نجاتِ زمین | سازندگی


«اسماعیل» [Ishmael] یکی از محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین رمان‌های ژانر ماجراجویی معنوی است که تاکنون منتشر شده است؛ رمانی متفکرانه و بی‌واهمه از بیان نقش‌گونه‌ انسان در سیاره زمین؛ با زبانی اصیل و وضوحی که کمتر کسی توان انکار را دارد. در این رمان، که بورسیه‌ نیم‌میلیون دلاریِ «ترنر تومارو» را برای بهترین اثر داستانی که «راه‌حل‌های خلاقانه و مثبتی برای مشکلات جهانی ارائه می‌دهند» دریافت کرده، دانیل کوئین [Daniel Quinn] منشأ بشریت و خودِ آن را بررسی کرده است. این رمان در سال 1992 منتشر شد از آن زمان تا به امروز به‌عنوان یکی رمان‌های تاثیرگذار قرن اخیر از آن یاد می‌شود. این رمان به‌تازگی با عنوان رمان «چگونه اوضاع چنین شد» با ترجمه هنگامه آذرمی در نشر گویا منتشر شده است.

اسماعیل» [Ishmael]  دانیل کوئین [Daniel Quinn]

«اسماعیل» همچون بسیاری از جنبه‌های جهان طبیعی که خود به‌دنبال کشف آن‌هاست، امری نامحسوس است. و اگر این جایزه نبود، خیلی راحت می‌توانست مورد توجه قرار نگیرد. به‌هرحال، اکثر ما حقایق بنیادین ارائه‌شده در این کتاب را می‌دانیم: اینکه گونه ما با توسعه‌ بی‌حدوحصر و جمعیتِ غیرقابل‌کنترل خود، خطری برای تواناییِ زمین در راستای بازیابی ویرانی‌های ماست. بااین‌حال، چیزی که این کتاب را متمایز می‌کند، میزانِ درکِ آقای کوئین از این موضوع و ذکاوت و اصالتِ او است.

عنوان کتاب، «اسماعیل»، نام یک گوریل است، گوریلی که چنان ماهرانه به تصویر کشیده شده که نه‌تنها باورمند جلوه داده شده، بلکه خواننده مجذوب او می‌شود. اسماعیل در کودکی دستگیر شد و ابتدا به باغ‌وحش فروخته شد و بعدا به باغ‌وحشی دیگر فروخته شد که به‌دست یک نیکوکار ثروتمند یهودی از آنجا نجات یافت و آزاد شد. اسماعیل شباهت‌های مهمی را بین اسارت اجباری خود و شیوه زندگی مدرن ما درک کرده که ما را برای مدتی طولانی از واقعیت‌های هستی دور انداخته است. اینکه فراموش کرده‌ایم کِه هستیم و چگونه به اینجا رسیده‌ایم.

راوی، به نوبه خود، بسیار با این ظنِ آزاردهنده دست‌به‌گریبان بوده که به او درمورد وضعیت ما دروغ گفته‌اند، که به گمان او، این آن چیزی نیست که ما ادعا می‌کنیم هستیم. وقتی راوی متوجه تبلیغ اسماعیل برای دانش‌آموزی می‌شود که می‌خواهد جهان را نجات دهد، به آن پاسخ می‌دهد و گفت‌وگویی سقراطی با تجسمی درخشان آغاز می‌شود.

اسماعیل استدلال می‌کند یکی از مهم‌ترین چیزهایی که ما فراموش کرده‌ایم این حقیقت است که ما نیز به اندازه هر حیوان دیگری در طبیعت ریشه داریم و قوانین آن درمورد ما نیز صدق می‌کند. بااین‌حال، از عصر نوسنگی، بیشتر ما موفق شده‌ایم این قوانین را به‌طور موقت نادیده بگیریم. ولی نمی‌توان آن‌ها را برای همیشه نادیده گرفت. برای زنده‌ماندن، باید خودمان را دوباره بیافرینیم.

برای این منظور، باید از داستانِ آفرینشِ مورد علاقه خود، که در آن آفرینش با یک جفت انسان در باغی به پایان می‌رسد، روی گردانیم. درعوض، باید زمانی را به یاد آوریم که باغی نداشتیم، همانطور که بوشمن‌های بیابان کالاهاری و پیشینیان آنها مدت سه میلیون سال زندگی کردند - زمانی‌که ما هرچند ناخودآگاه، دریافتیم متعلق به جهانیم، قبل از اینکه به این تصور برسیم که دنیا متعلق به ماست.

چیزی که موجب تشکیلِ کتاب می‌شود روشی است که بینش را با تصویر پیوند می‌دهد. به‌عنوان مثال، نظر اسماعیل درمورد یک باغ‌وحش را در نظر بگیرید: «ببری که می‌بینی دیوانه‌وار در قفس خود راه می‌رود، مشغول کاری است که برای انسان به‌شکل یک فکر نمود پیدا می‌کند. و این فکر یک سوال است: چرا؟ چرا، چرا، چرا، چرا، چرا، چرا؟ ببر ساعت‌به‌ساعت، روزبه‌روز، سال‌به‌سال از خود این را می‌پرسد، درحالی‌که مسیرِ بی‌پایانِ خود را پشت میله‌های قفس می‌پیماید.»

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

هرگاه عدالت بر کشوری حکمفرما نشود و عدل و داد جایگزین جور و بیداد نگردد، مردم آن سرزمین دچار حمله و هجوم دشمنان خویش می‌گردند و آنچه نپسندند بر آنان فرو می‌ریزد... توانمندی جز با بزرگمردان صورت نبندد، و بزرگمردان جز به مال فراهم نشوند، و مال جز به آبادانی به دست نیاید، و آبادانی جز با دادگری و تدبیر نیکو پدید نگردد... اگر این پادشاه هست و ظلم او، تا یک سال دیگر هزار خرابه توانم داد... ای پدر گویی که این ملک در خاندان ما تا کی ماند؟ گفت: ای پسر تا بساط عدل گسترده باشیم ...
دغدغه‌ی اصلی پژوهش این است: آیا حکومت می‎تواند هم دینی باشد و هم مشروطه‎گرا؟... مراد از مشروطیت در این پژوهش، اصطلاحی‌ست در حوزه‌ی فلسفه‌ی حقوق عمومی و نه دقیقاً آن اصطلاح رایج در مشروطه... حقوق بشر ناموس اندیشه‌ی مشروطه‎گرایی و حد فاصلِ دیکتاتوری‎های قانونی با حکومت‎های حق‎بنیاد است... حتی مرتضی مطهری هم با وجود تمام رواداری‎ نسبی‎اش در برابر جمهوریت و دفاعش از مراتبی از حقوق اقلیت‎ها و حق ابراز رأی و نظر مخالفان و نیز مخالفتش با ولایت باطنی و اجتماعی فقها، ذیل گروهِ مشروعه‎خواهان قرار دارد ...
خودارتباطی جمعی در ایران در حال شکل‌گیری ست و این از دید حاکمیت خطر محسوب می‌شود... تلگراف، نهضت تنباکو را سرعت نداد، اساسا امکان‌پذیرش کرد... رضاشاه نه ایل و تباری داشت، نه فره ایزدی لذا به نخبگان فرهنگی سیاسی پناه برد؛ رادیو ذیل این پروژه راه افتاد... اولین کارکرد همه رسانه‌های جدید برای پادشاه آن بود که خودش را مهم جلوه دهد... شما حاضرید خطراتی را بپذیرید و مبالغی را پرداخت کنید ولی به اخباری دسترسی داشته باشید که مثلا در 20:30 پخش نمی‌شود ...
از طریق زیبایی چهره‌ی او، با گناه آشنا می‌شود: گناهی که با زیبایی ظاهر عجین است... در معبد شاهد صحنه‌های عجیب نفسانی است و گاهی نیز در آن شرکت می‌جوید؛ بازدیدکنندگان در آنجا مخفی می‌شوند و به نگاه او واقف‌اند... درباره‌ی لزوم ریاکاربودن و زندگی را بازی ساده‌ی بی‌رحمانه‌ای شمردن سخنرانی‌های بی‌شرمانه‌ای ایراد می‌کند... ادعا کرد که این عمل جنایتکارانه را به سبب «تنفر از زیبایی» انجام داده است... ...
حسرت گذشته را خوردن پیامد سستی و ضعف مدیرانی است که نه انتقادپذیر هستند و نه اصلاح‌پذیر... متاسفانه کانون هم مثل بسیاری از سرمایه‌های این مملکت، مثل رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و جنگل‌هایش رو به نابودی است... کتاب و کتابخوانی جایی در برنامه مدارس ندارد... چغازنبیل و پاسارگاد را باد و باران و آفتاب می‌فرساید، اما داستان‌های کهن تا همیشه هستند؛ وارد خون می‌شوند و شخصیت بچه‌های ما را می‌سازند ...