ایده‌های خوب از کجا می‌آیند؟ | الف


آیا تابه‌حال به این فکر کرده اید که چرا تنها بخش ناچیزی از داستانهایی که نوشته می‌شوند، به شکلی تاثیر گذار می‌توانند مخاطبان را جذب خود کنند؟ پاسخ این سوال به حلقه مفقوده‌ای اشاره دارد که بسیاری از آثار داستانی و همچنین نمایشنامه‌ها و فیلمنامه‌ها از خلاء آن رنج می‌برند. «کتاب بزرگ ایده» [The idea : the seven elements of a viable story for screen, stage, or fiction] با عنوان فرعی هفت المانِ یک داستان خوب و مترقی برای فیلمنامه، نمایشنامه و رمان اثر اریک بورک [Erik Bork] که با ترجمه پوپک رحیمی و به همت نشر قطره منتشر شده است؛ به این حلقه‌ مفقوده می‌پردازد و از راه‌های غلبه بر خلاء‌هایی که به دنبال دارد، سخن می‌گوید.



در سالهای اخیر کتابهای زیادی درباره نوشتن داستان (نمایشنامه و یا فیلمنامه)  منتشر شده است. آثاری که عناصر مختلف داستان را معرفی و درباره ویژگی های آنها و همچنین شگردهای نوشتن صحبت کرده‌اند. اما در این میان از موضوعی که کتاب بزرگ ایده به آن پرداخته‌، غفلت شده است. از این رو می‌توان گفت کتاب حاضر می‌تواند مکملی برای همه‌ی کتابهایی که در این حوزه منتشر شده است، باشد. چرا که نویسنده این کتاب نمی‌خواهد به مخاطب نوشتن داستان یا نمایشنامه و فیلمنامه را بیاموزد، فرض براین است که همه‌ی ما این ها را آموخته ایم و به درستی به کار می‌بندیم. اما نتیجه آن به گونه‌ای نیست که برای مخاطب و حتی خود ما جذاب باشد.

اگر می‌خواهید داستانی بنویسید که نه تنها برای خودتان که برای خوانندگان نیز واقعا جذاب باشد. آن هم نه جذابیتی که حاصل دنبال کردن  داستان برای مطلع شدن از پایان و سرانجام آن باشد، بلکه جذابیتی که خواننده در طول خواندن کتاب از آن بهره مند شود. «کتاب بزرگ ایده» راهنمای شما برای این منظور خواهد بود.

مشکل بسیاری از نویسندگان شخصیت پردازی، دیالوگ نویسی، توصیف صحنه و دیگر توانایی های لازم در پروسه نوشتن نیست، بلکه مشکل آنها در زمینه‌ای‌ست که معمولا نخستین گام در پروسه نوشتن داستان یا فیلمنامه و نمایشنامه محسوب می‌شود. برخی نیز دچار این سوءتفاهم هستند که داستان و ویژگی‌هایش اهمیتی محوری ندارد و این تنها فرم است که حرف اول را می‌زند!

نکته این‌جاست که معمولا کسانی با شکست روبه رو می‌شوند که نخستین گام را غلط بر می‌دارند؛ کتاب حاضر نیز بیش از هر چیز به شما کمک می‌کند که نخستین گام در پروسه نوشتن، یعنی انتخاب داستان را درست بردارید. اکثریت قریب به اتفاق داستان های ناموفق آنهایی هستند که ایده مرکزی داستان مخاطب را تحت  تاثیر قرار نمی‌دهد؛ بنابراین مهارت های نویسنده نیز عملا به هدر رفته و نمی‌تواند این مشکل را  رفع و رجوع کند.

اریک بورک در کتاب خود روی المانهایی دست می‌‌گذارد اگر در داستان وجود داشته باشند می‌توانند روی خواننده تاثیر گذاشته و در نتیجه ضامن موفقیت آثار باشند. این المان ویژگی هایی کلی هستند که در هر ژانر یا مدیومی به کار می‌آید. 

اریک بورک در دانشگاه UCLA و MFA فیلمنامه نویسی حرفه ای تدریس می‌کند. او همچنین برای نوشتن مینی سریالهای «گروه برادران» و «از زمین تا ماه» دو بار برنده جایزه امی و دو بار نیز برنده جایزه گلدن گلوب شده است. اریک بورک بخش مهمی از تجربیات خود را در «کتاب بزرگ ایده» گرد هم آورده و در نه فصل  می‌کوشد به خواننده نکاتی را ارائه کند که توانایی تشخیص ایده‌‌های  خوب و بد را بدست آورده و ضمن تشریح ویژگی‌های ایده‌های خوبی که می‌توانند در تاثیر گذاری بر مخاطب موفق باشند؛ مراحل پرورش یک ایده و پخته کردن آن را به نویسندگان و علاقه‌مندان به نویسندگی بیاموزد. 

اثر حاضر با مقدمه نویسنده درباره چرایی نوشتن کتاب و چگونگی رسیدن به ضرورت نوشتن چنین ایده‌ای آغاز می‌شود. متن اصلی کتاب در 9 فصل با عناوین زیر نوشته شده است: تمرکز بر ایده، تنبیه مجازات، همدلی برانگیزی، اوریجینال، باور پذیری، تغییر زندگی، سرگرم کنندگی، معنا دار  و خلق مسئله اصلی و قرار دادن آن در کار.

در این 9 فصل اریک بورک می‌کوشد بسیاری از تصوراتی که ما در فیلمنامه نویسی آموخته‌ایم اصلاح کرده و در مسیر درست خود قرار دهد و از همین روست که کتاب مکمل بسیار خوبی برای آموخته های همه‌ی کسانی است که به نوشتن عشق می‌ورزند.

برای نمونه در فصل چهارم کتاب (اوریجینال) که به موضوع مهم اوریجینال بودن اثر می‌پردازد به یک نکته کلیدی در این باره تاکید می‌کند و آن اینکه اوریجینال بودن به این معنا نیست که ایده ای تازه با قلابهای تازه، بدیع و قابل فروش داشته باشید. اوریجینال بودن به نگاه نویسنده به جهان و انسانها و چگونگی تعامل با ایده و داستان برمی گردد. 

نویسنده در طول کتاب فصل به فصل درباره ویژگی هایی که داستان و ایده اصلی آن باید داشته باشد صحبت می‌کند و نهایتا  در آخرین اثرش با توجه به جمع بندی فصول قبلی  به مهمترین سوالی که کتاب را برای پاسخ گویی به آن نوشته پاسخ می‌دهد اینکه: ایده ها از کجا می‌آیند؟ و چگونه می‌توان برای نوشتن داستان ایده پیدا کرد؟

«کتاب بزرگ ایده» با توجه به آنچه گفته شد، اثری‌ست که باید به هرکسی که نوشتن داستان، فیلمنامه و نمایشنامه را دوست دارد، توصیه کرد. مترجم کتاب که خود نیز در دسته علاقمندان نوشتن جای می‌گیرد سوای حسن انتخابش در ترجمه این اثر، برگردانی روان و خوش خوان از کتاب حاضر را پیش روی مخاطبان گذاشته است.

[این کتاب نخستین بار با عنوان «ایده: هفت عنصر اساسی برای ماندگار شدن داستان، نمایش‌نامه و فیلم‌نامه» با ترجمه محسن یاوری در ایران منتشر شده است.]