همزمان با شصتمین زادروز قیصر امین‌پور کتاب «همسایه آفتاب» درباره شعر و زندگی او به اهتمام مهدی فیروزیان منتشر شد.

به گزارش ایبنا، این کتاب که به علت برخی مشکلات با دو سال تأخیر منتشر شده است، هجدهمین شماره از سلسله کتاب‌های «در ترازوی نقد» انتشارات سخن است که به بررسی شعر معاصر اختصاص دارد.

مهدی فیروزیان، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، پیشتر یازدهمین شماره از این مجموعه را با نام «از ترانه و تندر» درباره شعر و زندگی حسین منزوی منتشر کرده بود و این بار در این کتاب به سراغ شعر و زندگی قیصر امین‌پور رفته است؛ کسی که علاوه بر تدریس در دانشگاه تهران، عضویت پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و سردبیری سروش نوجوان، یکی از موفق‌ترین شاعران و ترانه‌سرایان پس از انقلاب اسلامی بوده است.

«همسایه آفتاب» پس از مقدمه و سالشمار زندگی قیصر، دارای چهار بخش کلی است؛ بخش اول ویژه «نقد و بررسی‌ها» است که در آن جز سه مقاله به قلم فیروزیان، مقالاتی از عزت‌الله فولادوند، محمود فتوحی، وحید عیدگاه، هما میوانی، زهرا علی‌نوری و مهسا کاظمی آمده است.

این مقالات که همگی به درخواست گردآورنده کتاب نوشته شده و با ویراستاری وی به چاپ رسیده‌اند، با نگاهی فراگیر به کارنامه قیصر امین‌پور، علاوه بر شناسایی چندجانبه هنر شاعری او در دو شاخه بزرگسال و نوجوان و در زمینه‌هایی گوناگون چون اندیشه، تأثیرپذیری، ایهام‌پردازی، هنجارگریزی و موسیقی بیرونی، خوانندگان را از چند و چون کار پژوهشگری، نویسندگی و نثر ادبی او نیز آگاه می‌کنند.

تنها زمینه مهم کاری قیصر امین‌پور که به آن پرداخته نشده، ترانه‌سرایی است و آن هم به این علت است که فیروزیان یک اثر پژوهشی مفصل و مجزّا در این باره نوشته که دو سال پیش با نام «این ترانه بوی نان نمی‌دهد» (سبکشناسی ترانه‌های قیصر امین‌پور) توسط انتشارات آبی منتشر شده است.

بخش دوم کتاب «یادکردهای کوتاه» است که در آن 48 یادداشت (به تعداد سال‌های زندگی قیصر) از 48 شخصیت مختلف درباره قیصر آمده است. در هر یک از این یادداشت‌های کوتاه که از میان انبوهی مطالب پراکنده به‌گزین شده‌ است، از زاویه‌ای به شخصیت، خلق‌وخو، رویدادهای زندگی و شعر و فعالیت‌های ادبی قیصر پرداخته شده است. در این بخش برای نمونه از کسانی چون محمدرضا شفیعی‌کدکنی، سیمین بهبهانی، مظاهر مصفا، احمدرضا احمدی، رضا سیدحسینی، مرتضی کاخی، مهدی فیروزان، علیرضا افتخاری، حسام‌الدین سراج، آیه امین‌پور (فرزند قیصر) و... مطالبی آمده است.

بخش سوم مربوط به «سروده‌هایی در ستایش و سوگ قیصر» است که در آن 30 سروده (به تعداد سال‌های شاعریِ قیصر) از سرایندگانی چون وحید عیدگاه، محمد خلیلی، محمدعلی بهمنی، ساعد باقری، علی موسوی گرمارودی، جواد زهتاب، ارشامه تافته، مهدی فیروزیان و... چاپ شده است.

بخش چهارم این اثر، «کتابشناسی» است که فیروزیان در آن نام و نشانی نزدیک به هزار کتاب، پایان‌نامه، مقاله و یادداشت درباره قیصر امین‌پور و نیز آثار خود او را گردآوری و معرفی کرده است. در پایان کتاب نیز عکس‌هایی رنگی از دوره‌های گوناگون زندگی قیصر به چاپ رسیده است.

دوران قحطی و خشکسالی در زمان ورود متفقین به ایران... در چنین فضایی، بازگشت به خانه مادری، بازگشتی به ریشه‌های آباواجدادی نیست، مواجهه با ریشه‌ای پوسیده‌ است که زمانی در جایی مانده... حتی کفن استخوان‌های مادر عباسعلی و حسینعلی، در گونی آرد کمپانی انگلیسی گذاشته می‌شود تا دفن شود. آرد که نماد زندگی و بقاست، در اینجا تبدیل به نشان مرگ می‌شود ...
تقبیح رابطه تنانه از جانب تالستوی و تلاش برای پی بردن به انگیره‌های روانی این منع... تالستوی را روی کاناپه روانکاوی می‌نشاند و ذهنیت و عینیت او و آثارش را تحلیل می‌کند... ساده‌ترین توضیح سرراست برای نیاز مازوخیستی تالستوی در تحمل رنج، احساس گناه است، زیرا رنج، درد گناه را تسکین می‌دهد... قهرمانان داستانی او بازتابی از دغدغه‌های شخصی‌اش درباره عشق، خلوص و میل بودند ...
من از یک تجربه در داستان‌نویسی به اینجا رسیدم... هنگامی که یک اثر ادبی به دور از بده‌بستان، حسابگری و چشمداشت مادی معرفی شود، می‌تواند فضای به هم ریخته‌ ادبیات را دلپذیرتر و به ارتقا و ارتفاع داستان‌نویسی کمک کند... وقتی از زبان نسل امروز صحبت می‌کنیم مقصود تنها زبانی که با آن می‌نویسیم یا حرف می‌زنیم، نیست. مجموعه‌ای است از رفتار، کردار، کنش‌ها و واکنش‌ها ...
می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...