علیه آمریکا | آرمان ملی


رمان‌های سیاسی مشکلات یا خطرات پنهان زیادی دارند، به‌خصوص برای رمان‌نویسی که گرایش‌ سیاسی استواری دارد. نویسندگان می‌توانند هنرمندانه دنیایشان را باب‌میل خود بسازند، ولی اگر پیچیدگی‌های حقیقت برای داستان‌هایشان دردسر ایجاد کند لزومی ندارد تا به آنها بپردازند. برای مثال آین رَند، نویسنده و فیلسوف روسی آمریکایی فلسفه‌اش را در رمان «اطلس شِراگد» وارد می‌کند، چون این کتاب سرزمینی خیالی است که خود آن را خلق کرده است. رویکرد بهتری را می‌توان در «برادران کارامازوف» یافت که درآن داستایفسکی مخالفان ایدوئولوژی‌اش را در پر‌رنگ‌ترین شخصیت‌های داستانش خلق می‌کند. نویسندگان بزرگ بر خود لازم می‌دانند به مواجهه با چالش‌هایی بروند که جهان در برابر آنچه آنها معتقدند به پا کرده است. تام اِسلی، شاعر و نمایشنامه‌نویس آمریکایی این موضوع را به‌عنوان «تفاوت در بررسی احساسات سیاسی به‌جای عقاید سیاسی» توضیح می‌دهد. درواقع احساسات سیاسی به تجربه زیستن از چگونگی تاثیر سیاست بر زندگی مردم وابسته است، حال آنکه عقیده سیاسی اصولا از طریق تعلیم فراگرفته می‌شود، سلامت روان را به خطر نمی‌اندازد و وقتی لحظه‌ خشم یا گفت‌وگوی مغرضانه می‌گذرد به‌راحتی کنار ‌گذاشته می‌شود.

پدرانتان، کجا هستند؟ و پیامبران، آیا آ‌نها زندگی ابدی دارند؟» [Your fathers, where are they? and the prophets, do they live forever?] زبانه‌های خشم

متاسفانه اندکی «مسائل جنجال‌برانگیز» در رمان به شدت سیاسی دیو اگرز در دام افتاده‌اند، «پدرانتان، کجا هستند؟ و پیامبران، آیا آ‌نها زندگی ابدی دارند؟» [Your fathers, where are they? and the prophets, do they live forever?] (ترجمه فارسی با عنوان «زبانه‌های خشم») این عبارت از زکریا یکی از پیامبران عهد عتیق به ما رسیده و اگرز می‌کوشد که وظیفه‌ پیامبر را در تشخیص بیماری‌های جامعه، بر عهده بگیرد.

کل داستان به گفت‌وگو بین تامِس، جوانی آشفته و افرادی که آنها را ربوده و در پایگاه نظامی متروکه‌ای به میله‌هایی زنجیر کرده است، می‌گذرد و چیز زیادی در خط سیر داستان به چشم نمی‌خورد. در هر فصل داستان همواره یک شخصیت به میله‌ای زنجیر شده و اتفاق چندانی به‌جز این نمی‌افتد. به‌هرحال این کتاب گستره وسیعی از موضوعات را پوشش می‌دهد- هر چیزی، از مسائل مالی دولت گرفته تا خشونت پلیس و همچنین جنگ‌های اخیر در عراق و افغانستان. به نظر تامِس چیزی بدجور غلط از آب درآمده است و قصد دارد دلیل آن را دریابد و به این منظور اُسرایش را وادار می‌کند تا درباره‌ سیاست آمریکا، زندگی شخصی خودش و درباره‌ اینکه این دو چگونه باهم ارتباط دارند، گفت‌وگو کنند. از نظر تئوری براساس این فرضیه می‌توان کتاب جالبی نوشت. تامِس نه با یک شخصیت سیاسی بلکه با «کِو»، فضانوردی که امید‌هایش با کاهش برنامه‌های فضایی کمرنگ شده است شروع می‌کند، وقتی که تامس شکایت می‌کند: «فقط پنج تریلیون دلار صرف جنگ‌های بی‌فایده کردیم. با این پول می‌توانستیم به ماه برویم. یا مریخ. یا صرف شاتل شود یا چیزی که در مسیر کوفتی دیگری الهام بخش‌مان باشد.» تضاد بین جامعه‌ای که قهرمانانی همانند فضانوردان، یکپارچه‌اش کرده‌اند و جامعه‌ای که در پی جنگ‌هایی با برنامه‌ریزی افتضاح از هم گسیخته، قطعا ارزش بررسی و کاوش دارد، و می‌دانیم که از هم‌گسیختگی جامعه بر زندگی تک‌تک افراد اثرگذار است. به همین ترتیب تامِس، همانند همخونی معتقد در برابر مفتش اعظمِ داستایفسکی است، کسی که اعتقاد دارد آزادی یک مسئولیت است و اکثر مردم ترجیح می‌دهند صاحب قدرتی به آنها بگوید چه کنند. تامس که ناامید از آمریکا و ناتوانی سازوکار‌ها برای پرداختن به آزادی است آرزو می‌کند کاش کسی باشد که از نیرو و توان خود استفاده کند و به زندگی او آن جهتی را بدهد که خود از عهده‌اش برنمی‌آید. و در جایی که مفتش معتقد است کلیسا می‌تواند این وظیفه را عملی کند، تامس به بهترین گزینه بعدی یعنی دولت فدرال روی می‌آورد. از عضو سابق کنگره می‌پرسد: «چرا جایگاهی به ما نمی‌دهید؟ باید برای همه‌ ‌ما جایی تعیین کنید و وظیفه‌ای به ما بدهید.»

ولی اگرز درنهایت بیشتر از آنکه به اکتشاف ایده‌ها مایل باشد به ارائه ایده‌ها تمایل دارد. به استثنای تبادل تنش‌آمیز بین تامس و یک معلم سابق که معتقد است مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته است، اغلب گفت‌وگو‌ها به گونه‌ای باور نکردنی یک‌طرفه است. عمل متقابل افسر پلیس در اعتراض به پلیس چیزی بیش از ادای واژ‌ه‌ «نَه» در پنج جای متفاوت داستان نیست. حتی اگر شما با استدلال اگرز موافق باشید،این موضوع به سرعت خسته‌کننده می‌شود.

بنابراین داستان با نظرات مطرح‌شده درباره‌ گروهی شبه‌نظامی در نیروی پلیس آمریکا که سلاح‌ها و تاکتیک‌های ویژه دارند، مذهب و انواع دیگری از گفت‌وگو‌ها برای تامس و مخاطبانش پیش می‌رود. این کتاب فقط در حدی سیاسی است که اخبار شبکه‌های تلوزیون سیاسی هستند یعنی نسبت به نکات جزیی سیاست بی‌اعتناست چون سمت‌وسوی آن مشخص است. بدین‌گونه این کتاب سند مناسبی از سطح کنونی گفتمان سیاسی ما است. اگر این روزها در این موارد اطمینان و یقین بخواهیم صاحب‌نظران زیادی هستند که مایل‌اند آن را به ما بقبولانند. به‌هرحال به ادبیات روی می‌آوریم؛ زیرا وقتی درست انجام شود چیزی بسیار صادقانه‌تر ارائه می‌دهد.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

اصلاح‌طلبی در سایه‌ی دولت منتظم مطلقه را یگانه راهبرد پیوستن ایران به قافله‌ی تجدد جهانی می‌دانست... سفیر انگلیس در ایران، یک سال و اندی بعد از حکومت ناصرالدین شاه: شاه دانا‌تر و کاردان‌تر از سابق به نظر رسید... دست بسیاری از اهالی دربار را از اموال عمومی کوتاه و کارنامه‌ی اعمالشان را ذیل حساب و کتاب مملکتی بازتعریف کرد؛ از جمله مهدعلیا مادر شاه... شاه به خوبی بر فساد اداری و ناکارآمدی دیوان قدیمی خویش واقف بود و شاید در این مقطع زمانی به فکر پیگیری اصلاحات امیر افتاده بود ...
در خانواده‌ای اصالتاً رشتی، تجارت‌پیشه و مشروطه‌خواه دیده به جهان گشود... در دانشگاه ملی ایران به تدریس مشغول می‌شود و به‌طور مخفیانه عضو «سازمان انقلابی حزب توده ایران»... فجایع نظام‌های موجود کمونیستی را نه انحرافی از مارکسیسم که محصول آن دانست... توتالیتاریسم خصم بی چون‌وچرای فردیت است و همه را یکرنگ و هم‌شکل می‌خواهد... انسانها باید گذشته و خاطرات خود را وا بگذارند و دیروز و امروز و فردا را تنها در آیینه ایدئولوژی تاریخی ببینند... او تجدد و خودشناسی را ملازم یکدیگر معرفی می‌کند... نقد خود‌ ...
تغییر آیین داده و احساس می‌کند در میان اعتقادات مذهبی جدیدش حبس شده‌ است. با افراد دیگری که تغییر مذهب داده‌اند ملاقات می‌کند و متوجه می‌شود که آنها نه مثل گوسفند کودن هستند، نه پخمه و نه مثل خانم هاگ که مذهبش تماما انگیزه‌ مادی دارد نفرت‌انگیز... صدا اصرار دارد که او و هرکسی که او می‌شناسد خیالی هستند... آیا ما همگی دیوانگان مبادی آدابی هستیم که با جنون دیگران مدارا می‌کنیم؟... بیش از هر چیز کتابی است درباره اینکه کتاب‌ها چه می‌کنند، درباره زبان و اینکه ما چطور از آن استفاده می‌کنیم ...
پسرک کفاشی که مشغول برق انداختن کفش‌های جوزف کندی بود گفت قصد دارد سهام بخرد. کندی به سرعت دریافت که حباب بازار سهام در آستانه ترکیدن است و با پیش‌بینی سقوط بازار، بی‌درنگ تمام سهامش را فروخت... در مقابلِ دنیای روان و دلچسب داستان‌سرایی برای اقتصاد اما، ادبیات خشک و بی‌روحی قرار دارد که درک آن از حوصله مردم خارج است... هراری معتقد است داستان‌سرایی موفق «میلیون‌ها غریبه را قادر می‌کند با یکدیگر همکاری و در جهت اهداف مشترک کار کنند»... اقتصاددانان باید داستان‌های علمی-تخیلی بخوانند ...
خاطرات برده‌ای به نام جرج واشینگتن سیاه، نامی طعنه‌آمیز که به زخم چرکین اسطوره‌های آمریکایی انگشت می‌گذارد... این مهمان عجیب، تیچ نام دارد و شخصیت اصلی زندگی واش و راز ماندگار رمان ادوگیان می‌شود... از «گنبدهای برفی بزرگ» در قطب شمال گرفته تا خیابان‌های تفتیده مراکش... تیچ، واش را با طیف کاملی از اکتشافات و اختراعات آشنا می‌کند که دانش و تجارت بشر را متحول می‌کند، از روش‌های پیشین غواصی با دستگاه اکسیژن گرفته تا روش‌های اعجاب‌آور ثبت تصاویر ...