تاریخ‌نامه هرات. قدیمی‌ترین تاریخ محلی برجای مانده هرات به فارسی از سیف بن محمد بن یعقوب هروی معروف به "سیفی هروی". سیفی هروی در 681 به دنیا آمد. در جوانی علوم و معارف اسلامی را فراگرفت و در ادب فارسی و عربی تبحر یافت. در پی آن به کمک استادش حکیم سعدالدین منجم غوری به دربار فخرالدین کرْت حاکم هرات راه یافت و قصاید و قطعات بسیاری در مدح او سرود. سیفی از غیاث الدین کرت جانشین فخرالدین فرمان یافت کتابی در تاریخ هرات از زمان چنگیز و خرابی شهر و به قتل رسیدن ساکنان آن در 618 تا عصر خویش بنویسد. تاریخ تألیف "تاریخ‌نامه هرات" دانسته نیست اما با توجه به آنکه سیفی هروی در چند جا از ممدوح خود غیاث‌الدین با عنوان حاجی یاد می‌کند، احتمالا تألیف کتاب در حدود 721 مقارن بازگشت غیاث‌الدین از سفر حج پایان یافته است.

با این فرض و نیز با توجه به آنکه سیفی این کتاب را در مدت دو سال و نیم فراهم آورده و به گزارش حوادث 721 خاتمه داده است، احتمالا در حدود 718 تألیف آن را آغاز کرده است. سیفی ــ چنانکه خود گفته "تاریخ‌نامه هرات" را مشتمل بر چهارصد فصل (ذکر) در تاریخ و شرح حال امرا و فرمانروایان و مأموران بلند پایه هرات تألیف کرده است. همچنین در انتهای کتاب تألیف دفتر دوم کتاب را وعده داده است؛ ولی با بررسی آثار مورخان بعدی که از تاریخ‌نامه هرات برای ارائه حوادث پیش از خود بهره برده‌اند از ادامه این اثر اطلاعی نمی‌یابیم. چنانکه "حافظ ابرو" مورخ قرن نهم در "تاریخ آل کرت" دو سوم اطلاعات خود را از "تاریخ‌نامه" هرات گرفته است ولی چون احوال این خاندان در تاریخ‌نامه هرات ناتمام مانده، اطلاعات خود را از منابع دیگر گرد آورده است. همچنین اسفزاری به هنگام تألیف "روضات الجنات" نشانی از وجود دفتر دوم تاریخ‌نامه هرات نیافته است.

آنچه اکنون از "تاریخ‌نامه هرات" در دست است مشتمل است بر 138 فصل . دو فصل نخست مقدمه‌ای است درباره بنیاد شهر هرات و احادیث نبوی در مدح آن شهر. سپس حوادث حمله چنگیز تا روی کار آمدن سلسله آل کرت آمده است. از فصل بیست و یکم تا پایان کتاب نیز شامل رویدادهای سیاسی خاندان کرت از آغاز فرمانروایی بر هرات در 643 تا شانزدهمین سال حکومت غیاث الدین کرت (721) با اشاراتی به اوضاع علمی و فرهنگی و اجتماعی این شهر است. سیفی هروی از کتاب خود با عنوان تاریخ‌نامه یا تاریخ شهر هرات یاد کرده است اما برخی مورخان سده نهم از جمله اسفزاری آن را "تاریخ ملوک کرت" نیز خوانده‌اند. اسفزاری در جای دیگری آن را "تاریخ آل کرت" نامیده است.

"تاریخ‌نامه هرات" به این سبب که درباره حوادث زمان مؤلف و مستند به اطلاعات شخصی یا گزارش راویان و شاهدان عینی است و نیز به جهت برخی تفاصیل منحصر به فرد، سند گران ‌بهایی از تاریخ هرات در سده هفتم و اوایل سده هشتم و دوران فرمانروایی آل کرت است. افزون بر این سیفی هروی درباره وقایع پیش از دوره خود از منابعی استفاده کرده که اکنون در دست نیستند. از جمله: از تاریخ‌نامه هرات (تاریخ هرات) تألیف ابونصر عبدالرحمان بن عبدالجبار فامی و مثنوی تاریخی کرت نامه خطیب فوشنجی به ربیعی که به سبک شاهنامه فردوسی و در شرح وقایع دوران فرمانروایی خاندان کرت در هرات تا 702 بوده است. سیفی هروی در قسمت ظهور مغولان و حمله آنان به هرات و کشتار در شهرهای خراسان اطلاعات خود را از منابعی همچون "تاریخ منهاج سراج"، "تاریخ جهان‌گشا"ی علاءالدین عطاملک جوینی و "تاریخ غازانی" رشیدالدین فضل الله گرد آورده است. از دیگر منابع وی نیز "تاریخ خراسان" و "اخلاق خانی" بوده است. احتمالا سیفی به اجازه غیاث‌الدین به اسناد و مدارک دولتی دسترسی داشته زیرا متن برخی از این اسناد را به طور کامل نقل کرده است.

سیفی در تاریخ‌نگاری وقایع را پیوسته و به تفصیل شرح داده و درخور گنجایش کتاب، علل حوادث را بیان کرده است. وی به گفته خودش به انگیزه حقیقت جویی به این مهم دست زده و ازین رو شخصیت‌های تاریخی و روایات مورخان را نقد و بررسی کرده است.

"تاریخ‌نامه هرات" از جنبه ادبی نیز شایان توجه است. نثر سیفی شیوا و روان است و گاه آمیخته با قصاید و قطعاتی از خود وی. او به مناسبت مقام، از آیات قرآن و احادیث و اشعار فارسی و عربی استشهاد کرده است. افزون بر این "تاریخ‌نامه هرات" به جهت اشتمال بر یاد کرد یا شرح حال برخی از شعرا و علما و اولیا درخور توجه است. تاریخ‌نامه هرات از منابع مورخانی همچون حافظ ابرو عبدالرزاق سمرقندی در "مطلع سعدین"، میرخواند در "روضة الصفا" و خواندمیر در "حبیب السیر" بوده است. این کتاب در 1322 ش از روی نسخه کتابخانه شاهنشاهی بوهار کلکته به کوشش محمدزبیر صدیقی در کلکته به چاپ رسیده است.

سیفی هروی کتاب‌های دیگری مقدم بر "تاریخ‌نامه هرات" نوشته است که اکنون در دست نیستند. از جمله "مثنوی سام‌نامه" که سیفی آن را در بیش از بیست هزار بیت و به سبک شاهنامه فردوسی در شرح دلاوری‌های جمال الدین محمدسام سردار فخرالدین کرت سرود. محمدسام با دانشمند بهادر و پسرش بوجای که هرات را محاصره کرده بودند مبارزه کرد. پس از آنکه بوجای در 706 هرات را فتح کرد؛ سیفی را تأدیب و توبیخ و به مرگ محکوم کرد اما بعدا او را عفو نمود. کتاب دیگر سیفی مجموعه غیاثی است در علم اخلاق، که آن را به نام غیاث‌الدین کرت موشح ساخته است.

علیرضا علاءالدینی. دانشنامه جهان اسلام

در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...
مهم نیست تا چه حد دور و برِ کسی شلوغ است و با آدم‌ها –و در بعضی موارد حیوان‌ها- در تماس است، بلکه مهم احساسی است که آن شخص از روابطش با دیگران تجربه می‌کند... طرفِ شما قبل از اینکه با هم آشنا شوید زندگی خودش را داشته، که نمی‌شود انتظار داشت در زندگی‌اش با شما چنان مستحیل شود که هیچ رد و اثر و خاطره‌ای از آن گذشته باقی نماند ...