کتاب «سیره و قیام زیدبن علی» در نشست «صد کتاب ماندگار قرن» در کتابخانه ملی نقد و بررسی شد.



‌به گزارش کتاب نیوز به نقل از مهر، شانزدهمین نشست از مجموعه نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن» با معرفی کتاب «سیره و قیام زید بن علی» تألیف حسین کریمان ادیب، پژوهشگر تاریخ و تهران پژوه با سخنرانی محمد کاظم رحمتی عضو هیئت علمی بنیاد دایرة المعارف اسلامی و سید علی موسوی نژاد عضو هئیت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب و به میزبانی سازمان اسناد وکتابخانه ملّی ایران برگزار شد.

مجتبی سلطانی احمدی، تاریخ پژوه و دانشیار دانشگاه پیام نور و دبیر این نشست تخصصی در ابتدا گفت: زنده یاد تألیف حسین کریمان ادیب، پژوهشگر تاریخ و تهران پژوه برجسته ای بود که در سال ۱۲۹۷ شمسی متولد شد. او از اهالی رودبار قصران شمیران استان تهران بود. وی در عمر پژوهشی خود آثار برجسته ای در حوزه تاریخ پژوهی برجای گذاشته و کتابِ «سیره و قیام زید بن علی» از مهمترین آثار او است که این کتاب به عنوان برترین اثر چهارمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد.

وی ادامه داد: علاوه بر تالیفات وی در حوزه تهران پژوهی، مجموع آثار ایشان در حوزه مطالعات اسلام شناسی و شیعی نیز قابل ستایش است. تألیف کتابِ «سیره و قیام زیدبن علی» ادای دین این پژوهشگر به زید بن علی بوده است. این کتاب در ۳ باب و هر باب در چهار فصل نوشته شده است. باب اول شرح احوال و دیدگاه‌های مختلف نسبت به زید بن علی است. باب دوم بیان اخبار نادرست و نسبت‌هایی که به او داده شده است و باب سوم شرح قیام و شرایط و دلایل قیام است و در پایان هم درباره فرقه زیدیه و مبانی آن نگاشته است.

دبیر این نشست تخصصی با اشاره به دیدگاه‌های متفاوت درباره شخصیت زیدبن علی در اشاره‌های تاریخی بیان کرد: شخصیت زید مورد بحث بسیاری است و در منابع رجالی و تاریخی دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به شخصیت زید وجود دارد و به نوعی شاخص ترین چهره که از سلاله زید وجود داشت شهید جمهور آیت الله سید ابراهیم رئیسی بود که هم از سمت مادری و هم پدری جزو سادات حسینی و از سلاله زیدبن علی بوده است.

محمد کاظم رحمتی عضو هیئت علمی بنیاد دایرة المعارف اسلامی در ادامه این نشست به عنوان متخصصی که در حوزه تاریخ زیدیه کتاب و مقالات متعددی را به رشته تحریر در آورده است؛ افزود: از زوایای مختلف می‌توان به بحث وجودی این کتاب پرداخت. زیرا این کتاب در زمان نگارش با وجود کمبود منابع در داخل کشور و محدودیت به دسترسی منابع خارج از کشور جزو بهترین آثار نگاشته شده درباره قیام زید است. کریمان از حیث توجه، تسلط به نثر و ادبیات عرب سرآمد بوده است و ترجمه‌های فاخری در این زمینه داشته است اما محدودیت ناشی از دسترسی به منابع موجب شده معرفی زید بن علی و قیام وی در این کتاب در بخش‌هایی کمبودهایی در شرح و بسط داشته باشد.

نکته دیگر این است که زیدیه یکی از معدود فرقه‌ها در اسلام است که تا این اواخر به صنعت چاپ و نشر آثار دسترسی نداشتند و تمامی این امور تحت سیطره حکومت سلاطین بوده است و طبیعی است که فقر منابع وجود داشته است و قطعاً اگر مرحوم کریمان دسترسی به منابع داشت با توجه به تسلط وی به زبان و ادبیات عرب کتاب بهتری از آب در می‌آمد اما با توجه به محدودیت در منابع همچنان جزو بهترین آثار قابل استناد است.

محمد کاظم رحمتی با اشاره به پیشگامی این کتاب در عرصه تاریخ پژوهی گفت: کتابِ «سیره و قیام زید بن علی» در بستر تاریخی زمانه خود از مهمترین آثار و پیشگام بوده است و بخش‌های مهمی از این کتاب همچنان خواندنی و جزو منابع مستند به شمار می‌رود. برخی از بخش‌های کتاب علی رغم این موضوع که برای خواننده امروز کهنه است اما اگر در ظرف زمان نگارش بررسی شود کتاب ارزشمندی است. این زید پژوه که نقش مؤثری در شناساندن دانشجویان تاریخ به زید بن علی داشته است؛ گفت: زید بن علی ۶۱ سال بعد از عاشورای حسینی و قیام تاریخی خود راه شهادت را زنده نگه داشت و در امر به معروف و نهی از منکر حکام اموی قیام کرد و در ایام ماه محرم نیز به شهادت رسید.

کریمان در تبیین زبان و ادبیات فارسی کوشا بود
در ادامه نشست سیدعلی موسوی نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم گفت: حسین کریمان علاوه بر تسلط به زبان و ادبیات عربی، در حوزه زبان و ادبیات فارسی نیز اشراف داشته و در تبیین زبان و ادبیات فارسی بسیار کوشا بوده است. استاد کریمان رساله مقطع دکتری خود را با عنوان «طبرسی و مجمع البیان» نوشته است که در این اثر به اهمیت حضور تشیع در ری تا خراسان پرداخته است. که اولین حضور به نام یحیی زید از مسیر ری به خراسان ثبت شده است و در بلخ به شهادت رسیده است. متأسفانه از این زاویه در حوزه پژوهش‌های تاریخی کمتر به آن پرداخته شده است و پژوهشگران و دانشجویان حوزه تاریخ نمی‌دانند که بخش‌های از ایران و همچنین شهری مثل تهران زیدی نشین بودند که از آن جمله می‌توان به مناطقی چون شهر ری، ونک، اوین، فرحزاد اشاره کرد و کریمان به خوبی به این موضوع به عنوان سند تاریخی توجه کرده است. از همین جهت کتابِ «سیره و قیام زید بن علی» اعتقادات کریمان از منظر صبغه کلامی و تاریخی بوده و این کتاب محصول عمر و تلاش‌های علمی کریمان است. متن کتاب بسیار محترمانه است و کریمان هر جا اسم زید را می‌آورد از عبارت «حضرت» بهره می‌برد.

این استاد دانشگاه متذکر شد: تلاش کریمان برای تصحیح اغلاطی که در منابع وجود داشته بسیار ستودنی است. امروزه زیدیه در قالب حوثی ها و تاکیدشان بر مشترکات با جمهوری اسلامی ایران و حضورشان در بحث مقاومت کاملاً مشهود است.