نیمه روشن، نیمه تاریک | اعتماد
«داستایفسکی در پتروآباد» نخستین اثر داستانی مرتضی حاجی‌عباسی است که از سوی نشر آگه منتشر شده؛ این کتاب شامل هشت داستان کوتاه است که در بازه زمانی سال‌های 1352 تا 1384 اتفاق می‌افتد.
نویسنده با تاکید بر تشخص زمانی و مکانی ما را به ضیافت داستان‌ها و روابط شخصیت‌هایی می‌برد که چون دانه‌های زنجیر به هم متصل هستند و در نهایت جهان منحصربه‌فرد خود را می‌سازند؛ مردمانی حاشیه‌نشین در کنار طبقه‌ای فرادست با حوادث و بالا و پایین‌های زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند.
روابط خانوادگی و بحران‌هایش، تاریخ، نمایش در واقعی‌ترین شکل ممکن و قدرت، موتیف اصلی داستانهای مجموعه «داستایفسکی در پتروآباد» است. نکته قابل توجه در داستان‌ها کنشگری مکان به مثابه شخصیت داستانی است که حضور چشمگیر و فعالی در روند روایت‌های مجموعه دارد . مکان به عنوان جایی که ماجرا در آن اتفاق می‌افتد و اتمسفر و جغرافیای آن عنصر موثر در شکل‌گیری رویدادهاست. مکان می‌تواند واقعی و آشنا باشد؛ مثل جلوی موزه فرش در تهران، خیابان منظریه در رشت و می‌تواند ناآشنا باشد؛ مثل پتروآباد که نویسنده همراه با خلق قصه، شخصیت‌ها و روابط‌شان آن را به شیوه خود به گونه‌ای بازتولید کرده است که در پایان تبدیل به مکانی آشنا و واقعی شود .
مخاطب فعال بعد از پایان سه‌گانه اول کتاب، پتروآبادِ حاجی‌عباسی را مثل ماکاندوی مارکز می‌شناسد و باور می‌کند که اینجا، جایی است برای زندگی .مکان، صاحب هویت می‌شود و به عنوان مأمنی برای شخصیت‌های روایت است.
نویسنده روابط انسانی را روی فرش رنگارنگ تاریخ می‌گستراند و هر داستان به گونه‌ای بسط و توسعه پیدا می‌کند که در پایان دیگر برای خواننده مهم نیست که پتروآباد در جغرافیای بین چالوس و نوشهر وجود خارجی دارد یا کلا برساخته ذهن نویسنده است.
تکرار شخصیت‌هایی مثل جهان، پتروآباد، صدف، مروا خاکزاد و... با تاکید بر زمان گذشته ساده، جهان برساخته مجموعه را باورپذیر و واقعی جلوه می‌دهند.
حوادث، دیالوگ‌ها و آمد و شدها در پس‌زمینه آبی و جذر و مد دریا حضور داشته و چیدمان شده‌اند. در بیشتر روایت‌ها دریا تبدیل به پس‌زمینه‌ای گسترده شده و مادرانه، زندگی و آدم‌هایش را درآغوش می‌گیرد.
نویسنده در داستان «تحت تعقیب» در ژانر کارآگاهی و معمایی، هم داستان موفقی را خلق کرده و مخاطب را به چالش دوباره‌خوانی متن دعوت می‌کند؛ همچنان که به اجرای موجهی در روایت ذهنی در داستان «دیدار با خودم» می‌رسد.
قبل از خوانش داستان‌ها، طرح جلد کتاب با خط موربی که بنایی را در مسکو به دو نیم تبدیل کرده قابل توجه و تحسین است؛ نیمه روشن و نیمه تاریک. گویی ماجرای داستان‌ها و روابط آدم‌ها درست روی همان خط مرزی شکل می‌گیرند. خطی برنده و مقطع که حد واسط تاریک و روشنای زندگی است با همه پیچیدگی و ناشناخته‌هایش.
نکته دیگر زبان و شیوه روایت داستانهای مجموعه هستند. نثر پالوده و زبان به تمامی در خدمت روایت قرار می‌گیرد و به عنوان اهرم پیش‌برنده موتور داستانی عمل کرده و به درستی ایفای نقش می‌کند. مرتضی حاجی‌عباسی زبانی آزموده و نثری پیراسته دارد.
نکته قابل توجه دیگر حضور هنر نمایش است که بخش پنهان ماجرا در آن تبدیل به واقعیت شده است و پازل‌های گمشده متن را به شکلی نامحسوس کامل می‌کند. در بخشی از داستان داستایفسکی در پتروآباد می‌خوانیم: «...جوابی نداد و به جایش جلو آمد و دو زانو نشست روی زمین. بعد دستش را سایه چشم‌ها کرد. نگاهی به این طرف کرد و نگاهی به آن طرف و از سر گرفت: درون قمارخانه قدیمی و متروکه پیداست. همه جا خاک گرفته و تاریک است و درست وسط در وسط صحنه میز رولت جای داده شده است. چند ثانیه می‌گذرد...»
صحنه نمایش برساخته، وصله‌ای به ماجرای اصلی نیست، بلکه خود پازل گمشده و مکمل قصه شخصیت‌های پتروآباد محسوب می‌شود که البته نویسنده می‌توانست از طریق آن به داستان خود توسعه بیشتری داده و بر لایه‌های متن بیفزاید. داستان «محاکات» حُسن ختام و برگ برنده کتابی است که در پایان ما را چشم به راه آثار بعدی نویسنده نگه می‌دارد.
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
