فیلم‌های مشهور، کتاب‌های مهجور | فرهیختگان
ری بردبری، نویسنده و فیلمنامه‌نویس آمریکایی درباره فیلم‌های اقتباسی می‌گوید: «ساختن تصویری واحد از آنچه میلیون‌ها نفر در ذهن خود ساخته‌اند.» این نقل‌قولی است درباره فیلم‌هایی که از سال‌ها پیش تا به امروز در سینمای جهان سهم قابل‌توجهی را به خود اختصاص داده‌اند. آفرینشی ترکیبی از جادوی کلمات با جادوی سینما که همواره مورد استقبال مخاطبان سینما بوده است.
براساس گزارشStephen Follows یکی از تحلیلگران داده معتبر صنعت فیلم، حدود ۵۲ درصد از پرفروش‌ترین فیلم‌های هالیوودی بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ اقتباسی بوده‌اند. البته این آمار شامل فیلم‌هایی است که اقتباس خود را از منابع گوناگون مانند کتاب‌ها، کمیک‌ها، نمایشنامه‌ها، داستان‌های کوتاه و حتی بازسازی فیلم‌های قدیمی انجام داده‌اند. به دلیل موردتوجه بودن صنعت فیلم و سریال در بین مخاطبان گسترده و طیف‌های گوناگون همواره اقتباس سینمایی یا سریالی از یک اثر مکتوب باعث جلب توجه بیشتر شده است. از سری کتاب‌های تخیلی ارباب حلقه‌ها، بازی تاج‌وتخت یا زنان کوچک که پیش از ساخته‌شدن نسخه تصویری‌شان محبوب خوانندگان بودند تا کتاب‌های کمتربرجسته‌ای که پس از به‌نمایش‌درآمدن فیلم یا سریال اقتباسی‌شان مورد استقبال قرار گرفته و فروش بی‌سابقه‌ای را تجربه کردند.
گرچه چرخه بالارفتن فروش کتاب‌ها با ساخته‌شدن اثر نمایشی آن می‌تواند ضربه‌ای به کتاب‌های کمترشناخته‌شده با مضامین عمیق‌تر بزند که از شانس کمتری برای تبدیل‌شدن به نسخه تصویری برخوردارند. همچنین بررسی فهرست آثار اقتباسی نشان می‌دهد کتاب‌هایی با ژانرهای تخیلی و جادویی، داستان‌های رمانتیک بدون محتوای ارزشمند و آثار مربوط به جنگ جهانی با محوریت هولوکاست و یهودستیزی بیشتر مورداستفاده فیلمنامه‌نویسان و کارگردانان قرار گرفته‌اند. به این معنا که تولیدکنندگان آثار نمایشی بیش از هر چیز از زاویه تجاری و عامه‌‌پسندانه دست به انتخاب آثار مکتوب برای اقتباس می‌زنند و این‌گونه بسیاری از ژانرها و نویسندگان کمترشناخته‌شده و کتبی که قابلیت تصویرسازی ندارند در وضعیت بحرانی آمار مطالعه کتاب، منزوی‌تر خواهند شد. اما از طرفی تاثیر مستقیم تولید این آثار بر میزان فروش می‌تواند نقشه راه مناسبی برای مترجمان و ناشران داخلی باشد که کتاب‌هایی از این‌دست را در فهرست نشر خود وارد کرده یا کتب ازقبل‌ترجمه‌شده را به این دلیل به بازار فروش قابل‌توجه بازگردانند. به این بهانه در ادامه به معرفی کتاب‌هایی می‌پردازیم که فیلم‌های سینمایی یا سریال‌هایی از آنها اقتباس شده اما با وجود فروش بالا در کشورهای مختلف کمتر موردتوجه مخاطبان داخلی قرار گرفته‌اند.
«بلبل» اثر کریستین هانا
کریستین هانا [Kristin Hannah] از نویسندگان محبوب اقتباس‌کنندگان است. چهار رمان از آثار او یعنی «جبهه خودی»، «تنهایی بزرگ»، «زنان» و «بلبل» [The nightingale] به فیلم تبدیل شده و رمان «کوچه کرم شب‌تاب» نیز یکی از سریال‌های اصلی نتفلیکس بوده است. رمان بلبل در فرانسه تحت اشغال نازی‌ها در جنگ جهانی دوم روایت می‌شود و داستان دو خواهر به نام‌های ویان و ایزابل است که باوجود تفاوت‌های زیاد در شخصیت و دیدگاه‌هایشان هر کدام به شیوه‌ای متفاوت با سختی‌های جنگ مقابله می‌کنند. این رمان تمرکز ویژه‌ای بر نقش زنان و تاثیرگذاری آنان بر جنگ دارد. بلبل اولین‌بار در سال ۲۰۱۵ منتشر شد و ترجمه فارسی آن نیز در سال ۱۳۹۵ توسط انتشارات علم انجام شده است. این رمان تا سال ۲۰۲۳ بیش از 4.5 میلیون نسخه در ایالات متحده فروخته و به ۴۵ زبان ترجمه شده است. نسخه سینمایی آن که قرار است توسط کمپانی Tristar Pictures ساخته شود با داستان‌های پرفرازو‌نشیبی که بخشی از آن به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا بود مواجه شد و هنوز به اتمام نرسیده، اما در سال ۲۰۲۳ ال‌فانینگ یکی از بازیگران اصلی آن ابراز امیدواری کرد این پروژه به نتیجه خواهد رسید.
۵ جلدی «قصه‌های ناپل» اثر النا فرانته
فرانته نام مستعار نویسنده زن ایتالیایی است که در قالب رمانی پنج‌جلدی داستان دو دوست صمیمی به نام‌های لی‌لا و النا را از کودکی تا پیری روایت می‌کند. قصه دو شخصیت اصلی در یک محله فقیرنشین ناپل در دهه ۱۹۵۰ آغاز می‌شود و در ادامه سرنوشت هر کدام تحت‌تاثیر تغییرات طبقه اجتماعی و تحولات سیاسی و اقتصادی ایتالیا دستخوش تغییر قرار می‌گیرد. فرانته با ظرافتی تمام در این رمان پیچیدگی‌های روابط انسانی، تاثیرات محیطی بر سرنوشت انسان‌ها، مبارزه برای هویت‌یابی نسل جوان در جامعه‌ای ملتهب، تحولات سیاسی‌اجتماعی در ایتالیا پس از جنگ جهانی دوم و... را روایت می‌کند. این رمان تحسین‌شده تاکنون به بیش از ۱۵ میلیون نسخه فروش در سراسر جهان رسیده و به حدود ۴۰ زبان ترجمه شده است. اقتباس این اثر در قالب یک سریال تلویزیونی ۲۴ قسمتی به نام «دوست شگفت‌انگیز من» توسط HBO انجام شده که محصول مشترکی بین ایتالیا و آمریکاست. پخش این سریال از سال ۲۰۱۸ آغاز شد و فصل آخر آن نیز در مارس ۲۰۲۲ به‌عنوان آخرین جلد از مجموعه رمان‌های ناپل تمدید شده است. ترجمه این مجموعه به‌صورت کامل توسط نشر ثالث در سال ۱۴۰۲ منتشر شده است.
«انجمن ادبی و پای پوست سیب پوست پخته گرنزی»
اثر مری آن شیفر و آنی باروز
رمانی تاریخی‌تخیلی دیگر که حول محور زنی به نام ژولیت اشتون شکل می‌گیرد. او پس از جنگ جهانی دوم و در سال ۱۹۴۶ از طریق نامه‌نگاری با افراد یک جزیره به دنبال الهام برای نوشتن کتاب جدیدش می‌گردد. ژولیت طی این نامه‌نگاری‌ها با ساکنان جزیره گرنزی و یک انجمن ادبی آشنا می‌شود که در دوران اشغال نازی‌ها تشکیل شده تا از کنترل آنها دوری کنند. ژولیت تصمیم می‌گیرد به گرنزی سفر کند که این سفر باعث می‌شود او با تاثیرات جنگ بر زندگی مردم و قدرت مقاومت دوستی در برابر سختی‌ها آشنا شود. به‌نوعی نویسنده سعی دارد توجه مخاطب را به تاثیر ادبیات بر شرایط دشواری همچون جنگ جلب کند. این کتاب پس از انتشار در سال ۲۰۰۸ فروش نسبتا خوبی داشت اما اقتباس سینمایی این اثر به همین نام در سال ۲۰۱۸ باعث افزایش فروش آن شد. به‌طورکلی بیش از 7.5میلیون نسخه از این رمان در جهان فروخته و کتاب به بیش از ۳۰ زبان ترجمه شده است. ترجمه فارسی این اثر نیز در سال ۱۴۰۲ توسط نشر «نیلکان» منتشر شده است.
«پرنده رنگین» اثر کاشینسکی
این کتاب که ترجمه فارسی آن در ایران به نام «پرواز را به خاطر بسپار» توسط نشر نگاه در سال ۱۳۹۸ منتشر شده، داستان پسری بی‌نام‌ونشان است که در طول جنگ جهانی دوم از روستایی به روستای دیگر در اروپای شرقی سفر می‌کند. او در طول سفر مواجهه زیادی با انواع خشونت‌های بی‌حدوحصر و برخوردهای غیرانسانی مردم نسبت به خود و دیگران دارد. این کتاب به دلیل تصویرگری‌های بسیار صریح و بی‌رحمانه مورد انتقاد برخی منتقدان قرار گرفته اما برخی دیگر نیز به دلیل قدرت کاشینسکی در روایت این صحنه‌ها آن را ستوده‌اند. اقتباس سینمایی این اثر نیز محتوای تلخ و رنج‌آور آن را در قالب تصاویر سیاه‌وسفید به همان صراحت به تصویر کشیده است. این اقتباس در سال ۲۰۱۹ به کارگردانی واچلاف مارهول ساخته شده که نامزد جوایز متعددی در جشنواره ونیز نیز شده است. به دلیل نگارش نسخه اصلی کتاب در سال ۱۹۶۵ آمار دقیقی از میزان فروش کتاب موجود نیست اما این رمان بارها تجدیدچاپ و به بیش از 30 زبان ترجمه شده است.
«کتاب‌دزد» اثر مارکوس زوساک
«کتاب‌دزد» [The book thief] نخستین‌بار در سال ۲۰۰۵ منتشر شد. داستان دختری به نام «لیزل میمی‌سز» که در دوران جنگ جهانی دوم روایت می‌شود. لیزل عاشق کتاب‌ها و داستان‌هاست و به دلیل شرایط جنگی برای دست‌نکشیدن از علاقه خود تصمیم به دزدی کتاب می‌گیرد. زاساک در قالب این داستان به بررسی مفاهیم مختلف همچون قدرت کلمات، تاثیرات جنگ بر زندگی انسان‌ها و اهمیت خانواده میپردازد. این کتاب پس از انتشار موفق به دریافت جوایز و نامزدی جوایز متعددی شد. فیلم اقتباس‌شده از این اثر در سال ۲۰۱۳ به کارگردانی برایان پرتایس ساخته شده که اثری وفادار به متن محسوب می‌شود. کتاب‌دزد در سطح جهانی به بیش از هشت میلیون نسخه فروش دست پیدا کرده و به چندین زبان نیز ترجمه شده و به دلیل نقدهای مثبتی که دریافت کرده می‌توان آن را یکی از کتب مورد استقبال در ادبیات‌معاصر دانست. ترجمه فارسی کتاب نیز در سال ۱۳۹۰ توسط نشر شور به چاپ رسیده است.
«پیرمرد و اسلحه» اثر دیوید گران
داستان واقعی جنایتکار و سارق مشهور آمریکایی «فارست تاکر» که در طول زندگی 70ساله‌اش به‌خاطر فرارهای متعدد از زندان و مهارت‌های فوق‌العاده در سرقت مسلحانه به شهرت رسیده بود. دیوید گران نویسنده محبوب آمریکایی در جذب مخاطب برای این اثرش نیز موفق بود و پیرمرد و اسلحه توانست در فهرست‌های پرفروش قرار بگیرد. همچنین انتشار نسخه اقتباسی این اثر در سال ۲۰۱۸ باعث توجه بیشتر به آن شد. این فیلم به کارگردانی دیوید لاوری و با بازی رابرت ردفورد به یکی از آثار موردتوجه آن سال تبدیل شده و بازیگر نقش اصلی به‌خاطر این نقش‌آفرینی توانست نامزد جوایز متعددی شود. نکته قابل‌توجه ترجمه نشدن این کتاب به زبان فارسی است که به دلیل استقبال مخاطبان از سبک داستان‌های جنایی و واقعی می‌تواند گزینه خوبی برای ناشران باشد.
«بازمانده روز» اثر کازوئو ایشی‌گورو
بازمانده روز رمان برنده جایزه بوکر در همان سال انتشار خود، یعنی سال ۱۹۸۹ است. داستان کتاب در سال ۱۹۵۶ و در دوران پس از جنگ جهانی دوم روایت می‌شود. شخصیت اصلی، «استیون» در خانه‌ای کوچک در انگلستان زندگی می‌کند و به یادآوری زندگی و کارهای گذشته‌اش در خانه‌ی لرد دارلینگتن میپردازد. این کتاب با روایت ظریف پیچیدگی‌های روابط انسانی و تحلیل‌های اجتماعی و روان‌شناختی جزء آثار ماندگار ادبیات‌معاصر شناخته می‌شود. در سال ۱۹۹۳ فیلمی به کارگردانی جیمز آیووری براساس این رمان و با بازی آنتونی هاپکینز ساخته شد که موفقیت‌های زیادی کسب کرد. آمار دقیقی از فروش این کتاب در دسترس نیست اما با توجه به مورد استقبال قرارگرفتن نسخه سینمایی آن می‌توان تخمین زد که بازمانده روز به فروش جهانی چند میلیون نسخه دست یافته است.
«جاده» اثر کورمک مک‌کارتی
این کتاب که در سال ۲۰۰۶ برای اولین‌بار منتشر شده داستان پدر و پسری را روایت می‌کند که در دنیایی پساآخرالزمانی و کاملا تخریب شده برای بقا تلاش می‌کنند. این کتاب از سوی منتقدان به‌خاطر قدرت داستانی و توانمندی در بیان احساسات عمیق انسانی موردتوجه قرار گرفت و توانست در سال ۲۰۰۷ جایزه ادبی پولیتزر را از آن خود کند. جاده توانست در لیست پرفروش‌های نیویورک‌تایمز قرار بگیرد و به فروش بیش از پنج میلیون نسخه دست پیدا کند. فیلم اقتباسی از این رمان نیز در سال ۲۰۰۹ توسط جان هیلکوت ساخته شد که به دلیل وفاداری به رمان و ساخت قوی موردتوجه قرار گرفت.
«باران سیاه» اثر ماسوجی ایبوزه
«در دفتر کارخانه شوهرعمه چند بار اشک ریخت. هیروشیما؛ شهر سوخته، شهر خاکستر، شهر مرگ و شهر نابودی. جنازه‌های انباشته بر هم نفرین‌کنندگان خاموش جنگند.»کتابی تاثیرگذار و تکان‌دهنده که اولین‌بار در سال ۱۹۶۵ توسط نویسنده‌ای ژاپنی منتشر شد. داستان کتاب به شکل ملموسی رنج‌ها، دردها و پیامدهای بمباران اتمی هیروشیما توسط آمریکا در پایان جنگ جهانی دوم را روایت می‌کند. قصه حول محور «شی‌زوما» و خانواده‌اش که از بازماندگان این انفجار هستند می‌چرخد و تلاش‌های آنان برای بازسازی زندگی پس از حادثه را نشان می‌دهد. نام کتاب نیز به بارانی اشاره دارد که بعد از انفجار بمب اتمی، به دلیل آلودگی رادیواکتیو از آسمان فروریخت و مردم منطقه را تحت‌تاثیر قرار داد. گرچه به دلیل قدیمی بودن این رمان نیز آمار دقیقی از فروش آن موجود نیست اما این کتاب یکی از آثار برجسته و شناخته‌شده در ادبیات ژاپن به شما می‌رود و به زبان‌های گوناگون ترجمه شده است. اقتباس سینمایی این کتاب در سال ۱۹۸۹ توسط «شوهئی ایمامورا» کارگردان مشهور ژاپنی ساخته و موفق به دریافت جوایز بین‌المللی شد که به شهرت بیشتر کتاب کمک کرد. ترجمه فارسی کتاب نیز در سال ۱۳۹۳ توسط نشر چشمه منتشر شده است.
«تونی و سوزان» اثر آی. اس. دی. جی.
رمان [«تونی و سوزان» Tony and Susan] کتاب مهیج و پیچیده‌ای که در سال ۱۹۹۳ به قلم آستین رایت [Austin Wright] نوشته شد و در سال ۲۰۱۶ کارگردان مشهور آمریکایی تام فورد اقتباس سینمایی آن را با نام «حیوانات شب‌زی» ساخت. داستان سوزان زنی که با یک رمان نوشته‌شده توسط همسر سابقش تونی مواجه می‌شود. این رمان داستان پیچیده و پرتنشی درباره خشونت و انتقام می‌گوید. پس از مطالعه کتاب سوزان متوجه می‌شود داستان به‌طور غیرمستقیم به زندگی واقعی او و رابطه‌های گذشته‌اش ارتباط پیدا می‌کند. پیشرفت دو قصه موازی در کنار هم که با ساختار داستانی خاص خود و تحلیل‌های عمیق و روانشاسانه از شخصیت‌ها همراه است باعث شد تا نسخه سینمایی آن علاوه‌بر جذب مخاطب بر فروش کتاب نیز تاثیر مثبتی بگذارد به‌گونه‌ای که فیلم حیوانات شب‌زی نامزد سه جایزه گلدن‌گلوب و دو جایزه اسکار شد و به فروش جهانی بیش از ۳۰ میلیون دلار دست یافت. نسخه ترجمه فارسی کتاب نیز در سال ۱۴۰۰ توسط انتشارات «نوشته» منتشر شده است.
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
