شبح فاشیسم | شرق


اومبرتو اکو در جستارهای خواندنی‌اش درباره فاشیسم که با عنوان «فاشیست جماعت را چطور بشناسیم» [How to spot a fascist] منتشر شده است، سه جستار درباره پدیده‌‌ای می‌نویسد که به‌ قول خودش، نخستین بار به شکل دیکتاتوری دست‌راستی در ایتالیا شکل گرفت و بر اروپا مسلط شد. اکو در جستار اول، مفهوم «نیا-فاشیسم» را پیش می‌کشد و می‌نویسد اصطلاح «فاشیست» به همه‌ چیز غالب است و می‌شود یک یا چند وجه را از رژیم فاشیستی حذف کرد و با این حال باز فاشیست بماند. اما با وجود همه این آشفتگی‌ها می‌توان سیاهه‌ای از بارزه‌های فاشیست به دست داد و اینجاست که اکو تعبیر «نیا-فاشیسم» با «فاشیسم جاودان» را شرح می‌دهد.

خلاصه کتاب فاشیست جماعت را چطور بشناسیم» [How to spot a fascist]  اومبرتو اکو

«این بارزه‌ها را نمی‌شود ذیل یک نظام دسته‌دسته کرد؛ بسیاری از آنها مانع‌الجمع‌اند و سنخ‌نمای اَشکال دیگر استبداد با خشک‌اندیشی؛ اما کافی است یکی‌شان حاضر باشد تا سحابیِ فاشیستی‌ای بنای انعقاد بگذارد». از دیدِ اکو، بارزه نیا- فاشیسم سنت‌پرستی است؛ سنت‌باوری که قدمتی بیش از فاشیسم دارد.

در جستار دوم، با عنوان «سانسور و سکوت»، درباره نقش سروصدا در مسکوت‌کردن دانستنی‌هایی سخن می‌گوید که اهمیت حقیقی دارند و درباره اهمیت سکوت در انتقال اطلاعات. اکو می‌نویسد «یگانه ابزار حقیقتا قدرتمند انتقالِ اطلاعات -مشافهه- جز در سکوت مؤثر نمی‌افتد. همه مردمان، تحت ستم سانسورچی‌ترین جباران هم که بوده باشند، با گفت‌وگوی رو‌در‌روی عمومی توانسته‌اند سر دربیاورند در دنیای‌شان چه می‌گذرد». اکو دست آخر، مسئله اخلاقی دوران ما را «چگونگی بازگشت به سکوت» می‌خواند و از وارسی نوعی نشانه‌شناسی سکوت سخن می‌گوید که شاید نوعی نشانه‌شناسی خاموشی‌گزینی باشد، نوعی نشانه‌شناسی سکوت در تماشاخانه، نوعی نشانه‌شناسی سکوت در سیاست، در مناظره سیاسی یا به عبارتی مکث طولانی، سکوت به‌مثابه تعلیق یا علامت رضا یا انکار... از این‌ رو است که اکو دعوت می‌کند که نه به کلمات؛ بلکه به سکوت بپردازید.

سومین و آخرین جستار «فاشیست جماعت را چطور بشناسیم» با عنوان «ما اروپایی هستیم»، هشدار نویسنده به مردم این قاره‌ است که مبادا از پسِ آن‌همه سرگذشت تلخ مردمان قرن بیستم، باز به هاویه فاشیسم دربغلتند. ظهور و گسترش احزاب دست‌راستی تندرو با انگاره‌های ملی‌گرایانه، نژادپرستانه، ضدمهاجر و چه‌بسا ضد انسان و طبیعت، نشان می‌دهد که همچنان فاشیسم به‌عنوان پیامدی از سرمایه‌داری‌ در کمین و ممکن است و با همه پیچیدگی‌ها و تفاوت‌هایش با فاشیسم کلاسیک، می‌تواند مدام خود را بازتولید کرده و در مناسبات اجتماعی و سیاسی زمانه رخنه کند. اکو می‌گوید باید واقع‌بین باشیم و بپذیریم که «جنگ و نفرت و تعصب داخل مرزهای اروپا برخاست، باید آگاه باشیم که اَشکال تازه تعارض ذهن ما را به خودشان مشغول خواهند داشت؛ حتی اگر درک‌مان به بزرگی و خطیری‌شان قد ندهد». از این‌ رو است که خواندن کتاب «فاشیست جماعت را چطور بشناسیم»، نه‌تنها جنبه تاریخی دارد؛ بلکه ضرورت روزگار ما است.

اومبرتو اکو در جستارهای روایت‌گونه خود، توانسته است پتانسیل ظهور فاشیسم در شکل دیگر را نشان دهد و پیشگویانه از ضرورت «جنگ جمعی علیه تعصب» بگوید؛ چراکه از دید اکو، پاره‌رویدادهای اخیر نشان می‌دهند که سایه وسوسه‌های دیگرآزاری همچنان در جوامع غرب حضور دارد و چاره کار تنها این است که جهان به‌ویژه اروپا به استقبال تکثر ارزش‌ها و رسوم برود، نبردی همیشه جاری که آینده‌ای صلح‌آمیز را وعده می‌دهد.

[«فاشیست‌جماعت را چطور بشناسیم» با ترجمه یزدان جندقی منتشر شده است. این کتاب نخستین بار با عنوان «راه و رسم شناسایی فاشیست‌ها» و با ترجمه‌ی رضا پیلواران منتشر شده است.]

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

هنر مدرن برای او نه تزئینی یا سرگرم‌کننده، بلکه تلاشی برای بیان حقیقتی تاریخی و مقاومت در برابر ایدئولوژی‌های سرکوبگر بود... وسیقی شوئنبرگ در نگاه او، مقاومت در برابر تجاری‌شدن و یکدست‌شدن فرهنگ است... استراوینسکی بیشتر به سمت آیین‌گرایی و نوعی بازنمایی «کودکانه» یا «بدوی» گرایش دارد که می‌تواند به‌طور ناخواسته هم‌سویی با ساختارهای اقتدارگرایانه پیدا کند ...
باشگاه به رهبری جدید نیاز داشت... این پروژه 15 سال طول کشید و نزدیک به 200 شرکت را پایش کرد... این کتاب می‌خواهد به شما کمک کند فرهنگ برنده خود را خلق کنید... موفقیت مطلقاً ربطی به خوش‌شانسی ندارد، بلکه بیشتر به فرهنگ خوب مرتبط است... معاون عملیاتی ارشد نیروی کار گوگل نوشته: فرهنگ زیربنای تمام کارهایی است که ما در گوگل انجام می‌دهیم ...
طنز مردمی، ابزاری برای مقاومت است. در جهانی که هر لبخند واقعی تهدید به شمار می‌رود، کنایه‌های پچ‌پچه‌وار در صف نانوایی، تمسخر لقب‌ها و شعارها، به شکلی از اعتراض درمی‌آید. این طنز، از جنس خنده‌ و شادی نیست، بلکه از درد زاده شده، از ضرورت بقا در فضایی که حقیقت تاب‌آوردنی نیست. برخلاف شادی مصنوعی دیکتاتورها که نمایش اطاعت است، طنز مردم گفت‌وگویی است در سایه‌ ترس، شکلی از بقا که گرچه قدرت را سرنگون نمی‌کند اما آن را به سخره می‌گیرد. ...
هیتلر ۲۶ساله، در جبهه شمال فرانسه، در یک وقفه کوتاه میان نبرد، به نزدیک‌ترین شهر می‌رود تا کتابی بخرد. او در آن زمان، اوقات فراغتش را چگونه می‌گذراند؟ با خواندن کتابی محبوب از ماکس آزبرن درباره تاریخ معماری برلین... اولین وسیله خانگی‌اش یک قفسه چوبی کتاب بود -که خیلی زود پر شد از رمان‌های جنایی ارزان، تاریخ‌های نظامی، خاطرات، آثار مونتسکیو، روسو و کانت، فیلسوفان یهودستیز، ملی‌گرایان و نظریه‌پردازان توطئه ...
در طبقه متوسط، زندگی عاطفی افراد تحت تأثیر منطق بازار و بده‌بستان شکل می‌گیرد، و سرمایه‌گذاری عاطفی به یکی از ابزارهای هدایت فرد در مسیر موفقیت و خودسازی تبدیل می‌شود... تکنیک‌های روانشناسی، برخلاف ادعای آزادی‌بخشی، در بسیاری از موارد، افراد را در قالب‌های رفتاری، احساسی و شناختی خاصی جای می‌دهند که با منطق بازار، رقابت، و نظم سازمانی سرمایه‌دارانه سازگار است ...