کتاب «لیبرالیسم بورژوایی پستمدرن: بررسی و نقد اندیشههای ریچارد رورتی» نوشته سیدمحمدعلی تقوی اخیرا از سوی انتشارات کویر در 250 صفحه منتشر شده است. علاقه نگارنده به اندیشههای وی به دوران نگارش رساله دکترای خود طی سالهای 1995 تا 2000 در دانشگاه «هال» انگلیس بازمیگردد. در آن زمان تصمیم بر آن شد که وی دیدگاههای سه فیلسوف غربی درباره چند فرهنگی را مورد نقد و ارزیابی قرار دهد. رورتی یکی از این سه نفر بود.
پس از اتمام رساله، نگارنده تصمیم گرفت که مطالعات در مورد اندیشههای رورتی را از مبحث فرهنگ و تفاوتهای فرهنگی فراتر ببرد و تمامی ابعاد آن را در برگیرد. در این فرآیند طولانی مدت، هر از چند گاهی بخشی از این پژوهش در مجلات تخصصی و دانشگاهی به چاپ رسید. پس از تکمیل نسبی این برنامه تحقیقاتی، نگارنده بر آن شد که برای آشنایی علاقهمندان با کلیت آثار رورتی، مجموعه مطالعات خود را در قالب یک کتاب ارایه کند. نویسنده امیدوار است این کتاب در کنار سایر آثاری که درباره رورتی به زبان فارسی انتشار یافته است و نیز ترجمه نوشتههای وی بتواند درک درستی از اندیشههای وی را برای خوانندگان امکان‌پذیر کند.
نظربرخی از مفسران که نثر رورتی را سهل و ممتنع توصیف کردهاند درستتر به نظر میرسد. شاید بیان این نظر از سوی پژوهشگری که زبان اصلی او فارسی است شگفت‌انگیز نباشد. رورتی اصطلاحات ویژهای را به کار میبرد که تسلط بر آنها تنها پس از مطالعه بخش عمدهای از آثارش میسر بوده و گاهی اوقات گذاردن معادل فارسی به جای هریک از آنها، از جملهای به جمله دیگر متفاوت است. با این حال در برخی موارد برای وفاداری به متن انگلیسی و حفظ یکپارچگی، لازم است که تنها از یک معادل استفاده شود.
ریچارد رورتی در آثار فلسفی خود به‌شدت به سنت فلسفی غرب و به ویژه معرفت‌شناسی متعارف میتازد و در مقابل، به دفاع از نگرش اخلاقی و سیاسی غالب در غرب معاصر، یعنی لیبرالیسم برمیخیزد و تنها درصدد اعمال اصلاحاتی بر آن است. او بر این باور است که اگر به بررسی ماهیت و تجزیه و تحلیل مفاهیم رایج در فلسفه سنتی مانند «حقیقت محض»، «ذات هستی» و «طبیعت موجودات» بپردازیم آنها را تصنعی خواهیم یافت. با این حال، وی معتقد است که برخلاف آن چه برخی میپندارند، تمایل به ساختار شکنی مفاهیم پایهای فلسفی نباید دلیلی بر بیمسوولیتی اخلاقی تلقی شود و همه ارزش‌های اخلاقی را بیاعتبار جلوه دهد. دغدغه رورتی حفظ فرهنگ لیبرالی حقوق، شر و مداراست اما او میکوشد که این فرهنگ را بدون ارجاع به مفاهیم سنتی فلسفی غرب پاس بدارد. وی انتقادات فلاسفه، مانند نیچه، هایدگر، فوکو و دریدا بر عقلانیت برآمده از جنبش روشنگری را میپذیرد، اما این انتقادات را لیبرالیسم و اومانیسم قابل جمع میداند.
پروژه «لیبرالیسم بورژوایی پستمدرن» رورتی تلاشی است برای بازاندیشی در لبرالیسم، به گونهای که بتواند دعاوی فلسفی پست‌مدرنیسم در عصر تکثر باشد. بدین منظور در امتداد سنت «جان دیوِی» امریکایی، پراگماتیسم خاص و تا حدی غیرمتعارف خود را عرضه می‌کند. او مدعی است که به جای اتکا بر مفاهیم استعلایی، ما نیازمند یک حس تعلق جمعی هستیم. حسی که صرفا مبتنی بر اخلاق و امید مشترک باشد. هدف لبیرالیسم پستمدرن آن است که افراد هرچه بیشتر عملگرا و اهل مدارا و تحمل شوند. هدف کتاب بررسی پروژه فکری رورتی و نقد آن است.
رورتی در باب مجموعه متنوعی از موضوعات از فلسفه و تاریخ اندیشه تا ادبیات و اصحلاحات سیاسی و اجتماعی قلم زده است، که در این کتاب عمدتا نظرات فلسفی و سیاسی- اجتماعی او بررسی شده است. در حوزه فلسفه و معرفت‌شناسی، دغدغه اصلی رورتی بررسی ماهیت تفکر و نوع رابطهای است که میان اندیشه و پدیده‌های بیرونی وجود دارد. در حوزه اندیشه، رورتی هرچه بیشتر از روال مرسوم و نهادهای رسمی آموزش فلسفه فاصله میگرفت، بیشتر به بحثهای نظری در باب اخلاق و سیاست میپرداخت. در حوزه اندیشه سیاسی، او هواخواه یک نوع لیبرالیسم معطوف به قاعده است که بر تفکیک قاطع میان دو حوزه خصوصی و عمومی پای میفشارد.
«زندگی‌نامه، رد نظریه بازنمایی، عقلانیت مبتی بر همبستگی، ضد بنیان‌گرایی، خودشیفتگی خصوصی و قاعده‌گرایی، عملگرایی در سیاست، نادیده انگاشتن همبستگیها و تفاوتهای فرهنگی در حوزه عمومی و بازتاب اندیشه رورتی در ایران» هشت فصل کتاب لیبرالیسم بورژوایی پستمدرن است.
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
