معنای این همه سفر چیست؟ | شهرآرا


چمدان بستن، جمع‌وجور کردن باروبنه و زدن به دل جاده حالا چه با ماشین یا قطار و هواپیما و دور شدن از خانه، شهر و مسیرهای همیشگی و دیدن مکان‌ها و شهرهای تازه فرآیندی است که به آن سفر می‌گوییم. ما در سفرهایمان دنبال هدف‌های متفاوتی هستیم، گاهی برای زیارت، گاهی برای سیاحت، گاه دلمان هوس دریا می‌کند و گاهی دلمان برای گرمای کویر تنگ می‌شود، اما به قول نویسنده کتاب «معنای سفر» گاهی «مسیرِ همه‌مان یکی است، اما هرکدام راهیِ سفر‌های متفاوتی هستیم.»

خلاصه کتاب معنای سفر» [The Meaning of Travel LIB/e: Philosophers Abroad] نوشته امیلی تامس [Emily Thomas]

کتاب «معنای سفر» [The Meaning of Travel LIB/e: Philosophers Abroad] نوشته امیلی تامس [Emily Thomas] که با ترجمه سحر مرعشی از سوی نشر گمان در سلسله کتاب‌های خرد و حکمتِ زندگی چاپ شده است درباره همین تفاوت سفر‌ها تأمل کرده است.

این کتاب در جستجوی ردپای سفر در آثار اهالی فلسفه است و به دنبال اصلاح این باور که فیلسوف‌ها سفر نمی‌کنند، است. تامس در بخش اول کتاب می‌نویسد: «سفر با فلسفه گره خورده و سوالاتی را پیش می‌کشد: آیا دیدار با مردمان ناآشنا می‌تواند چیزی درباره ذهن آدمی به ما بیاموزد؟ وقتی مرجان‌های سد بزرگ مرجانی رو به نابودی‌اند، آیا سفر کردن به آن‌جا کار اخلاقی‌ای است؟ آیا سفر فقط مختص مردان است؟ و...»

امیلی تامس در گفت‌وگویی درباره نسبت فلسفه و سفر گفته است: «به نظرم فلسفه قطعا به ما می‌گه که سفر می‌تونه منبعی از دانش باشه و ذهنمون رو گسترش بده. فلسفه می‌تونه بهمون کمک کنه که اهمیت فرهنگی و اخلاقی انواع سفر‌هایی که می‌ریم رو درک کنیم. اینکه چرا این سفر‌ها رو می‌ریم. همچنین فلسفه می‌تونه چیز‌های غیرمنتظره‌ای درباره‌ی چرایی سفر بهمون بگه.»

در کتاب «معنای سفر» می‌توان به سفر و تاثیری که بر مسافر می‌گذارد از دیدگاه‌های مختلف نگاه کرد. به طور مثال آلبر کامو نویسنده و فیلسوف وقتی درباره سفر می‌اندیشد می‌گوید: «ارزش سفر به هراسی است که در ما ایجاد می‌کند. واقعیت این است که در لحظات خاصی، وقتی از خانه و کاشانه‌مان دوریم... ترسِ ناشناخته‌ای برمان می‎دارد و میل درونیِ برگشت به حفاظ عادت‌های قدیمی به دلمان می‌افتد. این واضح‌ترین فایده سفر است.»

یا جایی دیگر درباره چرایی سفر از پل ثرو نقل می‌کند که سفر رفتن و پشت سر گذاشتن تجربه‌های متفاوت در سفر غنیمت هستند و ما در هر سفر پاداشِ دگرگون‌کننده‌ای از جاده دریافت خواهیم کرد.

کتاب معنای سفر در ۱۲ بخش تنظیم شده است. عنوان هر بخش تا اندازه‌ای بیانگر محتوای آن خواهد بود؛

۱. چرا فیلسوف‌ها به سفر اهمیت می‌دهند؟
۲. نقشه چیست؟ برایان هارلی و نیرنگ نقشه‌ها
۳. فرانسیس بیکن، فلسفه‌ی علم و مرغ منجمد
۴. ایده‌های فطری در نظرِ دکارت و لاک، و آدم‌خوار‌ها
۵. توریسم چطور پا گرفت؟ تن، آموزش و گراند تور
۶. سفرنامه‌نویسی، آزمایش‌های فکری و جهان فروزان مارگارت کاوندیش
۷. سفر کوهستانی و فلسفه‌ی فضای هِنری مور
۸. ادموند برک و توریسم والا
۹. فلسفه‌ی وحش‌بوم، هنری ثورو
۱۰. آیا سفر مفهومی مردانه است؟
۱۱. اخلاقیات در توریسم ویرانگر
۱۲. آیا سفر به فضا زمین را بی‌اهمیت جلوه خواهد داد؟

همانطور که از فهرست کتاب مشخص است نویسنده سعی کرده تا کتابی نسبتا جامع و کامل درباره سفر جمع‌وجور کند و همچنین از منظر تاریخی نگاهی به مقوله سفر داشته باشد.

نویسنده در بخش «ادموند برک و توریسم والا» به بررسی واکنش ما در برابر کوهستان و اقیانوس می‌پردازد و در خلال آن نیز امر زیبا و امر والا را نیز توضیح می‌دهد. مسئله‌ای که شاید آن حس ناشناخته برانگیخته شده ما در برابر بعضی از عوارض طبیعی را روشن کند.

تامس می‌نویسد: «کوهستان و اقیانوس طبیعتا اسّ‌واساس زیبایی‌شناسی امر لایتناهی‌اند که هنری مور سنگ بنایش را گذاشت. به نظر برک، ما دریا‌ها و کوه‌ها را تحسین می‌کنیم، چون بی‌انتها به نظر می‌آیند و چون می‌توانند والا باشند. دریای آرام ممکن است بی‌کران به چشم بیاید، اما ترسناک نیست و بنابراین والا هم نیست، اما دریای طوفانی می‌تواند والا باشد.»

او در ادامه تفاوت امر والا و زیبا را این‌گونه توضیح می‌دهد: «برخلاف امر زیبا، امر والا همیشه قدرتمند و اغلب ناشناخته است. امر زیبا آرامش‌بخش و امر والا نفس‌گیر است. تصور ما از زیبایی بر لذت بنا شده است، و از والایی بر درد و خطر. برخلاف تجربه‌ی ما از زیبایی، والایی تجربه‌ای آمیخته است: بیمِ همراه با لذت.»

کتاب معنای سفر بخش‌های خواندنی زیادی دارد که برای علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی که در جستجوی معنا هستند، می‌تواند راهگشا و جذاب باشد.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...
صدای من یک خیشِ کج بود، معوج، که به درون خاک فرومی‌رفت فقط تا آن را عقیم، ویران، و نابود کند... هرگاه پدرم با مشکلی در زمین روبه‌رو می‌شد، روی زمین دراز می‌کشید و گوشش را به آنچه در عمق خاک بود می‌سپرد... مثل پزشکی که به ضربان قلب گوش می‌دهد... دو خواهر در دل سرزمین‌های دورافتاده باهیا، آنها دنیایی از قحطی و استثمار، قدرت و خشونت‌های وحشتناک را تجربه می‌کنند ...
احمد کسروی به‌عنوان روشنفکری مدافع مشروطه و منتقد سرسخت باورهای سنتی ازجمله مخالفان رمان و نشر و ترجمه آن در ایران بود. او رمان را باعث انحطاط اخلاقی و اعتیاد جامعه به سرگرمی و مایه سوق به آزادی‌های مذموم می‌پنداشت... فاطمه سیاح در همان زمان در یادداشتی با عنوان «کیفیت رمان» به نقد او پرداخت: ... آثار کسانی چون چارلز دیکنز، ویکتور هوگو و آناتول فرانس از ارزش‌های والای اخلاقی دفاع می‌کنند و در بروز اصلاحات اجتماعی نیز موثر بوده‌اند ...
داستان در زاگرب آغاز می‌شود؛ جایی که وکیل قهرمان داستان، در یک مهمانی شام که در خانه یک سرمایه‌دار برجسته و بانفوذ، یعنی «مدیرکل»، برگزار شده است... مدیرکل از کشتن چهار مرد که به زمینش تجاوز کرده بودند، صحبت می‌کند... دیگر مهمانان سکوت می‌کنند، اما وکیل که دیگر قادر به تحمل بی‌اخلاقی و جنایت نیست، این اقدام را «جنایت» و «جنون اخلاقی» می‌نامد؛ مدیرکل که از این انتقاد خشمگین شده، تهدید می‌کند که وکیل باید مانند همان چهار مرد «مثل یک سگ» کشته شود ...
معلمی بازنشسته که سال‌های‌سال از مرگ همسرش جانکارلو می‌گذرد. او در غیاب دو فرزندش، ماسیمیلیانو و جولیا، روزگارش را به تنهایی می‌گذراند... این روزگار خاکستری و ملا‌ل‌آور اما با تلألو نور یک الماس در هم شکسته می‌شود، الماسی که آنسلما آن را در میان زباله‌ها پیدا می‌کند؛ یک طوطی از نژاد آمازون... نامی که آنسلما بر طوطی خود می‌گذارد، نام بهترین دوست و همرازش در دوران معلمی است. دوستی درگذشته که خاطره‌اش نه محو می‌شود، نه با چیزی جایگزین... ...