اسلام، ایران و قدرت سیاسی | اعتماد


دومین جلد کتاب «تاریخ مکتب‌ها و باورها در ایران و اسلام» نوشته پروفسور حسن انصاری منتشر شد. پیش از این (سال 1395) نخستین جلد این کتاب با عنوان اصلی «تشیع امامی در بستر تحول» به همت نشر ماهی منتشر شده بود و حالا جلد دوم آن با عنوانِ اصلی «دین‌ و دولت در اندیشه سیاسی اسلام» توسط همین ناشر منتشر شده است.

دین‌ و دولت در اندیشه سیاسی اسلام حسن انصاری

حسن انصاری استاد مهمان موسسه مطالعات پیشرفته پرینستون در امریکا است که به‌ طور تخصصی به تحقیق، تدریس و تالیف در حوزه تاریخ و کلام اسلامی می‌پردازد. از وی تاکنون کتاب‌های متعددی در این حوزه منتشر شده است که برخی از آنها عبارتند از؛ «از میراث غلات»، «شریف مرتضی»، «زیدیه در ایران»، «ادبیات کرامیه خراسان» (هر چهار عنوان از نشر علم)، «میان کلام و فلسفه» (نشر رایزن)، «بررسی‌های تاریخی» و «بررسی‌های تاریخی دیگر» (نشر دهگان).

انصاری همچنین نویسنده مقالات و مدخل‌های متعددی در دائره‌المعارف‌ بزرگ اسلامی، دانشنامه ایرانیکا و نشریات علمی پژوهشی آکادمیک زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی و فرانسوی است.
«تاریخ مکتب‌ها و باورها در ایران و اسلام» مجموعه‌ای سه جلدی است که به تاریخ مکتب‌ها و باورهای مذهبی و سیاسی در ایران و اسلام می‌پردازد. تاکنون دو مجلد از این مجموعه منتشر شده است. در دفتر یکم این مجموعه به تشیع امامی در بستر تحولات تاریخی پرداخته شده است؛ بخش اول این جلد به تحولات کلامی و فقهی امامیه به ویژه در زمینه منابع اعتقادی و فقهی و همچنین تحولات اندیشه‌های عقلی در تشیع امامی پرداخته که در این چارچوب به گرایشات و نزاع‌های درونی این مکتب توجه شده است. بخش دوم این دفتر (دفتر یکم) نیز مناسبات تشیع و تصوف را مورد مطالعه قرار داده و در بخش سوم هم با رویکردی کتابشناختی به برخی جزییات تحولات فکری و ادبی در تشیع امامی پرداخته شده است.

دفتر دوم این مجموعه با عنوانِ اصلی «دین و دولت در اندیشه سیاسی اسلام» که به تازگی منتشر شده حاوی مقالات متعددی درخصوص مناسبات دین و سیاست است که از منظر تحولات مفهومی و همچنین مناسبات دو نهاد دین و دولت در طول تاریخ تمدن اسلامی مورد بررسی واقع شده و این مناسبات، به ویژه با بحث پیرامون شکل‌گیری مفهوم خلافت در اسلام براساس متون اصلی، مورد بازخوانی قرار گرفته است. در این زمینه مناسبات میان امت- جماعت با نهادهای متحول و متفاوت قدرت‌های سیاسی و دینی به بحث گذاشته و به ویژه مناسبات نهاد علما-فقها با قدرت سیاسی (خلیفه-سلطان) در دوره‌های مختلف از تاریخ خاندان‌های حکومتگر در ایران، عراق، شامات، مصر و آسیای صغیر، عثمانی بررسی شده است. همچنین زمینه‌های مفهومی و تئوریک مناسبات دین و دولت در تمدن اسلامی و زمینه‌ها و دامنه‌های تاثیر اندیشه سیاسی ایرانشهری - ایران عصر ساسانی- بر اندیشه سیاسی اسلامی بازخوانی شده است.

عناوین فصل‌های کتاب «دین و دولت در اندیشه سیاسی اسلام» عبارتند از؛
- مقدمه‌ای بر مبانی اندیشه سیاسی در اسلام، یک دانشمند و ادیب امامی مذهب فراموش شده: نمونه‌ای از انسان‌گرایی ادبی در تشیع.
- بررسی مشکل انتساب نصیحه‌الملوک به ابوالحسن ماوردی.
- اهل سنت و جماعت و قدرت سیاسی: نگاهی اجمالی به تاریخ مناسبات دین‌ و دولت.
- دین و دولت در سده پنجم هجری؛ زمینه‌های تاریخی و دینی کتاب‌های احکام و سِیر سلطانی.
- دین و دولت در دولت‌های آل‌زنگی و ایوبیان؛ درآمدی بر ادبیات سیاسی اسلامی.
- قدرت و مشروعیت در دوره ایلخانان مغول.
- مقوله جهاد و نزاع ایدئولوژیک در عصر ایلخانان مغول.
- اصطلاح ملی «ایران» و احیای دوباره آن در عصر ایلخانان مغول.
- درآمدی بر نقش علما در دولت‌های عثمانی و صفوی.
- نهاد علما و ساختار قدرت در حکومت عثمانی.
- سیری در تاریخچه حنبلی‌گری از احمدبن حنبل تا ابن تیمیه: از پاک اندیشی دینی تا سلفی‌گری مذهبی.
- اسلام ایرانی: اسلام مدنی.

دومین جلد از کتاب «تاریخ مکتب‌ها و باورها در ایران و اسلام» با عنوان اصلی «دین‌ و دولت در اندیشه سیاسی اسلام» نوشته حسن انصاری به همت نشر ماهی در 272 صفحه و با قیمت 250 هزار تومان منتشر شده است و در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بابا که رفت هوای سیگارکشیدن توی بالکن داشتم. یواشکی خودم را رساندم و روشن کردم. یکی‌دو تا کام گرفته بودم که صدای مامانجی را شنیدم: «صدف؟» تکان خوردم. جلو در بالکن ایستاده بود. تا آمدم سیگار را بیندازم، گفت: «خاموش نکنْ‌نه، داری؟ یکی به من بده... نویسنده شاید خواسته است داستانی «پسامدرن» بنویسد، اما به یک پریشانی نسبی رسیده است... شهر رشت این وقت روز، شیک و ناهارخورده، کاری جز خواب نداشت ...
فرض کنید یک انسان 500، 600سال پیش به خاطر پتکی که به سرش خورده و بیهوش شده؛ این ایران خانم ماست... منبرها نابود می‌شوند و صدای اذان دیگر شنیده نمی‌شود. این درواقع دید او از مدرنیته است و بخشی از جامعه این دید را دارد... می‌گویند جامعه مدنی در ایران وجود ندارد. پس چطور کورش در سه هزار سال قبل می‌گوید کشورها باید آزادی خودشان را داشته باشند، خودمختار باشند و دین و اعتقادات‌شان سر جایش باشد ...
«خرد»، نگهبانی از تجربه‌هاست. ما به ویران‌سازی تجربه‌ها پرداختیم. هم نهاد مطبوعات را با توقیف و تعطیل آسیب زدیم و هم روزنامه‌نگاران باتجربه و مستعد را از عرصه کار در وطن و یا از وطن راندیم... کشور و ملتی که نتواند علم و فن و هنر تولید کند، ناگزیر در حیاط‌خلوت منتظر می‌ماند تا از کالای مادی و معنوی دیگران استفاده کند... یک روزی چنگیز ایتماتوف در قرقیزستان به من توصیه کرد که «اسب پشت درشکه سیاست نباش. عمرت را در سیاست تلف نکن!‌» ...
هدف اولیه آموزش عمومی هرگز آموزش «مهارت‌ها» نبود... سیستم آموزشی دولت‌های مرکزی تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا توده‌ها را در مدارس ابتدایی زیر کنترل خود قرار دهند، زیرا نگران این بودند که توده‌های «سرکش»، «وحشی» و «از لحاظ اخلاقی معیوب» خطری جدی برای نظم اجتماعی و به‌علاوه برای نخبگان حاکم به شمار روند... اما هدف آنها همان است که همیشه بوده است: اطمینان از اینکه شهروندان از حاکمان خود اطاعت می‌کنند ...
کتاب جدید کانمن به مقایسه موارد زیادی در تجارت، پزشکی و دادرسی جنایی می‌پردازد که در آنها قضاوت‌ها بدون هیچ دلیل خاصی بسیار متفاوت از هم بوده است... عواملی نظیر احساسات شخص، خستگی، محیط فیزیکی و حتی فعالیت‌های قبل از فرآیند تصمیم‌گیری حتی اگر کاملاً بی‌ربط باشند، می‌توانند در صحت تصمیمات بسیار تاثیر‌گذار باشند... یکی از راه‌حل‌های اصلی مقابله با نویز جایگزین کردن قضاوت‌های انسانی با قوانین یا همان الگوریتم‌هاست ...