تضاد واقعیت و تخیل | ایبنا


کتاب «تاریخچه ادبیات فانتزی» [Short History of Fantasy] اثر فارا مندلسون [Farah Mendlesohn] با هدف بررسی انواع فانتزی و سیرِ تاریخی آن، مقالاتی را در این زمینه گردآوری کرده تا علاقه‌مندانِ این حوزه از دیدگاهِ تاریخی و ادبی، متوجه آنچه بر این نوع ادبی گذشته شوند.

تاریخچه ادبیات فانتزی» [Short History of Fantasy] اثر فارا مندلسون [Farah Mendlesohn]

زمانی که درباره ادبیات فانتزی گفت‌وگو می‌کنیم، ناخودآگاه ذهنمان به سمتِ تخیل، جادوگری و افسانه می‌رود. تخیل یعنی تصویر. تصویری که ذهنِ انسان را به جاهایی برده و موجب شکل‌پذیریِ ذهن او شده و برایش لذت می‌آفریند. به همین دلیل است که ادبیات فانتزی گونه پرطرفداری است که عموماً کودکان و نوجوانان، مخاطبانِ ویژۀ این ژانر هستند. معمولاً افراد اهل داستان، با این نوعِ ادبی شروع می‌کنند.

نکته برجسته این نوعِ ادبی در نظر منتقدان، سیرِ تطور تاریخیِ آن است. بدین سبب هیچ‌گاه کتاب یا مقاله‌ای در این‌باره نوشته نشده پس از عواملِ شگرف این ادبیات، شکلِ روایت آن است. از طرفی، نویسندگان مطرح در این حوزه، همواره سعی داشته‌اند متنِ خود را متمایز از فانتزی و تخیل تعریف کرده یا میانِ فانتزی و علمی‌تخیلی بودن‌اش تفاوتی قایل نبوده‌اند. همین مسئله کار را پیچیده‌تر کرده است. برای این‌که آگاهیِ ما از انواعِ ادبی دیگر، نسبت به این نوع ادبی بیشتر است. پس، مرزِ میان فانتزی و علمی بودنِ این روایت‌ها، علتی شده تا نویسندگان و منتقدان به دسته‌بندی و ذکرِ انواعِ این نوعِ ادبی بپردازند. فانتزی بیانِ واقعیت در قالبِ تضاد است. چیزی است که علاقه‌مندانِ آن، به آن تخیل ‌می‌گویند که غالباً اژدها یا جادوگر دو عنصرِ پررنگِ روایت‌های آن هستند. ادبیات فانتزی رابطه‌ای است که میانِ نویسندۀ متن و خواننده برقرار می‌شود. بسیاری از بهترین نقدهای ادبیات فانتزی را نویسندگانِ فانتزی نوشته‌اند. چه از متن‌های رسمی باشد (مقاله‌های سی.اس. لوییس، جی.آر.آر. تالکین، م.جان هریس و دایانا وین جونز معدودی از معروف‌ترین نمونه‌ها هستند) و چه از صفحات داستان‌هایشان. بسیاری از آثار فانتزی پاسخ مستقیمی هستند در همین زمینه. امروزه این ژانر با همین عنوانِ مستقل، جزو پرفروش‌ترین کتاب‌های دنیا است یعنی تقریباً دوسومِ تمام کتاب‌هایی که اکنون تحت عنوان "فانتزی و ادبیات علمی‌تخیلی" به فروش می‌رسند، فانتزی هستند که معمولاً از تصویرِ روی جلد نیز تشخیص داده می‌شوند. به‌گونه‌ای‌که براساس آمارِ انجام شده، تقریباً هزار نفر که خود را هوادارِ ادبیات علمی‌تخیلی می‌خواندند، گروه‌های جوان‌ترشان بیشتر فانتزی خوانده بودند تا داستانِ علمی‌تخیلی.

کتاب تاریخچه ادبیات فانتزی با هدف بررسی انواع فانتزی و سیرِ تاریخی آن، مقالاتی را در این زمینه گردآوری کرده تا علاقه‌مندانِ این حوزه از دیدگاهِ تاریخی و ادبی، متوجه آنچه بر این نوع ادبی گذشته شوند. اکتفای کتابِ حاضر بر این است که بر نویسندگانی متمرکز شود که با افتخار، خود را فانتزی‌نویس می‌دانند و کتاب‌هایشان به ‌صورتِ قانون در ادبیات فانتزی درآمده‌اند. کتاب‌ِ پیش‌رو انواع مختلفی از فانتزی را بررسی می‌کند از جمله: فانتزی هراس، داستان ارواح و فانتزی کودکان. بنا به دلایلی که ذکر شد، از آن‌جایی که کتابی درباره تاریخ کوتاه فانتزی وجود ندارد، شروع این اثر، با "فانتزی" به عنوان صورت ادبی در قرن هجدهم آغاز می‌شود، و با نگاهی به پشت سر و نمونه‌های پیشین آن: با حماسه‌ها، عاشقانه‌ها و قصه‌های پریان ادامه می‌دهد. سپس پیش‌ رفته و شاخه‌های مختلف فانتزی را بررسی می‌کند. درحالی‌که در فصل دوم و سوم به تأثیر عظیم دو نویسندۀ اواسط قرن بیستم (تالکین و لوییس) پرداخته و در ادامۀ کتاب تقریباً به صورت دهه به دهه پیش می‌رود. از 1950 تا اولین دهۀ قرن بیست‌ویکم، به گرایش‌های غالب و نیز به گفت‌وگوهای در حاشیه اشاره می‌کند. با این همه در فصل دهم از رولینگ، پولمن و پرچت نام برده و تأثیری که این سه نویسنده در سال‌های 1990 و 2000 داشتند و در پایان برای جمع‌بندی به ذکر انواع فانتزی‌ها می‌پردازد.

کتابِ حاضر برای علاقه‌مندان به خواندنِ تئوری‌ و نظریه‌های ادبی در این نوع نوشته شده و نشر پریان آن را در 500 نسخه به بازارِ فروش عرضه کرده است.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...