شوریدگی پرآوازه در دهکده‌ | سازندگی


گرچه منتقدانِ «جاروجنجال در باغ گواوا» (غوغا در باغ گوآوا) [Hullabaloo in the guava orchard] را با رمانِ آرونداتی روی «خدای چیزهای کوچک» مقایسه کرده‌اند، اما معلوم شد کی‌ران دسای [kiran desai] با خانم روی یا سلمان رشدی و علاوه بر آن با نسل قدیمی نویسندگان هندی، از جمله مادرش آنیتا دسای و ر. ک. نارایان اشتراکات کمتری دارد.

جاروجنجال در باغ گواوا» (غوغا در باغ گوآوا) [Hullabaloo in the guava orchard]  Desai, Kiran ‏ کی‌ران دسای

در داستان «جاروجنجال در باغ گوآوا» هیچ چشم‌انداز باشکوه و افسانه‌ای در کار نیست، و هیچ نمایش بلندپروازانه‌ای از رئالیسم جادویی به چشم نمی‌خورد. درعوض رمان به‌عنوان قطعه‌ای کاملا استادانه از طنزهای ملایم کمیک نوشته شده؛ قصه‌ای کوتاه و به‌دقت‌تنظیم‌شده که گواه بر شخصیت و احوالات نویسنده و داستان‌سرایی ذاتی اوست.

همانطور که آقای نارایان در داستان‌های معروف مالگودی خود انجام داده، خانم دسای هم شهر کوچک هندی را به ذهن متبادر می‌کند که در میانه راه بین سنت و مدرنیته قرار گرفته و بر زندگی یکی از ساکنان بی‌نام‌ونشان شهر تمرکز کرده است؛ آدمی رویایی و خویشتن‌نگر که بین تعهدات خانوادگی و تمایل به تنهاماندن مردد است.

«جاروجنجال در باغ گوآوا»، رویای جوان لااُبالی به‌نام سامپات چاولا است، که در شهر شاهکوت در دوره باران‌های موسمی سرنوشت‌ساز و مهم که به ماه‌ها خشکسالی پایان داد، به دنیا می‌آید. سال‌هاست که سامپات هیچ کار مورد انتظاری که نشان‌دهنده تولد خوش‌یمنش باشد انجام نداده: در مدرسه پرسه می‌زند، خیال‌پردازی می‌کند. از زمانی که در اداره پست محلی کاری گرفته بیشتر وقت آزاد‌ش را صرف خواندن نامه دیگران کرده و به زندگی آنها عمیقا فکر می‌کند.

هرچند که سامپات موجب غم و اندوه شدید پدر زرنگش می‌شود، ولی مادربزرگش پیشگویی مهمی می‌کند، می‌گوید: «اما دنیا گرد است، صبر کنید تا ببینید! اگرچه به‌نظر می‌رسد که او در سرازیری است، اما بالاخره روزی از طرف دیگر بالا خواهد آمد. بله، بر فراز دنیا. او فقط مسیر طولانی‌تری را طی می‌کند.»

از آنجا که «جاروجنجال در باغ گوآوا» نوعی افسانه است که در آن پیشگویی‌ها همیشه به حقیقت می‌پیوندند، خیلی زود ثابت می‌شود که گفته مادربزرگ سامپات صحت دارد. دیری نمی‌پاید که سامپات از خانه فرار می‌کند و در درخت گوآوا در کنار گروهی از میمون‌ها مأوا می‌گیرد، او به‌عنوان زاهد شاهکوت تحسین می‌شود که دارای بصیرتی مقدس با «ماهیت معنوی غیرعادی» است. پنهانی‌خواندن نامه‌های دیگران به او چیزی شبیه به نیروی بصیرت داده‌، به همان صورت که علاقه خوش‌باورانه‌اش به جملات قصار معروف به «حکمت بیکران» ترویج می‌شود.

اگر شروع نامناسبِ سامپات به‌عنوان یک انسان خردمند، سنت مقدس روشن‌گری معنوی هند را به نمایش می‌گذارد، رویدادهایی که تقدس از نوکشف‌شده‌ او را همراهی می‌کنند، مانند تقلیدی تمام و کمال از مکتب مشهور غربی تعبیر می‌شوند. کمی بعد پدر جاه‌طلب سامپات سایبان درختی باغ پسرش را زیبا و شیک می‌کند (به زحمت تلاش می‌کرد تا تعادل بین پارسایی و پرهیزگاری و راحتی واقعی برقرار کند) و مهمان‌خانه‌ای درآمد‌ساز بنا و برنامه‌هایی برای سرمایه‌گذاری بر شهرت نوظهور پسرش طراحی می‌کند. طولی نمی‌کشد که اتوبوس‌ها و ریکشاها گردشگران را به دیدن «بابا معروف در صومعه سردرختی‌اش» می‌برند و خانواده سامپات را ثروتمند می‌کنند.

خانم دسای کارِ هوشمندانه و ماهرانه‌ای را در زمینه تنظیم این وقایع انجام می‌دهد و با این کار گروه گسترده‌ای از شخصیت‌هایی رنگارنگ در هنرهای مردمی را معرفی می‌کند. اول از همه خانواده سامپات: پدر پرجنب‌وجوش و آگاه از موقعیتش در جامعه؛ مادر خیره‌سر، عجیب و تحمیل‌گرش و خواهر بدرفتارش. و سپس وجود مقامات شهری متهم به ایجاد جاروجنجال دورو‌بر سامپات: ورماجی، خبره در امور میمون‌ها کسی که از غرور «خود مهم‌پنداری» بادی به غبغب دارد؛ سرتیپ، که ترجیح می‌دهد پرندگان باغش را بشمارد تا اینکه سربازان خود را سرپرستی کند و سرپرست پلیس، که به‌دلیل انتظار تنزل رتبه در انجام وظایف خود قصور می‌کند.
مجموعه شخصیت‌های همکار سابق سامپات در اداره پست، بستنی‌فروش بدبختی که توجه خواهر رئیس‌مآب سامپات و گروهی از زائران و گردشگران را به خود جلب می‌کند.

این شخصیت‌های سردرگم ممکن است در لبه کاریکاتور در نوسان باشند، اما نویسنده آنان را با چنان ذکاوت و عطوفتی گنگ ترسیم می‌کند که خود را موذیانه در ذهن ما القا می‌کنند، همان‌طور که به شهر خیالی شاهکوت جذابیت افسانه‌ای ملموسی می‌بخشند. خانم دسای با «جاروجنجال در باغ گوآوا» نخستین کارش را ساده و بی‌پیرایه اما مسحورکننده آغاز کرده است.

............... تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...
صدای من یک خیشِ کج بود، معوج، که به درون خاک فرومی‌رفت فقط تا آن را عقیم، ویران، و نابود کند... هرگاه پدرم با مشکلی در زمین روبه‌رو می‌شد، روی زمین دراز می‌کشید و گوشش را به آنچه در عمق خاک بود می‌سپرد... مثل پزشکی که به ضربان قلب گوش می‌دهد... دو خواهر در دل سرزمین‌های دورافتاده باهیا، آنها دنیایی از قحطی و استثمار، قدرت و خشونت‌های وحشتناک را تجربه می‌کنند ...
احمد کسروی به‌عنوان روشنفکری مدافع مشروطه و منتقد سرسخت باورهای سنتی ازجمله مخالفان رمان و نشر و ترجمه آن در ایران بود. او رمان را باعث انحطاط اخلاقی و اعتیاد جامعه به سرگرمی و مایه سوق به آزادی‌های مذموم می‌پنداشت... فاطمه سیاح در همان زمان در یادداشتی با عنوان «کیفیت رمان» به نقد او پرداخت: ... آثار کسانی چون چارلز دیکنز، ویکتور هوگو و آناتول فرانس از ارزش‌های والای اخلاقی دفاع می‌کنند و در بروز اصلاحات اجتماعی نیز موثر بوده‌اند ...
داستان در زاگرب آغاز می‌شود؛ جایی که وکیل قهرمان داستان، در یک مهمانی شام که در خانه یک سرمایه‌دار برجسته و بانفوذ، یعنی «مدیرکل»، برگزار شده است... مدیرکل از کشتن چهار مرد که به زمینش تجاوز کرده بودند، صحبت می‌کند... دیگر مهمانان سکوت می‌کنند، اما وکیل که دیگر قادر به تحمل بی‌اخلاقی و جنایت نیست، این اقدام را «جنایت» و «جنون اخلاقی» می‌نامد؛ مدیرکل که از این انتقاد خشمگین شده، تهدید می‌کند که وکیل باید مانند همان چهار مرد «مثل یک سگ» کشته شود ...
معلمی بازنشسته که سال‌های‌سال از مرگ همسرش جانکارلو می‌گذرد. او در غیاب دو فرزندش، ماسیمیلیانو و جولیا، روزگارش را به تنهایی می‌گذراند... این روزگار خاکستری و ملا‌ل‌آور اما با تلألو نور یک الماس در هم شکسته می‌شود، الماسی که آنسلما آن را در میان زباله‌ها پیدا می‌کند؛ یک طوطی از نژاد آمازون... نامی که آنسلما بر طوطی خود می‌گذارد، نام بهترین دوست و همرازش در دوران معلمی است. دوستی درگذشته که خاطره‌اش نه محو می‌شود، نه با چیزی جایگزین... ...