کشفِ منِ دیگری | سازندگی


«گیسیا» سومین اثر داستانی غنچه وزیری است که از ابتدای دهه هشتاد تا به امروز از او به چاپ رسیده است. رمان «گیسیا» در سال اخیر از سوی گروه انتشاراتی ققنوس (نشر هیلا) منتشر شده است. رمان به روایت زندگی زن جوانی به‌نام گیسیا می‌پردازد؛ زنی‌که یک‌روز با خبر ناگهانی پایان زندگی مشترکشان از طرف همسرش مواجه می‌شود و این شروع تغییرات درونی و بیرونی اوست؛ تغییراتی که باعث بروز کشمش‌هایی می‌شود، اما این کشمکش‌ها فقط بیرونی نیست، بلکه بیشتر درونی است و زن تا حدودی به کاوش در خود، خاطرات و گذشته می‌پردازد.

گیسیا غنچه وزیری

شاید بتوان گفت، دوربینی که نویسنده در رمان کاشته است، دوربین تک‌بعدی نیست! یعنی این دوربین فقط به روایت کشمکش قهرمان با جامعه، سنت، عرف، همسر و خانواده نمی‌پردازد، بلکه با هنرمندی خواننده را به جهان موازی، به درون قهرمان می‌برد. جهانی که در خط سیر حال و گذشته است؛ درواقع شاید بتوان گفت ما در این رمان به‌گونه‌ای با یک مکاشفه درونی مواجه هستیم؛ مکاشفه‌ای که در پی یافتن پاسخی برای تمام رنج‌ها و ناکامی‌هایی است که گیسیا را دچار تزلزل کرده است.

یادش آمد غروب پاییز بود و هوا سرد، ولی گونه‌هایش داغ شده بود از پرسش شهداد: «گیسیا یعنی چی؟»
گیسیا جواب داده بود: «یعنی صاحب موهای بلند.»
«حالا هستی یا نه؟»
«تو چی فکر می‌کنی؟»
«نیستی! موهات سیاهه. ایناهاش... دارم می‌بینم. ولی کوتاهه.»
«اشتباه کردی. هستم. موهامم بلنده. از وقتی با موهای سیاه سیاه به دنیا اومدم تا حالا هیچ‌وقت موهامو کوتاه نکردم.»
«به‌خاطر اسمت کوتاهشون نکردی؟»
«نه‌فقط به خاطر اسمم.»
«پس چی؟»
«می‌خوام یه روزی گیسم کمندِ اون کسی بشه که دوستم داره.»
«مثه راپونزل؟»
«نه. مثل رودابه!»

گیسیا با مرور تمام این خاطرات، در پی یافتن پاسخ پرسشی است که قلبش را سوزانده! چرا همسرش پیشنهاد جدایی در زندگی مشترکشان را داده است؟

دغدغه اصلی رمان، خلق و تولید جهانی زنانه است؛ جهانی که در آن قهرمان زن، به‌ناچار مجبور به مبارزه است، حتی اگر نخواهد مبارزه کند او را مجبور به مبارزه می‌کنند و این یعنی شروع یک جنگ تمام‌عیار؛ جنگی که پایانش یا مرگ و نیستی است یا رستگاری! زنان رمان «گیسیا» تا حدودی مقهورِ جامعه مردسالار شده‌اند و قواعد نابرابر آن را پذیرفته‌اند- زنانی با تمام مختصات زندگی بر طبق میل جامعه و... گویی زن‌ها تا با چنین مواقعی روبه‌رو نشوند، تسلطِ این تفکر و ایدئولوژی مردانه را حس و درک نمی‌کنند.

در سیر داستان، شخصیت اصلی یعنی گیسیا، علی‌رغم تمام ضعف‌ها و کاستی‌ها، ناکامی‌ها، دردها و... به تحول می‌رسد. البته تحولی که به تکامل منتهی می‌شود. این تکامل و تحول در نحوه نگاه به برخی پدیده‌ها است و نه تکامل به معنای پیروزی و... برای نمونه جایی در رمان، گیسیا موهای سیاه و بلندش را کوتاه می‌کند و در آینه با چهره جدیدی مواجه می‌شود. آری زنِ دیگری روبه‌روی او ایستاده است. زنی که از کالبد قدیمی‌اش بیرون آمده و این ماحصل مکاشفه درونیِ او است. درواقع شاید بهترین تعبیر این باشد که ققنوسی از خاکستر خودش برمی‌خیزد و دیگر آتش برایش معنایی ندارد؛ چراکه او خودش زاییده آتش است.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...