اسلام، ایران و قدرت سیاسی | اعتماد


دومین جلد کتاب «تاریخ مکتب‌ها و باورها در ایران و اسلام» نوشته پروفسور حسن انصاری منتشر شد. پیش از این (سال 1395) نخستین جلد این کتاب با عنوان اصلی «تشیع امامی در بستر تحول» به همت نشر ماهی منتشر شده بود و حالا جلد دوم آن با عنوانِ اصلی «دین‌ و دولت در اندیشه سیاسی اسلام» توسط همین ناشر منتشر شده است.

دین‌ و دولت در اندیشه سیاسی اسلام حسن انصاری

حسن انصاری استاد مهمان موسسه مطالعات پیشرفته پرینستون در امریکا است که به‌ طور تخصصی به تحقیق، تدریس و تالیف در حوزه تاریخ و کلام اسلامی می‌پردازد. از وی تاکنون کتاب‌های متعددی در این حوزه منتشر شده است که برخی از آنها عبارتند از؛ «از میراث غلات»، «شریف مرتضی»، «زیدیه در ایران»، «ادبیات کرامیه خراسان» (هر چهار عنوان از نشر علم)، «میان کلام و فلسفه» (نشر رایزن)، «بررسی‌های تاریخی» و «بررسی‌های تاریخی دیگر» (نشر دهگان).

انصاری همچنین نویسنده مقالات و مدخل‌های متعددی در دائره‌المعارف‌ بزرگ اسلامی، دانشنامه ایرانیکا و نشریات علمی پژوهشی آکادمیک زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی و فرانسوی است.
«تاریخ مکتب‌ها و باورها در ایران و اسلام» مجموعه‌ای سه جلدی است که به تاریخ مکتب‌ها و باورهای مذهبی و سیاسی در ایران و اسلام می‌پردازد. تاکنون دو مجلد از این مجموعه منتشر شده است. در دفتر یکم این مجموعه به تشیع امامی در بستر تحولات تاریخی پرداخته شده است؛ بخش اول این جلد به تحولات کلامی و فقهی امامیه به ویژه در زمینه منابع اعتقادی و فقهی و همچنین تحولات اندیشه‌های عقلی در تشیع امامی پرداخته که در این چارچوب به گرایشات و نزاع‌های درونی این مکتب توجه شده است. بخش دوم این دفتر (دفتر یکم) نیز مناسبات تشیع و تصوف را مورد مطالعه قرار داده و در بخش سوم هم با رویکردی کتابشناختی به برخی جزییات تحولات فکری و ادبی در تشیع امامی پرداخته شده است.

دفتر دوم این مجموعه با عنوانِ اصلی «دین و دولت در اندیشه سیاسی اسلام» که به تازگی منتشر شده حاوی مقالات متعددی درخصوص مناسبات دین و سیاست است که از منظر تحولات مفهومی و همچنین مناسبات دو نهاد دین و دولت در طول تاریخ تمدن اسلامی مورد بررسی واقع شده و این مناسبات، به ویژه با بحث پیرامون شکل‌گیری مفهوم خلافت در اسلام براساس متون اصلی، مورد بازخوانی قرار گرفته است. در این زمینه مناسبات میان امت- جماعت با نهادهای متحول و متفاوت قدرت‌های سیاسی و دینی به بحث گذاشته و به ویژه مناسبات نهاد علما-فقها با قدرت سیاسی (خلیفه-سلطان) در دوره‌های مختلف از تاریخ خاندان‌های حکومتگر در ایران، عراق، شامات، مصر و آسیای صغیر، عثمانی بررسی شده است. همچنین زمینه‌های مفهومی و تئوریک مناسبات دین و دولت در تمدن اسلامی و زمینه‌ها و دامنه‌های تاثیر اندیشه سیاسی ایرانشهری - ایران عصر ساسانی- بر اندیشه سیاسی اسلامی بازخوانی شده است.

عناوین فصل‌های کتاب «دین و دولت در اندیشه سیاسی اسلام» عبارتند از؛
- مقدمه‌ای بر مبانی اندیشه سیاسی در اسلام، یک دانشمند و ادیب امامی مذهب فراموش شده: نمونه‌ای از انسان‌گرایی ادبی در تشیع.
- بررسی مشکل انتساب نصیحه‌الملوک به ابوالحسن ماوردی.
- اهل سنت و جماعت و قدرت سیاسی: نگاهی اجمالی به تاریخ مناسبات دین‌ و دولت.
- دین و دولت در سده پنجم هجری؛ زمینه‌های تاریخی و دینی کتاب‌های احکام و سِیر سلطانی.
- دین و دولت در دولت‌های آل‌زنگی و ایوبیان؛ درآمدی بر ادبیات سیاسی اسلامی.
- قدرت و مشروعیت در دوره ایلخانان مغول.
- مقوله جهاد و نزاع ایدئولوژیک در عصر ایلخانان مغول.
- اصطلاح ملی «ایران» و احیای دوباره آن در عصر ایلخانان مغول.
- درآمدی بر نقش علما در دولت‌های عثمانی و صفوی.
- نهاد علما و ساختار قدرت در حکومت عثمانی.
- سیری در تاریخچه حنبلی‌گری از احمدبن حنبل تا ابن تیمیه: از پاک اندیشی دینی تا سلفی‌گری مذهبی.
- اسلام ایرانی: اسلام مدنی.

دومین جلد از کتاب «تاریخ مکتب‌ها و باورها در ایران و اسلام» با عنوان اصلی «دین‌ و دولت در اندیشه سیاسی اسلام» نوشته حسن انصاری به همت نشر ماهی در 272 صفحه و با قیمت 250 هزار تومان منتشر شده است و در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...