آلدوس هاکسلی

19 بهمن 1384

آلدوس-هاکسلی

تحصیلات خود را در کالج ایتون Eton و آکسفورد انجام داد و هوشمندی و استعداد غیرمعمول و زودرسی از خود نمایان ساخت. از کودکی به ضعف قوه بینایی دچار بود و به همین سبب تحصیلات خود را در رشته پزشکی ناتمام گذارد و به ادبیات روی آورد... وی در آثار خود انگلستانی را توصیف می‌کند که درچهارراه قرون و اعصار قرار گرفته است، در قرن ملکه ویکتوریا که دانش را جانشین خدا ساخت تا تجددطلبی عصر حاضر که نه به دانش ایمان دارد و نه به خدا.

آلدوس هاکسلی، Huxley, Aldous رمان‌نویس و مقاله‌نویس انگلیسی (1894-1963) ، نواده دانشمند و زیست‌شناس معروف تامس هاکسلی و از طرف مادر، از خویشان ماتیو آرنولد Matthew Arnold شاعر معروف انگلیسی است، تحصیلات خود را در کالج ایتون Eton و آکسفورد انجام داد و هوشمندی و استعداد غیرمعمول و زودرسی از خود نمایان ساخت. از کودکی به ضعف قوه بینایی دچار بود و به همین سبب تحصیلات خود را در رشته پزشکی ناتمام گذارد و به ادبیات روی آورد. با بسیاری از روزنامه‌ها و مجله‌های انگلیسی و امریکایی همکاری کرد. اولین مقاله‌ها را در روزنامه اثی‌نیم Athenaeum انتشار داد، چندی نیز منتقد تئاتر در وستمینستر گازت Westminster گشت.

هاکسلی با آنکه از رفاه کامل در زندگی شخصی برخوردار بود، به جریانهای زمان خویش توجه فراوان داشت و در همه تحولات روحی نسل خود شرکت می‌جست. غالباً به اروپا سفر می‌کرد، خاصه به ایتالیا که صحنه بسیاری از آثارش قرارگرفت. پس از عالم مطبوعات، هاکسلی به داستان‌نویسی پرداخت. نخستین رمانهایش با دوره‌های بعد بسیار متفاوت است. رمانهای دوره جوانی ناامیدی از جامعه عصر او را با لحنی طنزآمیز نمودار می‌سازد و مدعیان فضل و دانش و اوضاع زمان را به سختی مورد هجو قرار می‌دهد. مهمترین آثار این دوره عبارت است از: «زرد کرومی»
Crome Yellow (1921)، «یونجه کهنه» Antic Hay (1923)، «آن برگهای خشک» Those barren leaves (1925)، و از همه معروفتر «ترکیب آهنگها» Point Counter Pount (1928) است که شهرت فراوان برای هاکسلی به همراه آورد. نویسنده در این اثر زهد و انزوا را محکوم می‌کند و بشر فعال و پرتحرک را می‌ستاید. قهرمانی که این ادراک را در کتاب تجسم می‌بخشد، وجوه مشترک فراوانی با دی. اچ. لارنس D.H.Lawrence دارد.

آلدوس هاکسلی، Huxley, Aldous

نخستین داستانهای کوتاه هاکسلی در 1922 در مجموعه‌ای به نام «حلقه‌های مردنی»
Mortal Coils فراهم آمد. از 1930 به بعد آثار هاکسلی توجه ذهنی او را به مسائل اخلاقی و مذهبی و علوم باطنی نشان می‌دهد، با لحنی تلختر و جدیتر. از جمله آثار این دوره داستانهای زیر است: «دنیای قشنگ نو» Brave New World (1932)، از بهترین رمانهای هاکسلی، رمانی فرضی و هجوآمیز که در آن ایمان بشر عصر جدید به پیشرفتهای علمی و پایبندی‌اش به امور مادی به شدت به سخره گرفته شده و ادراک نویسنده از خطر این پیشرفتها و اولین بار بدبینی‌اش در آن آشکار گشته است؛ «نابینا در غزه» Eyeless in Gaza (ترجمه به فرانسه: آرامش اعماق) (1936)، فرضیه‌ای نزدیک به فسلفه بودا؛ «پس از چند تابستان» After many a Summer (1939) درباره مرگ و عالم جاودانی؛ «عالیجناب خاکستری» Grey Eminence (1941) شرح حال ژوزف، پدر روحانی، شافی ریشیلیو Richilieu و مطالعه‌ای در ارتباط میان نیکی و بدی و تضاد عالم معنوی و عالم دنیوی. «بوزینه و ذات» Ape and Essence (1948)، هجوی درباره دنیا پس از جنگ اتمی.

از آخرین داستانهای هاکسلی «جن و الاهه»
The Genius and Goddess (1955)، بازگشت نویسنده را به شیوه بی‌خیالی در رمانهای دوره جوانی نشان می‌دهد. قهرمان اصلی کتاب که دانشمندی است با روحی کودکانه، که دشوارترین مسأله عصر ما را تجسم می‌دهد. پس از آن رمان «جزیره» Island است در 1962. هاکسلی مقاله‌های فراوان و سودمند نیز دارد، از آن جمله است: «پایانها و وسیله‌ها» Ends and Means (1937)، «زمان باید توقفی داشته باشد» Time Must Have a Stop (1944)،«فلسفه ادبی» The Perennial Philosophy (1945)، «درهای ادراک» The Doors of Perception (1954)، «بهشت و دوزخ» Heaven and Hell و مقاله «ادبیات و دانش» Literature  and Science (1963) درباره این هردو موضوع. مجموعه مقاله‌های هاکسلی Collected Essays در 1959 به چاپ رسیده است. هاکسلی از 1938 در هالیوود (کالیفرنیا) اقامت گزید و همانجا بود که دوره آخر زندگیش با تحول روحی و معنوی همراه گشت و از شکاکیت علمی به عرفانی شرقی کشیده شد و سرانجام درنابینایی و بیماری در همین شهر درگذشت.

هاکسلی سخنگوی طبقه روشنفکر نیمه اول قرن بیستم است که قدم به قدم به دنبال قرن خود پیش می‌رود، از زمانی که روح بدبینی و شکاکی، مولود جنگ اول، بر طبقه جوان حکومت کرده تا زمانی که اضطراب و نگرانی غم‌انگیز مولود عصر صنعت و دانش بر بشر تسلط یافته و آرامش را از زندگی درونی او سلب کرده است. هاکسلی در برابر انحطاط جامعه، حسرت زندگی طبیعی و بدوی را دارد و از طرف دیگر کنجکاوی سیری‌ناپذیری برای دسترسی به همه مظاهر عالم هستی. وی در آثار خود انگلستانی را توصیف می‌کند که درچهارراه قرون و اعصار قرار گرفته است، در قرن ملکه ویکتوریا که دانش را جانشین خدا ساخت تا تجددطلبی عصر حاضر که نه به دانش ایمان دارد و نه به خدا. قهرمانان آثار هاکسلی میان واقعیتها و چیزهای نامعلوم و مبهم در نوسانند و در پی آنکه وجود خود را کمال بخشند و در ورای قوانین اخلاقی واندیشه‌های تحمیلی زمان به شخصیت خود ثباتی دهند و خود را با جریان تدریجی جهان هماهنگ سازند.

زهرا خانلری. فرهنگ ادبیات جهان. خوارزمی

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

کسی حق خروج از شهر را ندارد و پاسخ کنجکاوی افراد هم با این جمله که «آن بیرون هیچ چیز نیست» داده می‌شود... اشتیاق او برای تولید و ثروتمند شدن، سیری ناپذیر است و طولی نمی‌کشد که همه درختان جنگل قطع می‌شوند... وجود این گیاه، منافع کارخانه را به خطر می‌اندازد... در این شهر، هیچ عنصر طبیعی وجود ندارد و تمامی درختان و گل‌ها، بادکنک‌هایی پلاستیکی هستند... مهمترین مشکل لاس وگاس کمبود شدید منابع آب است ...
در پانزده سالگی به ازدواج حسین فاطمی درمی‌آید و کمتر از دو سال در میانه‌ی اوج بحران‌ ملی شدن نفت و کودتا با دکتر زندگی می‌کند... می‌خواستند با ایستادن کنار خانم سطوتی، با یک عکس یادگاری؛ خود را در نقش مرحوم فاطمی تصور کرده و راهی و میراث‌دار او بنمایانند... حتی خاطره چندانی هم در میان نیست؛ او حتی دقیق و درست نمی‌دانسته دعوی شویش با شاه بر سر چه بوده... بچه‌ی بازارچه‌ی آب منگل از پا نمی‌نشیند و رسم جوانمردی را از یاد نمی‌برد... نهایتا خانم سطوتی آزاد شده و به لندن باز می‌گردد ...
اباصلت هروی که برخی گمان می‌کنند غلام امام رضا(ع) بوده، فردی دانشمند و صاحب‌نظر بود که 30 سال شاگردی سفیان بن عیینه را در کارنامه دارد... امام مثل اباصلتی را جذب می‌کند... خطبه یک نهج‌البلاغه که خطبه توحیدیه است در دربار مامون توسط امام رضا(ع) ایراد شده؛ شاهدش این است که در متن خطبه اصطلاحاتی به کار رفته که پیش از ترجمه آثار یونانی در زبان عربی وجود نداشت... مامون حدیث و فقه و کلام می‌دانست و به فلسفه علاقه داشت... برخی از برادران امام رضا(ع) نه پیرو امام بودند؛ نه زیدی و نه اسماعیلی ...
شور جوانی در این اثر بیشتر از سایر آثارش وجود دارد و شاید بتوان گفت، آسیب‌شناسی دوران جوانی به معنای کلی کلمه را نیز در آن بشود دید... ابوالمشاغلی حیران از کار جهان، قهرمانی بی‌سروپا و حیف‌نانی لاف‌زن با شهوت بی‌پایانِ سخن‌پردازی... کتابِ زیستن در لحظه و تن‌زدن از آینده‌هایی است که فلاسفه اخلاق و خوشبختی، نسخه‌اش را برای مخاطبان می‌پیچند... مدام از کارگران حرف می‌زنند و استثمارشان از سوی کارفرما، ولی خودشان در طول عمر، کاری جدی نکرده‌اند یا وقتی کارفرما می‌شوند، به کل این اندرزها یادشان می‌رود ...
هرگاه عدالت بر کشوری حکمفرما نشود و عدل و داد جایگزین جور و بیداد نگردد، مردم آن سرزمین دچار حمله و هجوم دشمنان خویش می‌گردند و آنچه نپسندند بر آنان فرو می‌ریزد... توانمندی جز با بزرگمردان صورت نبندد، و بزرگمردان جز به مال فراهم نشوند، و مال جز به آبادانی به دست نیاید، و آبادانی جز با دادگری و تدبیر نیکو پدید نگردد... اگر این پادشاه هست و ظلم او، تا یک سال دیگر هزار خرابه توانم داد... ای پدر گویی که این ملک در خاندان ما تا کی ماند؟ گفت: ای پسر تا بساط عدل گسترده باشیم ...