«هم بیفشان آبی از بحرین چشم»* | شهرآرا
استقلال بحرین از ایران قصه پرغصه ای دارد که شرح آن را اینجا نمی‌توانیم بیاوریم و باید بگذاریم تا وقتی دیگر؛ نکته ای که طرح آن در اینجا مناسبت دارد، کارشکنی چندباره دولت بریتانیا در این باره است. توضیح آنکه انگلیسی ها وقتی می‌خواستند ایران را به دست کشیدن از جزایر بحرین وادارند، دست آخر اعلام کردند که به ازای عقب نشینی ایران از آن مواضع، حق حاکمیت ما بر جزایر سه گانه تنب کوچک و تنب بزرگ و ابوموسی را بی چون وچرا خواهند پذیرفت. اگرچه عقلای قوم می‌دانستند که واگذاری بحرین زمینه ساز مدعیات بیشتری خواهد بود، ایران پیشنهاد بریتانیا را پذیرفت، و شد آنچه شد. رفته رفته امارات متحده عربی که به تازگی کشوری مستقل شده بود، مدعی حاکمیت بر جزایر سه گانه شد. این کشور تا امروز نیز از ادعای خود دست برنداشته و رفته رفته پیش تر هم آمده است؛ چنان که طی همین چند روز گذشته توانست اتحادیه اروپا را نیز در این قضیه با خود همراه سازد.
بنابر آنچه آمد، اتفاقات اخیر (اگرچه زمینه های تاریخی گسترده ای دارند) در عصر حاضر با جدایی بحرین از ایران آغاز شده اند. درنتیجه، برای درک بهتر ماجرا و چه بسا رویارویی درست با پیشامدهای مربوط ، مطالعه اسناد و تحقیقات مرتبط با سرگذشت «استان چهاردهم» ضرورت می‌یابد. دراین باره، متن های فراوانی، من جمله از پژوهشگران خارجی در دست است که اهمیت بین المللی قضیه را نشان می‌دهند، اما ما اینجا فقط به یکی دو تحقیق بومی اشارتی خواهیم داشت که البته نمونه خروارند. مهم ترین این پژوهش ها شاید «گناه نابخشودنی جدایی بحرین از ایران: رفراندوم دروغین» باشد؛ کتاب مستطاب زنده یاد احمد اقتداری، تاریخ پژوه و ایران شناس برجسته. اقتداری که آثار دیگری نیز درباب مسائل سرزمینی ایران، به ویژه درباره خلیج فارس دارد و دیرزمانی رئیس دفتر مطالعات خلیج فارس در «مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی» بوده است، در کتاب اخیر، ضمن بررسی گسترده زمینه تاریخی مسئله، به نظرسنجی دروغین ویتوریو گیچاردی، نماینده سازمان ملل، در موضوع استقلال بحرین از ایران می‌پردازد.
اما تازه ترین پژوهش دراین باره کتاب «جدایی بحرین از ایران: بررسی تاریخی و حقوقی»، نوشته سیدحسن امین، حقوق دان بنام ایرانی، است. این پژوهشگر که پیش ازاین نیز کتاب «بحرین، پاره ای از ایران» را در همین موضوع نشر داده بود، در اثر تازه خویش، در هشت بخش به این مسئله تاریخی بغرنج پرداخته است. عناوین این بخش ها ازاین قرارند: «مقدمه»، «تجزیه ایران در طول تاریخ»، «بحرین در آیینه تاریخ»، «تاریخچه استعمارزدایی در بحرین»، «تحلیل حاکمیت بحرین از نگاه حقوق و سیاست»، «چگونگی انتزاع بحرین از ایران»، «بازتاب بحرین در ادبیات فارسی»، «ایران، خلیج فارس و جزایر ایرانی». نویسنده، ذیل این بخش ها که هریک چندین قسمت فرعی را شامل می‌شوند، از ابعاد جغرافیایی بحرین گرفته تا حاکمیت ایران بر تنب کوچک و تنب بزرگ و ابوموسی را بررسیده و توضیح داده است. کتاب جمع وجور امین برای کسانی که آگاهی چندانی از این مسئله ندارند، منبعی سودمند به شمار می‌آید. در پشت جلد «جدایی بحرین از ایران» آمده است:
«بحرین در طول تاریخ پاره ای از خاک ایران بود و اعمال حاکمیت برون مرزی دولت استعماری انگلیس در این مجمع الجزایر پیوسته مورداعتراض دولت های قاجار و پهلوی قرار می‌گرفت. انگلیس مشابه همان قرارداد تحت الحمایگی که با شیخ بحرین امضا کرده بود، با شیخ خزعل هم امضا کرده بود، اما دولت ایران در ۱۳۰۳ (با سفر نظامی رضاخان سردار سپه، رئیس الوزرا و وزیر جنگ وقت، به خوزستان) توانست دست شیخ خزعل را از خوزستان کوتاه کند، درحالی که انگلیس در ۱۳۰۳ هنوز در اوج اقتدار بود. به عکس، جدایی بحرین از ایران در ۱۳۴۹ به اراده محمدرضاشاه پهلوی در زمانی اتفاق افتاد که دولت انگلستان بسیار ضعیف شده بود [...]. انگلیسی ها چنین القا کرده بودند که اگر ایران دست از ادعای حاکمیت خود بر بحرین بردارد، محبوب عرب ها می‌شود، اما درعمل هیچ گشایشی نشد. صدام قرارداد۱۹۷۵ را پاره کرد و در جنگ ایران و عراق اعراب علیه ایران متحد شدند و درنهایت بحرین در ۲۰۱۶ روابط خود را با ایران قطع کرد.»
...
* مصراعی است از قاآنی شیرازی.
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
