برساخت عواطف در زمانه پلتفرم‏‌ها | هم‌میهن


قرن حاضر شاهد نوآوری‌های فناورانه‌ای است که با سرعت و به ژرفی دنیای رسانه را دگرگون کرده‌اند. دسترسی آزاد و آنی به اطلاعات، سرگرمی و تعاملات اجتماعی امری بی‌سابقه و درعین‌حال بسیار شگفت‌انگیز بوده است. جای هیچ شکی نیست که این عرصه‌ی نوین رسانه تاثیرات مهمی بر تجربه‌های هرروزینه‌ی ما و روابط‌‌‌‌مان می‌گذارد. برای نمونه، این‌که زمان خود را چگونه سپری کنیم، با چه‌کسی ارتباط برقرار کنیم، در پی دریافت چه اطلاعاتی از دیگران باشیم و اساساً چگونه با جهان پیرامون‌مان تعامل کنیم، مسائلی هستند که تحت‌تاثیر دنیای دیجیتال دگرگون و بازتعریف شده‌اند.



اما نکته اینجاست که رسانه‌های دیجیتال به لایه‌های ژرف‌تر و بنیادی‌تر زندگی و تجربیات بشر نیز نفوذ کرده‌اند و تغییرات بنیادینی در چگونگی تعریف انسان و انسانیت و نیز تجربه‌های عاطفی ما رقم زده‌اند. با فرض این‌که عواطف، نقش کلیدی در سلامت روانی و فیزیکی ما بازی می‌کنند و به نوعی جایگاه قطب‌نمای رفتاری انسان‌ها را دارند، فهم این امر ضروری خواهد بود که چطور رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی در توسعه‌ی عاطفی و احساسی فرد می‌توانند مؤثر باشند. به این منظور و در راستای پاسخگویی به این پرسش بنیادین، آدریان اسکریبانو [adrian scribano]، جامعه‌شناس آرژانتینی کتابی را با عنوان «عواطف در دنیای دیجیتال» [emotions in a digital world social research 4.0] و زیرعنوان «شیوه‌های نوین شکل‌دهی به حقیقت در جهان معاصر»، به رشته‌ی تحریر درآورده است.

این کتاب درحقیقت پژوهشی است روی روش‌هایی که فناوری و رسانه، زندگی عاطفی انسان‌ها را شکل می‌دهند. این کتاب شامل هفت فصل است و نویسنده در فصل نخست بنیان‌ها و راهبردهای روش‌شناختی خود را پایه‌گذاری می‌کند و بنیانی نظری و روش‌شناختی برای فصول بعدی کتاب تعبیه می‌کند. اگرچه ما طیف وسیعی از عواطف را در زندگی روزمره تجربه می‌کنیم، اما آگاهی از این امر که عواطف و احساسات ما در درازنای یک روز چگونه شکل می‌گیرند، کار چندان آسانی نیست. به این منظور، اسکریبانو تلاش دارد تا در این کتاب بازنگری کلی‌ای روی دیدگاه‌های نظری در حوزه‌ی عواطف و احساسات داشته باشد و به این نکته اساسی بپردازد که برساخت عواطف بی‌شک در دنیای مجازی و دیجیتال در رابطه‌ی تنگاتنگ و ضروری با پلتفرم‌ها و شبکه‌های دیجیتال است.

به‌بیان‌دیگر نویسنده برساخت عواطف و احساسات انسانی را از دریچه‌ی واکنش‌ها و پاسخ‌هایی می‌نگرد که در نتیجه‌ی تعامل با دنیا و رسانه‌های دیجیتال در انسان برانگیخته می‌شود. در این راستا، به برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی خاص مانند واتس‌آپ و اینستاگرام نظر می‌کند و به چگونگی برساخت عواطف با تمرکز بر این دو شبکه اجتماعی می‌پردازد. اسکریبانو توجه ویژه‌ای به چگونگی رمزگذاری عواطف در دنیای دیجیتال دارد و این‌که چگونه برخی رسانه‌های خاص مانند واقعیت مجازی از اساس با این هدف طراحی شده‌اند که برخی عواطف و واکنش‌های خاصی را در انسان برانگیزند؛ عواطف و احساسات دوگانه‌ای که گاهی با همدلی و گاهی با کینه و حسادت در دو سر طیف در حرکت هستند. به‌بیان‌دیگر پویایی عواطف و احساسات در فضای مجازی و دیجیتال به‌اندازه‌ای است که در اغلب اوقات شاهد نوعی دوگانگی عواطف آنلاین هستیم و در تعاملات آنلاین باید دو سر طیف را که شامل نفرت و همدلی است، در نظر آوریم.

به‌طورخلاصه کتاب حاضر نه‌تنها به بررسی تاثیرات و الگوهای عاطفی بر دنیای دیجیتال می‌پردازد، بلکه چگونگی برساخت عواطف و احساسات انسان را نیز در برهمکنش با دنیای مجازی و دیجیتال به نظاره می‌نشیند. نویسنده کتاب با تجزیه و تحلیل داده‌هایی که از پژوهش‌های پیشین در دست دارد، چارچوبی مفهومی برای مطالعه‌ی تاثیرات احساسات و عواطف روی دنیای دیجیتال و بالعکس به‌وجود می‌آورد. اما باید در نظر داشت که این کتاب به بررسی تعامل میان دنیای عواطف با دنیای دیجیتال محدود نمی‌شود و با ارائه‌ی تبیین‌هایی از این‌که چگونه انسان‌ها در شبکه‌های اجتماعی عواطف را تجربه می‌کنند، چگونه عواطف در واکنش به اطلاعات در این شبکه‌ها برساخته می‌شوند و تاثیرات بالقوه‌ی تجربه‌های عاطفی در دنیای مجازی چیست، از این محدوده فراتر می‌رود. کتاب حاضر شامل مجموعه‌ای از پرسش‌ها و نتایجی است که می‌تواند حوزه‌های نوینی را در پژوهش اجتماعی به وجود آورد. نویسنده با در نظر گرفتن برخی از ویژگی‌های بنیادین شبکه‌های اجتماعی و دنیای دیجیتال تلاش دارد تا فهمی از ساختار‌های کنونی دنیای اجتماعی فراهم آورد؛ ساختارهایی که از اساس با آن‌چه بشر تاکنون تجربه کرده است، تفاوت دارد. درحقیقت بخشی از این تفاوت ناشی از شیوه‌های شکل‌دهی و دستیابی به حقیقت است که در سایه‌ی ظهور فناوری‌های دیجیتال، شکل اساساً بی‌بدیلی به خود گرفته‌اند.