کتاب «مسائل حقوقی مصاحبه‌های تاریخ شفاهی» براساس طرح پژوهشی مصوب شورای پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی، با تألیف پیمانه صالحی از سوی انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران روانه بازار نشر شد.

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایلنا، کتاب «مسائل حقوقی مصاحبه‌های تاریخ شفاهی» پژوهشی گسترده در منابع و متون داخلی و خارجی و بهره‌گیری از تجربیات اشخاص و مؤسسات مجری طرح‌های تاریخ شفاهی است که دستورالعمل و شیوه‌ای کاربردی به‌منظور بهره‌برداری از منابع تاریخ شفاهی به شکل‌های مختلف و تعیین حقوق پدیدآورندگان این منابع را مطرح کرده است.

غلامرضا عزیزی، رییس پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در پیشگفتار این کتاب آورده است: تاریخ شفاهی فرآیندی است که به مفهوم و درک تاریخی مردم برای شناخت گذشته کمک می‌کند. این شیوه پژوهشی در خلق اسناد بی‌همتا است. اسنادی که از گفت‌وگوی صریح و بی‌پرده درباره تجربیات و خاطرات گذشته شکل می‌گیرد. البته مصاحبه در تاریخ شفاهی فراتر از ارتباط شفاهی برای کشف واقعیت به عنوان مسئله مشترک میان مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده است.

در واقع هدایت جریان مصاحبه به سمت جمع‌آوری اطلاعات به منظور کشف حقایق پیش می‌رود؛ حقایقی که منابع مکتوب از پاسخگویی به آن عاجزند و مصاحبه با شاهدان و ناظران وقایع می‌تواند به درک واقعیت و کشف نانوشته‌ها کمک کند. گذشت حدود ۶۰ سال از پیدایش و رونق تاریخ شفاهی در جهان و سی سال از آغاز این فعالیت در ایران اهمیت آن را به عنوان یکی از شیوه‌های جدید پژوهشی با ماهیتی میان‌رشته‌ای در تاریخ پژوهی و تاریخ‌نگاری دو چندان ساخته است.

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از سال ۱۳۷۱ با تاسیس اداره آرشیو شفاهی (گروه اطلاع‌رسانی منابع دیداری-شنیداری فعلی) برای تکمیل اطلاعات اسناد مکتوب، انجام مصاحبه با شخصیت‌های معاصر را آغاز کرد. این اداره تاکنون با بیش از هزار شخصیت معاصر، حدود سه هزار ساعت مصاحبه تاریخ شفاهی انجام داده است.

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران که در راستای سیاست اشاعه اطلاعات، به اطلاع‌رسانی کتاب‌ها، اسناد، پایان‌نامه‌ها، نسخ خطی و سایر منابع کتابی و غیره کتابی می‌پردازد، در سال‌های اخیر انتشار منابع تاریخ شفاهی و آثاری در زمینه پژوهش های حاصل از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی را منتشر کرده است. شناسایی پدیدآورندگان مصاحبه‌های شفاهی، نحوه تفکیک و ایجاد تعادل بین حقوق آنان، شرح تکالیف حقوق افراد یا سازمان‌ها و موسسات در قبال یکدیگر و نیز تعهدات آنها نسبت به اطلاعات گردآوری شده از طریق مصاحبه، به یکی از دغدغه‌های اصلی سازمان تبدیل شده است‌.

شورای پژوهش سازمان در سال ۱۳۹۶ طرح پژوهشی «مسائل حقوقی مصاحبه تاریخ شفاهی» را تصویب کرد و برای نگارش به پیمانه صالحی سپرد. در این طرح تلاش شد تا با بهره‌گیری از منابع متعدد فارسی و انگلیسی اعم از قوانین، لوایح، شیوه نامه‌ها، دستورالعمل‌ها، کتاب‌ها، مقالات و پایان نامه‌ها و نیز بررسی اولویت‌های موسسات داخلی و خارجی در حوزه تاریخ شفاهی پژوهشی گسترده و همه جانبه در زمینه حقوق مرتبط با مصاحبه‌های تاریخ شفاهی انجام شود.

این کتاب در سیزده فصل تهیه شده است که از جمله می‌توان به کلیات و تعاریف، درآمدی بر تاریخ شفاهی، ویژگی‌های مصاحبه تاریخ شفاهی، حقوق مالکیت فکری در جهان با تأکید بر آثار شفاهی، حق مؤلف در قوانین بین‌الملل،آفرینه‌های مورد حمایت و آثار شفاهی در حقوق مالکیت فکری ایران، مالکیت فکری و نشر الکترونیک در فضای مجازی و جایگاه تاریخ شفاهی به‌عنوان سند، موارد اخلاقی و حریم خصوصی در تاریخ شفاهی اشاره کرد.

حق نشر و قراردادهای بهره‌برداری در تاریخ شفاهی، پدیدآورندگان در مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، الگوی پیشنهادی تفکیک حقوق پدیدآورندگان در طرح‌های تاریخ شفاهی و تحلیل و نتیجه‌گیری از دیگر بخش‌های آورده شده در این کتاب است. اطلاعات تکمیلی در پیوست‌ها، واژه‌نامه‌های فارسی-انگلیسی و انگلیسی-فارسی و نمایه‌ها تخصصی بر غنای علمی اثر افزوده است.

لازم به توضیح است با انتشار این اثر تعداد منشورات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به ۱۵۶۵ جلد رسید.

................ هر روز با کتاب ...............

بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...
صدای من یک خیشِ کج بود، معوج، که به درون خاک فرومی‌رفت فقط تا آن را عقیم، ویران، و نابود کند... هرگاه پدرم با مشکلی در زمین روبه‌رو می‌شد، روی زمین دراز می‌کشید و گوشش را به آنچه در عمق خاک بود می‌سپرد... مثل پزشکی که به ضربان قلب گوش می‌دهد... دو خواهر در دل سرزمین‌های دورافتاده باهیا، آنها دنیایی از قحطی و استثمار، قدرت و خشونت‌های وحشتناک را تجربه می‌کنند ...
احمد کسروی به‌عنوان روشنفکری مدافع مشروطه و منتقد سرسخت باورهای سنتی ازجمله مخالفان رمان و نشر و ترجمه آن در ایران بود. او رمان را باعث انحطاط اخلاقی و اعتیاد جامعه به سرگرمی و مایه سوق به آزادی‌های مذموم می‌پنداشت... فاطمه سیاح در همان زمان در یادداشتی با عنوان «کیفیت رمان» به نقد او پرداخت: ... آثار کسانی چون چارلز دیکنز، ویکتور هوگو و آناتول فرانس از ارزش‌های والای اخلاقی دفاع می‌کنند و در بروز اصلاحات اجتماعی نیز موثر بوده‌اند ...
داستان در زاگرب آغاز می‌شود؛ جایی که وکیل قهرمان داستان، در یک مهمانی شام که در خانه یک سرمایه‌دار برجسته و بانفوذ، یعنی «مدیرکل»، برگزار شده است... مدیرکل از کشتن چهار مرد که به زمینش تجاوز کرده بودند، صحبت می‌کند... دیگر مهمانان سکوت می‌کنند، اما وکیل که دیگر قادر به تحمل بی‌اخلاقی و جنایت نیست، این اقدام را «جنایت» و «جنون اخلاقی» می‌نامد؛ مدیرکل که از این انتقاد خشمگین شده، تهدید می‌کند که وکیل باید مانند همان چهار مرد «مثل یک سگ» کشته شود ...
معلمی بازنشسته که سال‌های‌سال از مرگ همسرش جانکارلو می‌گذرد. او در غیاب دو فرزندش، ماسیمیلیانو و جولیا، روزگارش را به تنهایی می‌گذراند... این روزگار خاکستری و ملا‌ل‌آور اما با تلألو نور یک الماس در هم شکسته می‌شود، الماسی که آنسلما آن را در میان زباله‌ها پیدا می‌کند؛ یک طوطی از نژاد آمازون... نامی که آنسلما بر طوطی خود می‌گذارد، نام بهترین دوست و همرازش در دوران معلمی است. دوستی درگذشته که خاطره‌اش نه محو می‌شود، نه با چیزی جایگزین... ...