تصویری از تناسخ زنی شهرآشوب | کافه داستان


«لوکیس» وقتی نوشته شد که رمانتیسم اوج گرفته بود و سلیقه‌ی اروپای نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم به قصه‌ی بانوان نجیب‌زاده‌ای که متهورانه کلیشه‌های جامعه‌ی خود را پس می‌زدند، تمایل داشت. پروسپر مریمه [Prosper Merimee] به همین ‌خاطر ابتدا «کارمن» را نوشته بود. رمانی که منجر به خلق اپرایی شد که موسیقی عصر خود را متحول کرد. کارمن زنی جسور بود که می‌توانست کشوری را با اشاره‌اش دستخوش بحران کند. اما مریمه در آثار بعدی‌اش راهی دیگر در پیش گرفت. او به این زن شهرآشوب پر و بال بیشتری داد و در رمان کوتاه «لوکیس» قدرت استحاله‌ی انسان به یک دیو را در اختیار او قرار داد. زنِ قدرتمند و اغواگر قصه‌ی مریمه، مسیری بر خلاف داستان دیو و دلبر می‌پیمود و نیروهای حیوانی خفته در آدمی را بیدار می‌کرد و به حرکت وامی‌داشت.

لوکیس و چند داستان دیگر» [Lokis] پروسپر مریمه [Prosper Merimee]

مریمه از پیشگامان رمانتیسم به شمار می‌آمد و در کنار آن، آثار گوگول و پوشکین را به فرانسوی برگردانده و شیفتگی خود را به رئالیسم انتقادی روسی در آثارش ثابت کرده بود. نویسنده‌ای که یک‌سوم پایانی عمر حرفه‌ای خود، در جست‌وجوی ردّی از ابرانسان در قصه‌های فولکلور بود. لوکیس برای او نمونه‌ای ایده‌آل از قدرت‌های مافوق طبیعی نهفته در آدمی محسوب می‌شد. موجودی، نیمه انسان و نیمه حیوان که همزمان توانمندی‌های هر دو را داشت. او می‌توانست در عین اینکه عواطف انسانی قوی از خود بروز می‌دهد، به‌قدر یک حیوان وحشی خطرناک و بی‌رحم هم باشد. مریمه در داستان لوکیس، فانتزی، گوتیک و تمثیل را یک‌جا جمع کرده بود. ترکیبی که در روزگار او کمتر در میان عوام خریدار داشت. اما ملکه یوژنی، همسر ناپلئون سوم آن‌قدر مشتاق شنیدنش بود که حمایت مالیِ پروژه‌ی لوکیس را به عهده گرفت و شاید همو بود که مریمه را به هرچه خشن‌تر جلوه‌دادن قهرمانش ترغیب کرد.

مریمه در لوکیس، از همان ابتدا می‌کوشد داستان را به استناد شواهدی مکتوب و متقن از ماجرا، واقعی نشان دهد. میشل زمیوت که همان قهرمان نیمی دیو و نیمی انسان قصه است با اصل و نسبش معرفی می‌شود. کُنتی که نیروهای ماورای انسانی نهفته و خفته در وجودش از آغاز هم نسبتاً مشهود بوده است، اما امکان بروز آنها تا زمانی که کنت یک درگیری عاطفی بزرگ پیدا می‌کند، مشخص نمی‌شود. آشنایی با ژولین، زندگی میشل را زیر و رو می‌کند. این زن در کلام و وجناتش بیش از حد خودشیفته می‌نماید و خود را الهه‌ی هنر لیتوانی می‌نامد. زنی که به عشق کنت می‌بالد و معتقد است که تنها مجنونی چون او می‌تواند میشل را به همسری بپذیرد. ظاهر میشل چیزی نیست که بانو ژولین را به‌ وجد آورد. بانو او را پذیرفته، زیرا شیدای مردهای قدرتمندی چون اوست که غولی پنهان در وجود خود دارند. میشل ابتدا تسلیم و رام بانو می‌شود، اما سیر وقایع آنها را به نقطه‌ای متفاوت با آغاز سوق می‌دهد.

آنچه در داستان لوکیس بیش از همه به چشم می‌آید، بانویی است که شاید در ظاهر اغواگری‌های دردسرساز نداشته باشد، اما به‌تدریج سویه‌ی دیگر وجودش را به نمایش می‌گذارد. قهرمان مرد داستان نیز بسیار مستعد رو کردن لایه‌ای از شخصیت خویش است که طبع حیوانی او را نشان می‌دهد. این مسئله حتی در اسم این شخصیت هم نمود پیدا کرده است. لوکیس یا میشل، به معنی خرس، هر دو ریشه‌ای یکسان در زبان‌های هند و ‌اروپایی دارند و شخصیت اصلی نیز بنا به افسانه‌هایی، حاصل آمیزش انسان و خرس است.

در قصه‌های دیگری که در این مجموعه همراه رمان کوتاه لوکیس می‌آید نیز محور اصلی بر حضور زنی قدرقدرت بنا نهاده شده است. زنی که توان زیر و رو کردن دنیای پیرامون خود را دارد و همان موجود آشوبگری است که امروزه در ژانر تریلر بیش‌تر می‌توان از او سراغ گرفت. مریمه تلاش می‌کند از نمونه‌های عینی این‌گونه زنان در دنیای واقعی کمک بگیرد تا بتواند در عمق باور مخاطب نفوذ کند.

اولین داستان مجموعه از این ‌نظر در صدر جدول او قرار می‌گیرد. بانو لوکرتزیا که به خاندان بورجیا تعلق دارد و جنجال بسیار در پس نام او نهفته است، سکان هدایت ماجراهای این قصه را در دست دارد. زنی که حتی در پرتره‌اش تماشاچی را مسحور ظرافت‌های اغواگرانه‌ی خود می‌کند. کم نبوده‌اند از دوک‌ها و کنت‌ها و انواع اشراف‌زادگان اروپایی که به سودای تصاحب او از مُلک و مملکت خود چشم پوشیده‌اند و آواره شده‌اند. راوی تنها می‌تواند شمه‌ای کوچک از این دلربایی را به تصویر آورد و البته برای اثبات ادعای خود از شواهدی تاریخی نیز بهره می‌جوید.

مریمه در واپسین دوره از مسیر پرفراز و نشیب نویسندگی‌اش، تصویر زنی را در آثارش تثبیت کرد که همواره در طول تاریخ، روحش از بدنی به بدن دیگر در تناسخ بوده و با خود نیرویی جادویی و ماورایی برای تسخیر و دگرگونی جهان حمل می‌کرده است. نیرویی که نه تنها با مرور زمان رنگ کاستی به خود ندیده، بلکه چشمگیرتر شده و البته شکل آن نیز تحول پیدا کرده است. او روح کارمن را در کالبد بانوان داستان‌های مختلفش و نهایتاً در تنِ ژولینِ لوکیس تکثیر کرد. زنی شهرآشوب که نسبش به حکایت‌های دور اقوام هند و اروپایی بازمی‌گشت و با اغواگری‌اش انسانی را به دیو بدل می‌کرد.

............... تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

دغدغه‌ی اصلی پژوهش این است: آیا حکومت می‎تواند هم دینی باشد و هم مشروطه‎گرا؟... مراد از مشروطیت در این پژوهش، اصطلاحی است در حوزه‌ی فلسفه‌ی حقوق عمومی و نه دقیقاً آن اصطلاح رایج در انقلاب مشروطه... حقوق بشر ناموس اندیشه‌ی مشروطه‎گرایی و حد فاصلِ دیکتاتوری‎های قانونی با حکومت‎های حق‎بنیاد است... حتی مرتضی مطهری هم با وجود تمام رواداری‎ نسبی‎اش در برابر جمهوریت و دفاعش از مراتبی از حقوق اقلیت‎ها و حق ابراز رأی و نظر مخالفان و نیز مخالفتش با ولایت باطنی و اجتماعی فقها، ذیل گروهِ مشروعه‎خواهان جای م ...
خودارتباطی جمعی در ایران در حال شکل‌گیری ست و این از دید حاکمیت خطر محسوب می‌شود... تلگراف، نهضت تنباکو را سرعت نداد، اساسا امکان‌پذیرش کرد... رضاشاه نه ایل و تباری داشت، نه فره ایزدی لذا به نخبگان فرهنگی سیاسی پناه برد؛ رادیو ذیل این پروژه راه افتاد... اولین کارکرد همه رسانه‌های جدید برای پادشاه آن بود که خودش را مهم جلوه دهد... شما حاضرید خطراتی را بپذیرید و مبالغی را پرداخت کنید ولی به اخباری دسترسی داشته باشید که مثلا در 20:30 پخش نمی‌شود ...
از طریق زیبایی چهره‌ی او، با گناه آشنا می‌شود: گناهی که با زیبایی ظاهر عجین است... در معبد شاهد صحنه‌های عجیب نفسانی است و گاهی نیز در آن شرکت می‌جوید؛ بازدیدکنندگان در آنجا مخفی می‌شوند و به نگاه او واقف‌اند... درباره‌ی لزوم ریاکاربودن و زندگی را بازی ساده‌ی بی‌رحمانه‌ای شمردن سخنرانی‌های بی‌شرمانه‌ای ایراد می‌کند... ادعا کرد که این عمل جنایتکارانه را به سبب «تنفر از زیبایی» انجام داده است... ...
حسرت گذشته را خوردن پیامد سستی و ضعف مدیرانی است که نه انتقادپذیر هستند و نه اصلاح‌پذیر... متاسفانه کانون هم مثل بسیاری از سرمایه‌های این مملکت، مثل رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و جنگل‌هایش رو به نابودی است... کتاب و کتابخوانی جایی در برنامه مدارس ندارد... چغازنبیل و پاسارگاد را باد و باران و آفتاب می‌فرساید، اما داستان‌های کهن تا همیشه هستند؛ وارد خون می‌شوند و شخصیت بچه‌های ما را می‌سازند ...
نقطه‌ی شروع نوشتن، همیشه همین است: یک جمله‌ی درست و واقعی... می‌دانی، همه‌ی ما هر روز، هر کدام به شکل و شیوه‌ای، لت‌وپار می‌شویم... او از جنگ منزجر بود و هم‌زمان جنگ وی را به هیجان می‌آورد... هنوز «گذشته» برایت نوستالژیک نشده تا در دام رمانتیک کردن گذشته بیفتی... برای بسیاری «برف‌های کلیمانجارو»، روایت حسرت و پشیمانی است. اما برای جان مک‌کین، این داستان، روایت پذیرشِ همراه با فروتنی و امید بود و مُهر تأیید دیگری بر این که «زندگی، ارزش جنگیدن دارد.» ...