آدم‌خوار | جان هاوکس

20 اردیبهشت 1400

آدم‌خوار [The Cannibal]. رمانی از جان هاوکس1 (1929- )، نویسنده‌ی آمریکایی که در 1949 منتشر شده است. اشپیتسن-سور-لو-داین2 نام یک دهکده‌ی خیالی آلمانی است که در آغاز جنگ جهانی اول و پایان جنگ دوم به عنوان محل رویداد این داستانی خیالی انتخاب شده است که در نقطه‌ی مقابل هرگونه تحلیل جامعه‌شناختی و هرگونه واقع‌بینی افسانه‌ای قرار می‌گیرد. هرچند جان هاوکس در جنگ جهانی دوم مأمور آمبولانس بوده است، آلمانی که در اینجا از آن یاد شده است فراورده‌ی ناب خیال و نوعی قالب «قابل قبول» برای تجسم ویرانی و فرتوتی و نوعی «آخر بازی» به سبک ساموئل بکت3 است که در آن، دنیا به چند تکه اثاث صحنه، به چند جابه‌جایی در مکانی که مجاور دکوری از ویرانه‌هاست کاهش می‌یابد و نیز گفتگوهای محدودی که خبر از تباهی، مرگ ناگهانی و فرسودگی نیروهای حیاتی می‌دهد.

آدم‌خوار [The Cannibal]. جان هاوکس

رویداد محوری داستان، تا جایی که بتوان در این کتابی که کاملاً به یاد تجسم شاعرانه‌ی خیال اختصاص یافته است از رویداد محوری سخن گفت، بسیار ساده است: در 1914، استلا، خواننده‌ی کاباره و دختر یک ژنرال که بعدا به مادام اسنو تبدیل خواهد شد، با یک انگلیسی خائن به وطن آشنا می‌شود و سپس با پسری ناتوان به نام ارنست ازدواج می‌کند. در 1945، در شهر ویرانه‌ها که دیوانه‌ها مؤسسه را ترک کرده‌اند، استلا اسنو، در پانسیون خود، پذیرای خواهرش یوتا می‌شود که معشوقه‌ی تسی‌تسندورف4 راوی نازی است که خود را پسر قیصر می‌پندارد و رؤیای برقراری نظم کهن از طریق اعمال قدرت را در سر می‌پروراند: او موفق به کشتن یگانه اشغالگر امریکایی ناحیه -وکتاب- می‌شود و موتورسیکلت او را، که نشانه‌ی قدرت برتر است، تصرف می‌کند.

در پیرامون این ماجرای اصلی ضعیف، چند شخصیت هستند که همگی و به اشکال مختلف سلامت خود را از دست داده‌اند: بزرگسالان ناقص‌العضو و کودکان معلول؛ به بالامیر، که در زیرزمین پانسیون مادام اسنو سکونت دارد و انگاری که از یک نمایشنامه‌ی بکت یا رمانی از فاکنر5 بیرون آمده باشد؛ و چند تن دیگر که فقط به نوع کار یا لقبشان تقلیل یافته‌اند -سوزن‌بان، شهردار، مأمور سرشماری، دوک، تاجر- که گمنامی‌شان یادآور رمان قصر کافکا6 است.

انهدام عمومی، بی‌نظمی، مرگ، قطع اعضای بدن، و وحشت در کانون کتاب آدم‌خوار قرار دارند و به قول یک ناقد امریکایی «منظره‌ی کابوسی است که از پشت یک صفحه‌ی شیشه‌ای توصیف شده است.» این بدان‌معناست که صافی همه‌جا حاضر است و زبان بافت خود را تحمیل می‌کند و «بذر» خود را میان خواننده و یادآوری کابوس می‌نشاند و بدان مفهوم است که با توجه به طرد هرگونه واقع‌بینی، بزرگی جان هاوکس در اینجا مبتنی است بر آفرینش زبان رؤیایی و غالباً سوررئالیستی برای درهم‌شکستن سدهای موجود میان نثر و شعر به منظور بیان خصلت تحمل‌ناپذیر و غیرقابل زیست جهانی که همه‌ی خطوط ارتباطی آن قطع شده‌اند؛ جهانی که زبان‌پریشی، خاموشی و سردی مرگ بر آن حاکم است.

مرتضی ثاقب فر. فرهنگ آثار. سروش


1. John Hawkes 2. Spizen-sur-le Dein
3. Beckett 4. Zizendorf 5. Faulkner 6. Kafka

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...
مهم نیست تا چه حد دور و برِ کسی شلوغ است و با آدم‌ها –و در بعضی موارد حیوان‌ها- در تماس است، بلکه مهم احساسی است که آن شخص از روابطش با دیگران تجربه می‌کند... طرفِ شما قبل از اینکه با هم آشنا شوید زندگی خودش را داشته، که نمی‌شود انتظار داشت در زندگی‌اش با شما چنان مستحیل شود که هیچ رد و اثر و خاطره‌ای از آن گذشته باقی نماند ...
از فروپاشی خانواده‌ای می‌گوید که مجبور شد او را در مکزیک بگذارد... عبور از مرز یک کشور تازه، تنها آغاز داستان است... حتی هنگام بازگشت به زادگاهش نیز دیگر نمی‌تواند حس تعلق کامل داشته باشد... شاید اگر زادگاهشان کشوری دموکرات و آزاد بود که در آن می‌شد بدون سانسور نوشت، نویسنده مهاجر و آواره‌ای هم نبود ...