیگر نزدیک می‌کند... فریدریش هولدرلین که در فقر و جنون خاموش گشت... هاینریش فون کلایست که جز با خودکشی نتوانست به تخاصم درونی‌اش پایان بدهد... و فریدریش نیچه... به اتکای سرگذشت زندگانی، تفسیری درباره‌ی این سه نفر به دست می‌دهد که البته بسیار شخصی است، اما از گیراترین تفسیرهاست

پیکار با دیو [struggle with the daemon یا Der Kampf mit dem Dämon] اشتفان تسوایگ

پیکار با دیو [struggle with the daemon یا Der Kampf mit dem Dämon]. مجموعه‌ی سه مقاله‌ای از اشتفان تسوایگ1 [تسوایک] (1881-1942)، نویسنده‌ی انگلیسی اتریشی‌الاصل، درباره‌ی هولدرلین2 و کلایست3 و نیچه که در 1925 انتشار یافت. سرنوشت مشابه و دردناکی این سه گوشه‌گیر بزرگ دنیای اندیشه را به همدیگر نزدیک می‌کند: فریدریش هولدرلین (1770-1843)، مصنفِ «هوپریون» [Hyperion] و «امپدوکلس» [Empedokles] و «سرودها» که مفهوم بسیار رفیعی برای شعر قائل بود و از آشتی با زندگی عملی سربرتافت و در فقر و جنون خاموش گشت. هاینریش فون کلایست (1777-1811)، مؤلف «پانتزیله» [Penthesilea] که جز با خودکشی نتوانست به تخاصمی که در میان جهش‌های فطرتش و ضرورت‌های خردمداری‌اش وجود داشت پایان بدهد. فریدریش نیچه (1844-1900)، «قهرمان اندیشه» که در «اراده‌ی قدرتش» گوشه‌نشین و ناشناخته ماند و مانند هولدرلین در کام جنون فرو رفت.

نویسنده که یکی از هواداران نقد روانی منبعث از مکتب فروید بود، در اینجا با استفاده از روشی که با روش او در سه استاد تفاوت دارد، به اتکای سرگذشت زندگانی، تفسیری درباره‌ی این سه شاعر به دست می‌دهد که البته بسیار شخصی است، اما از گیراترین تفسیرهاست. آنچه درباره‌ی سبک نویسنده می‌توان گفت این است که سه مقاله‌ی پیکار با دیو، اگرچه اندکی به لحن پرطمطراق نوشته شده است، دارای لمعان و قوتی‌ گران‌مایه و سرشار از تشبیه و استعاره و حرکت است (مثلاً فصل «ظلمت ارغوانی» در مقاله‌ی هولدرلین) و برهه‌ی بسیار معنی‌داری در میان نقدهای نویسنده‌ی اتریشی پدید می‌آورد که در خاک غربت به عمر خویش پایان داد.

عبدالله توکل. فرهنگ آثار. سروش


1. Stefan Zweig 2. Hölderlin 3. Kleist

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...