کتاب «آرش کمانگیر»، نوشته ساقی گازرانی، تلاش دارد تا به این پرسش پاسخ دهد که چرا داستان آرش به عنوان یکی از اساطیر مطرح در شاهنامه نیست؟

به گزارش تسنیم، شاهنامه سند ملی و شناسنامه ایرانیان سال‌ها است که مورد بحث و نظر اهل فن و تحقیق است. حکیم طوس با درآمیختن مؤلفه‌های ملی و میهنی با ارزش‌های دینی توانست اثری بیافریند که مایه رشک هر ایرانی است. ارزش شاهنامه نه تنها از نظر ادبی حائز اهمیت است، بلکه باید آن را اثری دانست که در بزنگاه‌های تاریخی و فراز و فرودهای بسیار که بر این سرزمین گذشته، همواره دست ایرانیان را گرفته و حافظ هویت آنها بوده است.

شاهنامه فردوسی در طول تاریخ بر آثار پس از خود تأثیرات بسیار گذاشت. چه بسیار آثار حماسی که به تقلید از اثر سترگ حکیم طوس خلق شدند. گاه برخی از داستان‌های شاهنامه مایه الهام خلق اثری نو شد، مانند رستم‌نامه‌های متعدد که در طول تاریخ ادبیات فارسی به تقلید از داستان رستم در شاهنامه آفریده شدند.

در طول دهه‌های گذشته اما شاهنامه بیشتر از منظر پژوهشی مورد نظر محققان و کارشناسان بوده است. آثار متعددی در حوزه‌های تصحیح، پژوهش و تحقیق بر شاهنامه طی سال‌های گذشته منتشر شده که هر کدام تلاش داشته‌اند تا شیرینی سروده‌های فردوسی را در حد توان خود به مخاطب بچشانند.

کتاب «آرش کمانگیر»، نوشته ساقی گازرانی، از جمله این آثار است که اخیراً با ترجمه سیما سلطانی منتشر شده است. نویسنده در این کتاب تلاش دارد تا به این پرسش پاسخ دهد که چرا جای داستان آرش در شاهنامه خالی است؟

در معرفی این اثر آمده است: پاسخ نویسنده این کتاب کوچک به این پرسش که چرا داستان آرش کمانگیر در شاهنامه فردوسی نیامده، پاسخی یکسره نو و متفاوت است. اگرچه او نیز چنان که معمول است با متد تاریخی به سراغ تاریخ اشکانیان و گزارش‌های سکه‌شناسی و تاریخ‌های اوایل عصر اسلامی می‌رود، اما آنچه به ویژه این پاسخ را رنگی از هیجان و تمایز می‌بخشد آن است که داستان آرش کمانگیر از نگاه او، قطعه‌ای از پازل بزرگ داستان‌های سنت شاهنامه‌نگاری محسوب می‌شود، سنتی که برای ایرانیان پیش از اسلام به مثابه تاریخی شفاهی و سپس کتبی عمل کرده است.

نویسنده با کندوکاو در روایت‌های گوناگون این داستان، نشان می‌دهد که چگونه اسطوره‌ای کهن، در منازعات قدرت و کشمکش‌های مشروعیت‌یابی و مشروعیت‌زدایی اشکانیان و ساسانیان، و در بستر سنت شاهنامه‌نگاری ایرانی دستخوش تغییر و تحول می‌شود.

کتاب  در 56 صفحه و به قیمت 13 هزار و 800 تومان در دسترس علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک قرار گرفته است.

[این کتاب ترجمه مقاله‌ای با عنوان «Why Was the Story of Arash-i Kamangir Excluded fromthe Shahnameh» است که در فصل‌نامه ایران‌نامگ: سال ۲۹ ، شماره ۲ ، تابستان ۲۰۱۴ در دانشگاه تورنتو منتشر شده‌است.]

................ هر روز با کتاب ...............

می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...