آیین رونمایی از بازنشر نسخه نفیس «خمسه نظامی» (نسخه شاه‌طهماسبی) برگزار شد.
به گزارش کتاب نیوز به نقل از روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، آیین رونمایی از نسخه نفیس «خمسه شاه‌طهماسبی» شنبه (۳۱ خرداد ۱۳۹۹) در تالار ایرانِ فرهنگستان هنر، با حضور جمعی از هنرمندان و ادیبان و مسئولان، و با رعایت نکات بهداشتی در پی شیوع ویروس کرونا برگزار شد.
علیرضا اسماعیلی، سرپرست فرهنگستان هنر، در ابتدای این مراسم گفت: سنت کتاب‌آرایی در تاریخ هنر ایران سابقه‌ای دیرینه دارد. از میان متون کهن فارسی، شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی، هفت‌اورنگ جامی و کلیله‌ودمنه بیش از دیگر متون در گذشته برای تصویرگری و کتابت مورد توجه هنرمندان بوده است. از عصر زرین کتاب‌آرایی و مجموعه‌سازی در اوایل دوره صفوی که دنباله سنّت شکوفای هرات دوره تیموری است، نسخ خطی بسیار نفیس و ارزشمندی باقی مانده است که در میان آن‌ها «شاهنامه شاه‌طهماسبی» و «خمسه شاه‌طهماسبی» از جایگاهی ویژه برخوردارند. فرهنگستان هنر طبق وظایف اساسنامه‌ای خود همواره برای شناسایی و معرفی این‌گونه نسخ مهم هنری، به طرق مختلف ازجمله بازنشر آن‌ها، اهتمامی ویژه ورزیده است. شناسایی و بازنشر این نسخ می‌تواند ضمن احیا و حفظ و اشاعه سنّت ارزشمند کتاب‌آرایی، در الگوسازی و خلق آثار جدید هنرمندان معاصر کشورمان نیز الهام‌بخش و راهگشا باشد.
سرپرست فرهنگستان هنر به شرح و توضیح در باب نسخه نفیس نظامی پرداخت و گفت: خوشبختانه «شاهنامه شاه‌طهماسبی» که با ۲۵۸ تصویر بزرگ‌ترین نسخه مصور شاهنامه فردوسی است، در چند سال گذشته به اهتمام فرهنگستان هنر و همکاری موزه هنرهای معاصر تهران بازنشر شد. اما خمسه نظامی که به «خمسه شاه‌طهماسبی» مشهور است، با خط نستعلیق یکدست و استوار شاه‌محمود نیشابوری، ۸۰۰ نوع تشعیر، ۱۴ نگاره استادان نگارگر دوره صفوی و سه نگاره محمد زمان که در دوره شاه‌سلیمان صفوی به آن افزوده شده است، و نیز جدول‌کشی‌ها، تذهیب‌ها، سرلوح‌ها و کتیبه‌های ظریف و شکوهمندش، نفیس‌ترین و مهم‌ترین نسخه خطی است که از خمسه نظامی، در بین سال‌های ۹۴۶ـ۹۴۹هـ.ق کتابت و تصویرگری شده است.
اسماعیلی افزود: گویا تغییر رویکرد شاه‌طهماسب به هنر، که باعث مهاجرت جمع فراوانی از شاعران و هنرمندان کارگاه سلطنتی صفوی به دربار گورکانیان هند و دربار عثمانی شد، در کاهش تعداد نگاره‌های این نسخه و محدودشدن نگاره‌ها به بخشی از آن بی‌تأثیر نبوده است.
او بیان کرد: متأسفانه آسیب‌هایی جدی‌ای در گذر زمان به اصل این نسخه وارد شده است؛ جلد و آستربدرقه آن از بین رفته و قسمت بالایی صفحات بسیاری از آن دچار آب‌گرفتگی شده است. اصل این نسخه در کتابخانه بریتانیا نگهداری می‌شود و چگونگی و زمان دقیق خروج آن از کتابخانه سلطنتی قاجار مشخص نیست. آنچه مسلّم است این است که این نسخه به دلیل تجدید جلد و آستربدرقه آن به سبک قاجاری و نیز یادداشت محمودمیرزا قاجار (فرزند فتحعلی شاه) بر یکی از صفحات خالی آن (با درج تاریخ ۱۲۴۳هـ.ق)، تا اوایل دوره قاجار در ایران بوده است. احتمالاً این نسخه نیز همچون بسیاری از نسخ خطی کتابخانه سلطنتی در دوره مظفرالدین شاه و ریاست میرزاعلی لسان‌الدوله بر کتابخانه مذکور به تاراج رفته و سر از کتابخانه بریتانیا درآورده است.
سرپرست فرهنگستان هنر گفت: درصددیم گزیده‌ای از خمسه نظامی شاه‌طهماسبی را، شامل تمامی نگاره‌ها و گزیده تشعیرها و تذهیب‌ها و کتیبه‌ها همراه با پژوهشی در معرفی عمیق‌تر و کامل‌تر این نسخه منتشر کنیم تا با قیمت مناسب در اختیار دانشجویان و هنرپژوهان علاقه‌مند به این نسخه قرار گیرد.
اسماعیلی همچنین بیان کرد: از استاد احصایی که زحمت کتابت عنوان کتاب را کشیدند، استاد محمدعلی رجبی و استاد مهدی حسینی که علاوه بر نگارش مقالات ضمیمه کتاب، در مراحل چاپ کتاب نیز همراه ما بودند کمال تشکر و تقدیر را داریم.
................ هر روز با کتاب ...............
