کتاب «کاربرد روان‌کاوی در نقد ادبی»‌ که هفت اثر از زیگموند فروید، درباره ادبیات است، با ترجمه حسین پاینده از سوی انتشارات مروارید راهی بازار نشر شد.

کاربرد روان‌کاوی در نقد ادبی زیگموند فروید

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، کتاب حاضر دربرگیرنده‌ هفت تک‌نگاری و نوشتار از زیگموند فروید، بنیان‌گذار نظریه‌ روانکاوی، در خوانش نقادانه‌ متون ادبی است. فروید از مفاهیمی که خود در روان‌کاوی نظریه‌پردازی کرده است برای تحلیل متون ادبی بهره می‌گیرد، اما متقابلا از ادبیات هم برای تبیین مفاهیم روان‌کاوانه استفاده می‌کند.

وی در تبیین رابطه همکارانه‌ ادیبان و روان‌درمانگران چنین می‌نویسد: «نویسنده آفرینشگر نمی‌تواند از آنچه به حوزه‌ کار روان‌پزشک مربوط می‌شود اجتناب کند، همان‌گونه که روان‌پزشک هم نمی‌تواند به قلمرو نویسنده‌ آفرینشگر وارد نشود. بررسی موضوعات روان‌پزشکی در ادبیات می‌تواند درست باشد، بی آن‌که ذره‌ای از جنبه زیبایی‌شناختی متون ادبی کاسته شود.»

«روان‌کاوی و ادبیات»،‌ «روان‌کاوی چیست؟»، «روان‌کاوی چگونه به وجود آمد؟»، «مفهوم «ضمیر ناخودآگاه»»،‌ «ضمیر پیشاآگاه»، «ضمیر پیشا‌آگاه»، «روان رنجوری»، «کنش‌پریشی»، «الگوی ساختار ذهن»، «سازوکارهای دفاعی»، «تفسیر رویا»، «کار-رویا»، «هذیان و رویا در گرادیوا»، «درباره ادیپ شهریار و هملت»، «برخی سنخ‌های شخصیت»، «اشخاص «استثنایی»»، «آنان که به سبب نیل به موفقیت، شکست می‌خورند»، «آنان که به سبب احساس گناه، تبهکار می‌شوند»، «شخصیت‌های روان‌آزار روی صحنه»، «درونمایه سه صندوقچه»، «ادیبان آفرینشگر و رویای روزهنگام»، «داستایفسکی و پدرکشی»، عناوین بخش‌های این کتاب است.

مجموعه‌ای از آثار فروید در نقد ادبی که ترجمه‌ فارسی‌شان در کتاب حاضر ارایه شده است، سپهر اندیشگانی او درباره‌ چیستی آفرینش هنری و ادبی را به خواننده می‌شناساند. این تک‌نگاری‌ها و مقالات همچنین نمونه‌هایی دست‌اول از کاربرد رویکرد روان‌کاوانه‌ کلایسک در نقد ادبی محسوب می‌شوند و می‌توانند راهگشای پژوهشگران این حوزه باشد. مترجم با افزودن مقدمه‌ای مشروح کوشیده است تا برخی از بنیانی‌ترین مفاهیم نظریه‌ روان‌کاوی را که دانستن‌شان پیش شرط فهم آثا ر فروید درباره‌ ادبیات و هنر است، معرفی کند تا مطالعه‌ این کتاب برای خواننده راحت‌تر شود.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:
«نظریه‌ی روان‌کاوی طی فرایندی تطوری شکل گرفت، به این معنا که مفاهیم این نظریه به تدریج و در برهه‌های زمانی مختلف از خلال پژوهش‌های فروید پرورانده شدند. یکی از برهه‌های مهم تاریخ روان‌کاوی با نام زن بیماری پیوند خورده است که برای درمان هیستری به فروید و همکارش یوزف برویر مراجعه کرده بود. »

کتاب «کاربرد روان‌کاوی در نقد ادبی»‌ در 280 صفحه، شمارگان 550 نسخه و به‌بهای 58 هزار تومان از سوی انتشارات مروارید راهی بازار نشر شده است.

................ هر روز با کتاب ...............

می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...