مقالات گردآوری شده در کتاب «دریای پارس به روایت باستان‌شناسی» بخشی از نتایج جدیدترین پژوهش‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسانه در مناطق ساحلی خلیج فارس است.
به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، ایرانیان از دیرباز در شکل‌گیری و توسعه تجارت دریایی خلیج فارس نقشی اساسی داشته‌اند. این حضور به‌ویژه در دوران تاریخی بسیار تاثیرگذار بوده است. مدارک باستان‌شناختی و منابع نوشتاری نشان از حضور عیلامی‌ها، هخامنشیان و سلوکی‌ها در بازرگانی دریایی خلیج‌فارس دارند. این روند در دوره اشکانی و به‌ویژه دوره ساسانی به اوج شکوفایی خود می‌رسد. گواه این ادعا داده‌های باستان‌شناختی به‌دست آمده از محوطه‌های ساحلی شمال و جنوب خلیج‌فارس است.
پادشاهان هخامنشی، اشکانی و ساسانی نه تنها قصد داشتند بخش شمالی خلیج‌فارس بلکه بخش جنوبی آن را نیز تحت سلطه خود داشته باشند به همین دلیل در این دوران بنادر زیادی در سواحل خلیج‌فارس ایجاد می‌شود.
با نگاهی گذرا به تاریخچه پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران می‌توان پی برد که کرانه‌های خلیج‌فارس و جزایر آن بسیار کمتر از سایر نقاط کشور مورد توجه باستان‌شناسان بوده و این درحالی است که این بخش از ایران به گواه یافته‌های باستان‌شناسی از دوره‌های بسیار دور پیش از تاریخ تا دوره‌های تاریخی و اسلامی همواره نقش مهمی در شکل‌گیری جوامع و فرهنگ‌های گوناگون انسانی داشته است.
از اواخر پیش از تاریخ تاکنون خلیج‌فارس و جزایر آن همواره مرکز مبادلات تجاری، فرهنگی، سیاسی و نظامی بوده و مورد توجه سلسله‌های مهم تاریخی ایران از عیلام گرفته تا هخامنشیان، ساسانیان و سلسله‌های دوران اسلامی بوده است که آثار کنترل آن‌ها بر این دریا علاوه بر کرانه‌های شمالی و جزایر آن در کرانه‌های جنوبی آن از کویت گرفته تا عمان در مکان‌های متعددی دیده می‌شود. شواهد باستان‌شناسی تجارت دریایی دوره اشکانی و ساسانی با مناطق شرقی آفریقا، شبه‌جزیره هند و شرق دور را به اثبات رسانده‌اند. بنادر تاریخی «مهرویان»، «سی نیز»، «جنابه»، «سیراف»، «کیش» و «هرمز قدیم» بر حضور این دریا در دوره‌های تاریخی گواهی می‌دهد.
موزه ملی ایران با داشتن مجموعه‌های ارزشمندی از آثار به دست‌آمده از کرانه‌های خلیج‌فارس و جزایر آن، همواره خود را موظف دانسته که در مسیر معرفی شایسته این آثار به هموطنان و جهانیان گام بردارد. ثبت نسخه خطی المسالک و الممالک اثر ابواسحق ابراهیم اصطخری در فهرست کمیته ملی حافظه جهانی یونسکو به شماره 1005 در دی‌ماه 1387 از جمله این گام‌ها بود.
این نسخه علاوه بر اطلاعات جغرافیایی مانند فواصل شهرها، مسائل اقتصادی مانند منابع معدنی، محصولات کشاورزی و صنایع‌دستی، به‌واسطه وجود نقشه خلیج‌فارس که با عنوان بحر صوره فارس آمده برای ما ایرانیان اهمیت بسیار زیادی دارد.
انتشار کتاب دریای پارس به روایت باستان‌شناسی تداوم حرکتی است که تلاش دارد نتایج پژوهش‌های جدید باستان‌شناسی و تاریخی خلیج‌فارس را در اختیار عموم بگذارد. پیش از این موزه ملی ایران کتاب انسان و دریا را با همکاری سازمان بنادر و دریانوردی منتشر کرد و پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز با انتشار کتابهای میراث‌فرهنگی خلیج فارس و پژوهش‌های باستان‌شناختی خلیج فارس: بندر باستانی سیراف اطلاعات جدیدی به باستان شناسی این منطقه کلیدی افزودند.
مقالات گردآوری شده در این کتاب بخشی از نتایج جدیدترین پژوهش‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسانه در مناطق ساحلی خلیج فارس است. بررسی شواهد استقرار انسان و شکل گیری و توسعه جوامع بشری در کرانه‌های خلیج فارس از دوره پیش از تاریخ تا دوره تاریخی و اسلامی محور اصلی جستارهای این مجموعه است و از آنجا که منطقه مورد بررسی - در قیاس با سایر مناطق کشور - تاکنون کمتر مورد توجه باستان‌شناسی بوده، حاصل این تحقیقات می‌تواند زیربنایی برای تحقیقات گسترده‌تر آینده باشد.
این کتاب شامل 15 مقاله فارسی و 2 مقاله انگلیسی در زمینه باستان‌شناسی خلیج فارس است. مقاله‌های منتشر شده در این مجموعه، انعکاسی از تلاش‌های علمی پژوهشگران در روشن ساختن پیشینه دریای پارس است که می‌تواند جامعه باستان‌شناسی را در برنامه‌ریزی پژوهشی برای تداوم مطالعات باستان‌شناسی در این بخش از کشورمان یاری دهد.
«دریای پارس به روایت باستان‌شناسی» تالیف جبرئیل نوکنده، عبدالرضا دشتی‌زاده، ام‌البنین غفوری در 423 صفحه و قیمت 110 هزار تومان از سوی مجموعه انتشارات ادبی و تاریخی موقوفات دکتر محمود افشار گردآوری شده است.
