«شکسپیر: ایران و شرق» نوشته سیروس غنی با ترجمه مسعود فرهمندفر توسط نشر مروارید منتشر شده است. تحلیل ارجاعات شکسپیر به ایران و شرق در نمایشنامه‌هایش از مباحث مهم این کتاب است.

شکسپیر: ایران و شرق سیروس غنی

به گزارش کتاب نیوز به نقل از مهر، کتاب «شکسپیر: ایران و شرق» در ۱۴۶ صفحه و بهای ۲۶ هزار تومان توسط انتشارات مروارید در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.

دربارۀ ویلیام شکسپیر و آثار او کتاب‌های بسیاری وجود دارد. نمایشنامه‌های او به تمام زبان‌های شناخته‌شدۀ دنیا ترجمه شده‌اند. هر واژه و کلام او موضوع نقد و بررسی‌های بسیار بوده است. کتاب‌ها و مقاله‌های بی‌شماری به علایق‌ گستردۀ شکسپیر (از گل‌ و گیاه‌ تا موسیقی‌ و پزشکی) پرداخته‌اند. کتاب‌ حاضر نیز یکی‌ از این‌ تلاش‌هاست که‌ به‌ بررسی‌ دانش و علاقۀ شکسپیر به‌ ایران‌ و دیگر مناطق‌ مشرق‌زمین‌ می‌پردازد. تعلیمات‌ تاریخی‌ شکسپیر او را با ایران‌ باستان‌ آشنا ساخته‌ بود. و این‌ دانش‌ تاریخی‌ بخشی‌ از تعلیمات‌ رایج‌ در دوران‌ رنسانس‌ بود. در ضمن، کتاب‌ها و رساله‌هایی‌ هم‌ دربارۀ ایران‌زمین به‌قلم‌ جهانگردان‌ موجود بود که‌ به‌ احتمال‌ فراوان‌ شکسپیر با آن‌ها آشنا بود.‌

نویسندۀ کتاب حاضر، سیروس غنی (۱۳۰۸-۱۳۹۴) فرزند دکتر قاسم غنی و از ایران‌پژوهان کوشا سعی کرده است بخشی از جهان‌بینی زمانۀ شکسپیر را با بررسی ارجاعات او به‌ مشرق‌زمین‌ آشکار سازد. غنی‌ با بررسی‌ دقیق‌ بافت‌ اجتماعی‌ و سیاسی‌ نمایشنامه‌های‌ شکسپیر، سازمایه‌های‌ گفتمان‌ غالب‌ زمانه‌ را شناسایی‌ می‌کند و بدین‌ترتیب خواننده‌ را به‌ درک‌ ژرف‌تری‌ از نمایشنامه‌های‌ شکسپیر می‌رساند. سیروس غنی در این کتاب می‌کوشد آگاهی‌ شکسپیر از ایران‌ را در بافت‌ تاریخیِ‌ آن‌ بررسی کند.

کتاب حاضر در ۶ فصل سامان یافته است. فصل نخست مقدمه‌ای است دربارۀ زمانه و آثار ویلیام شکسپیر. مؤلف در این فصل به علاقه و آشنایی شکسپیر با تاریخ اشاره می‌کند: «تعلیمات تاریخی شکسپیر او را با ایران باستان آشنا ساخته بود. و این دانش تاریخی بخشی از تعلیمات رایج‌ در دوران‌ رنسانس‌ بود. در ضمن، کتاب‌ها و رساله‌هایی‌ هم‌ دربارۀ ایران‌زمین به‌قلم‌ جهانگردان‌ موجود بود که‌ به‌ احتمال‌ فراوان‌ شکسپیر با آن‌ها آشنا بود.»

در فصل بعد، خلاصه‌ای از زندگی شکسپیر ارائه می‌شود. پس از آن، دوران تودورها در انگلستان (۱۴۸۵-۱۶۰۳) و عصر صفوی در ایران (۱۴۹۵-۱۷۲۰) بررسی می‌شود. دوران تودورها با پادشاهی‌ هنری‌ هفتم‌ آغاز و با مرگ ملکه‌ الیزابت اول در ۱۶۰۳ پایان می‌یابد. در بخش‌ مربوط به‌ شاهنشاهی‌ صفوی‌ ابتدا خلاصه‌ای‌ از تاریخ‌ ایران‌ باستان ارائه‌ و سپس‌ دلایل‌ انحطاط صفویان‌ بررسی‌ می‌شود. نویسنده‌ در فصل بعد به‌ حضور سیاحان و تاجران‌ اروپایی‌ در ایران می‌پردازد و روابط اقتصادی ایران و اروپا را در آن‌ زمان‌ مد نظر قرار می‌دهد. نویسنده‌ برای‌ تکمیل این مبحث‌ به‌ موضوع‌ عزیمت‌ برادران شرلی‌ به‌ ایران می‌پردازد.

رابرت شرلی و برادرش آنتونی در ۱۵۹۸، با حمایت مالی ارلِ‌ اسکس، به‌ ایران‌ سفر کرده‌ بودند تا سپاهیان‌ ایرانی‌ را به‌ مقابله‌ با ترکان‌ عثمانی‌، دشمن‌ مشترک، ترغیب‌ کنند؛ در آن‌ زمان‌ عثمانی‌ها بخش‌هایی‌ از اروپا را تصرف‌ کرده‌ بودند. هدف‌ دیگر سفر آنان‌ ارزیابی‌ موقعیت‌ها و توان‌مندی‌های‌ تجاری‌ ایران‌ بود. حضور آن‌ دو در ایران‌ و سفرهای‌ گسترده‌شان‌ به‌ کشورهای‌ دیگر از جانب‌ شاه‌ عباس‌، در انگلستان‌ سر و صدایی‌ به‌ راه‌ انداخته بود. در فصل پایانی‌ نیز ارجاعات‌ به‌ ایران‌ و شرق‌ در نمایشنامه‌های‌ شکسپیر بررسی می‌شود. در بخش پیوست‌ هم‌ به‌ برخی ترجمه‌های‌ فارسی‌ از آثار شکسپیر اشاره‌ می‌شود.

................ هر روز با کتاب ...............

بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...
صدای من یک خیشِ کج بود، معوج، که به درون خاک فرومی‌رفت فقط تا آن را عقیم، ویران، و نابود کند... هرگاه پدرم با مشکلی در زمین روبه‌رو می‌شد، روی زمین دراز می‌کشید و گوشش را به آنچه در عمق خاک بود می‌سپرد... مثل پزشکی که به ضربان قلب گوش می‌دهد... دو خواهر در دل سرزمین‌های دورافتاده باهیا، آنها دنیایی از قحطی و استثمار، قدرت و خشونت‌های وحشتناک را تجربه می‌کنند ...
احمد کسروی به‌عنوان روشنفکری مدافع مشروطه و منتقد سرسخت باورهای سنتی ازجمله مخالفان رمان و نشر و ترجمه آن در ایران بود. او رمان را باعث انحطاط اخلاقی و اعتیاد جامعه به سرگرمی و مایه سوق به آزادی‌های مذموم می‌پنداشت... فاطمه سیاح در همان زمان در یادداشتی با عنوان «کیفیت رمان» به نقد او پرداخت: ... آثار کسانی چون چارلز دیکنز، ویکتور هوگو و آناتول فرانس از ارزش‌های والای اخلاقی دفاع می‌کنند و در بروز اصلاحات اجتماعی نیز موثر بوده‌اند ...
داستان در زاگرب آغاز می‌شود؛ جایی که وکیل قهرمان داستان، در یک مهمانی شام که در خانه یک سرمایه‌دار برجسته و بانفوذ، یعنی «مدیرکل»، برگزار شده است... مدیرکل از کشتن چهار مرد که به زمینش تجاوز کرده بودند، صحبت می‌کند... دیگر مهمانان سکوت می‌کنند، اما وکیل که دیگر قادر به تحمل بی‌اخلاقی و جنایت نیست، این اقدام را «جنایت» و «جنون اخلاقی» می‌نامد؛ مدیرکل که از این انتقاد خشمگین شده، تهدید می‌کند که وکیل باید مانند همان چهار مرد «مثل یک سگ» کشته شود ...
معلمی بازنشسته که سال‌های‌سال از مرگ همسرش جانکارلو می‌گذرد. او در غیاب دو فرزندش، ماسیمیلیانو و جولیا، روزگارش را به تنهایی می‌گذراند... این روزگار خاکستری و ملا‌ل‌آور اما با تلألو نور یک الماس در هم شکسته می‌شود، الماسی که آنسلما آن را در میان زباله‌ها پیدا می‌کند؛ یک طوطی از نژاد آمازون... نامی که آنسلما بر طوطی خود می‌گذارد، نام بهترین دوست و همرازش در دوران معلمی است. دوستی درگذشته که خاطره‌اش نه محو می‌شود، نه با چیزی جایگزین... ...