به گزارش مهر، این اثر،‌ سیزدهمین عنوان از مجموعه «گنج حکمت» است که گزیده آثار منثور ادبیات فارسی را در برمی‌گیرد و رویکرد تهیه‌کنندگانش معرفی آثار مهم و گمنام ادبیات فارسی است که در قالب نثر، و نه نظم نوشته شده‌اند.

تا پیش از این، این عناوین در قالب مجموعه «گنج حکمت» منتشر و عرضه شده‌اند:

«گلزار معرفت» شامل گزیده بهارستان جامی با تصحیح اسماعیل حاکمی و خوانش ابوالحسن تهامی،
«گنج روز نیاز» شامل گزیده طبقات صوفیه اثر خواجه عبدالله انصاری با توضیح محمد سرور مولایی و خوانش ناصر طهماسب،
«پرنیان هفت رنگ» شامل گزیده چهارمقاله عروضی سمرقندی با گزینش عفت مستشارنیا و خوانش بهروز رضوی،
«ایوان جان» شامل گزیده آثار پارسی احمد غزالی با گزینش و خوانش نصرالله پورجوادی،
«اکسیر خوشبختی» شامل گزیده کیمیای سعادت اثر امام محمد غزالی با گزینش بهاالدین خرمشاهی و خوانش بهروز رضوی،
«از چنین حکایت‌ها» شامل گزیده تاریخ بیهقی اثر محمدبن حسین بیهقی با گزینش محمد جعفر یاحقی و خوانش ابوالحسن تهامی،
«از گلستان بیخزان شیخ شیراز» شامل گزیده گلستان سعدی با گزینش جویا جهانبخش و خوانش ابوالحسن تهامی،
«از غم به شادمانی» شامل گزیده فرج بعد از شدت اثر دهستانی مویدی با گزینش اسماعیل حاکمی و خوانش سیروس ابراهیم‌زاده،
«از هر دری حکایتی» شامل گزیده جوامع الحکایات با گزینش امیربانو کریمی و خوانش ژرژ پطرسی،
«بوی دل‌خوشی» شامل گزیده اسرارالتوحید اثر محمدبن منور با گزینش محسن بابایی و خوانش پرویز بهرام،
«خوار دیوارِ رزان» شامل گزیده آثار منثور مولانا با گزینش توفیق سبحانی و خوانش بهروز رضوی و
«در جستجوی آینه» شامل گزیده مقالات شمس اثر شمس تبریزی با گزینش محمدعلی موحد و خوانش هوشنگ آزادی‌ور.

قابوس یا کاووس بن وشمگیر امیری فاضل و شاعر و ادیبی توانا بود که مرقد پدرش به‌عنوان گنبد قابوس هزارسال پیش در گرگان بنا شد. او در نیمه دوم قرن چهارم هجری تا اوایل قرن پنجم، حکومتی نسبتا مقتدر در خطه گرگان و استراباد داشت و شاخص‌ترین امیر آل زیار بود. این دودمان از دل حکومت علویان طبرستان برآمده و باز آل بویه (یا دیلمیان) از دل حکومت آل زیار برآمد و به این دلیل بین آل بویه و آل زیار رقابت و دشمنی شکل گرفت.

عنصرالمعالی کیکاووس، پدیدآورنده این اثر مهم منثور فارسی، آن را «پندنامه» یا «نصیحت‌نامه» نامگذاری کرده و «قابوس‌نامه» نامی است که بعدها روی این اثر گذاشته شد. مخاطب اصلی مطالب این کتاب هم فرزند عنصرالمعالی، گیلان‌شاه بوده است. اما گویا به دلیل شهرت جدش قابوس در عرصه شعر و ادب، سیاست و حکومت، و همچنین وجود مقبره‌اش در گرگان قدیم (گنبد قابوس فعلی) خوانندگان این کتاب، به مرور زمان، نامش را به قابوس‌نامه تغییر دادند و به این اسم شهرت پیدا کرد.

سخنان عنصرالمعالی در کتاب «قابوس‌نامه» در ۴۴ باب یا فصل تنظیم شده که در نسخه پیش رو، یعنی گزیده آن، از مطالب ۳۶ فصل استفاده شده است. مولف این کتاب، با وجود این‌که ۶۳ سال داشته و مردی پیر بوده، نصایح خود را به‌طور منصفانه و با زبانی مهربان و شیرین بیان کرده است؛ برخی از این نصایح یادآوری این هستند که «هرچند من چنین می‌گویم اما تو که جوانید به سخن من گوش نکنید و راه جوانی خود را در پیش گیرید، مگر زمانی که به سن من برسید!»

فهرست مطالب کتاب پیش رو به این‌ترتیب است:

مقدمه، در ابتدا کتاب، در سپاس داشتن از خداوند، در فزونی طاعت از راه توانش، در شناختن حق مادر و پدر، در فزونی گُهر از فزونی خرد و هنر، در پیشی جستن از سخن‌دانی، در یاد کردن پندهای نوشین‌روان، در پیری و جوانی، در خویشتن‌داری و ترتیبِ خوردن و آیینِ آن، در مهمان کردن و مهمان شدن، اندر مزاح‌کردن و نرد و شطرنج باختن، در عشق ورزیدن، اندر گرمابه رفتن، اندر خفتن و آسودن، اندر نخجیر کردن، در چوگان زدن، اندر کارزار کردن، در جمع‌کردن مال، در امانت نگاه داشتن، در خریدنِ ضیاع و عقار، اندر آیین زن خواستن، در حق فرزند و حق شناختن، در آیینِ دوست گرفتن، در اندیشه کردن از دشمن، در عقوبت کردن و حاجت خواستن و روا کردن، در طالب علمی و فقیهی و فقها، در بازرگانی کردن، در آیین و رسم شاعری، در آیین و رسم خنیاگری، در خدمت‌ کردن پادشاه، در آداب ندیمی پادشاه، در آداب و آیین دبیری و شرطِ کاتب، در آیین و شرط وزارت، در آیین و شرط سپهسلاری، در آیین و شرط پادشاهی، در آیین دهقانی و هر پیشه‌ای که دانی، در آیین جوانمردپیشگی، جملات قصار.

دو لوح فشرده نسخه گویای «پند پیر عقل» به‌ترتیب ۱۲ و ۱۵ تِرک صوتی را شامل می‌شود. نسخه صوتی این کتاب ۱۳۲ دقیقه است و مقدمه‌اش نیز توسط فریناز ثریا خوانده شده است.

نسخه مکتوب این‌کتاب با ۱۸۳ صفحه، شمارگان ۷۷۰ نسخه و قیمت ۲۲ هزار تومان منتشر شده که در کنار دو لوح فشرده شنیداری، ۶۰ هزار تومان قیمت دارد.