کتاب «آموزش مفاهیم دینی؛ همگام با روان‌شناسی رشد» به قلم ناصر باهنر تلاشی برای پوشش خلأ موجود در حوزه آموزش مفاهیم دینی با توجه به روان‌شناسی دانش‌آموزان است.

آموزش مفاهیم دینی؛ همگام با روان‌شناسی رشد  ناصر باهنر

به گزارش کتاب نیوز به نقل از مهر، تعلیم و تربیت یکی از مهم‌ترین و با ارزش‌ترین موضوعاتی است که در جامعه بشری وجود دارد؛ به‌طوری‌که پیامبران الهی نیز در همین مسیر با انسان‌ها به تعامل برخاسته‌اند و سرچشمه سعادت و رستگاری بشر را در این عرصه جست‌وجو کرده‌اند. غفلت در زمینه تعلیم و تربیت، مخصوصاً در حوزه آموزش‌های دینی، آسیب‌های فراوانی را به دنبال خواهد داشت که امروزه شواهدی بر این موضوع نیز به چشم می‌خورد. توجه به روان‌شناسی دانش‌آموزان و چگونگی آموزش مفاهیم دینی به این مخاطبِ ویژه موضوعی است که بیش از گذشته باید مورد توجه و کنکاش قرار گیرد تا بتوان زمینه مناسبی را برای انتقال و آموزش مفاهیم و گزاره‌های دینی به نسل جدید فراهم کرد.

کتاب «آموزش مفاهیم دینی؛ همگام با روان‌شناسی رشد» به قلم ناصر باهنر تلاشی برای پوشش خلأ موجود در حوزه آموزش مفاهیم دینی با توجه به روان‌شناسی دانش‌آموزان است.

فصل اول این کتاب با عنوان «کودک کیست» به ضرورت مطالعه درباره فرایند رشد و مراحل آن پرداخته است و در شش دوره طفولیت (از تولد تا هجده‌ماهگی)،کودکی اول (از دو تا چهارسالگی)، کودکی دوم (چهار تا هفت‌سالگی)، کودکی سوم (هفت تا دوازده‌سالگی)، نوجوانی (دوازده تا شانزده‌سالگی) و جوانی (شانزده تا بیست‌سالگی) به چگونگی فرایند رشد و تکامل پرداخته است.

فصل دوم که با عنوان «مراحل رشد و تکامل درک دینی» مطرح شده است، علاوه بر تشریح مختصری از نظریه‌های رشد توسط دانشمندان مختلف مانند: پیاژه و هامز و گلدمن و… به تفاوت‌های فردی و تفکر منطقی و تفکر دینی پرداخته است. در این فصل سعی شده تا توضیح داده شود که تفکر کودک در سنین مختلف بر چه پایه‌هایی استوار است و ذهن او چه مفاهیمی را می‌تواند درک کند.

باهنر در فصل سوم کتاب با نگاهی بر جدیدترین یافته‌های علمی در ایران و نتایج به دست آمده از تحقیقات سایر کشورهای دنیا، درصدد بیان درک کودکان و نوجوانان از برخی مفاهیم دینی در سنین مختلف است تا مربی تصویری واضح‌تر و روشن‌تر از دنیای ذهنی متربی را در مقابل خود ببیند. در این بخش علاوه بر بیان دیدگاه اسلام دربارۀ مفاهیمی مانند خدا، پیامبر، عدالت، دعا، کتاب الهی دین، مکان‌های مقدس، شیطان، مرگ، بهشت، دوزخ و… درک کودکان از این مفاهیم نیز تشریح و تبیین می‌شود.

نویسنده در فصل چهارم کتاب «آموزش مفاهیم دینی؛ همگام با روان‌شناسی رشد» به توجه اهل بیت "علیهم‌السلام" به تعلیم، تربیت و آموزش دینی و وظایف اساسی این آموزش‌ها پرداخته است و در ادامه نیز به نقش معلم و مربی و ویژگی‌های او در تعلیم و تربیت دینی پرداخته است. حسن ختام این فصل نیز بیان ویژگی‌های یک معلم موفق از نگاه امیرمؤمنان علی "علیه‌السلام" است.

موضوع فصل پایانی این اثر کاربردی، شیوه‌های آموزش معارف اسلامی به کودکان است. در این بخش ابتدا به آموزش‌های مرتبط به دو دورۀ پنج تا نُه سال و نُه تا سیزده سال اشاره شده است و سپس به معرفی و تبیین شیوه‌های آموزش مفهوم دین، اصول دین، داستان‌های دینی، اخلاق، قرآن، دعا، زیارات، اعیاد دینی، وضو و نماز، روزه، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، خمس و زکات و… می‌پردازد.

این کتاب که در سال ۷۶ از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان اثر منتخب پژوهش فرهنگی انتخاب شده است، در سال ۹۹ مجدداً توسط انتشارات چاپ و نشر بین‌الملل بازنشر شد و چاپ بیست‌ویکم آن روانۀ بازار شد. 

................ هر روز با کتاب ...............

می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...