دومین چاپ «نشانه – معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی» نوشته حمیدرضا شعیری توسط انتشارات دانشگاه تربیت مدرس منتشر شد.

نشانه معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی حمیدرضا شعیری

به گزارش خبرنگار مهر، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس چاپ دوم کتاب «نشانه – معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی» نوشته حمیدرضا شعیری را با شمارگان ۵۰۰ نسخه، ۱۸۸ صفحه و بهای ۲۸ هزار تومان منتشر کرد. چاپ نخست این کتاب سال ۱۳۹۵ با شمارگان هزار نسخه و بهای ۱۸ هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفت.

«نشانه – معناشناسی ادبیات» چهار فصل دارد که در هر فصل یک نظام گفتمانی مهم ادبی را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. عناوین آنها به ترتیب از این قرار است: «نظام گفتمانی کنشی»، «نظام گفتمانی تنشی»، «نظام گفتمانی شَوِشی» و «نظام گفتمانی بُوشی».

نظام گفتمانی کنشی خود به دو نوع کنشی تجویزی و کنشی مجابی تقسیم می‌شود. این نظام نشان می‌دهد که چگونه کنش در مرکز عملیات روایی قرار گرفته و با ایجاد تغییر در معنای موجود فرآیند دگرگونی معنایی را رهبری می‌کند.

نظام گفتمانی تنشی نظامی است که بر اساس تنیدگی بین دو فضای گستره‌ای و فشاره‌ای شکل می‌گیرد. در این حالت میزانی از انرژی از ناحیه‌ای به ناحیه دیگر منتقل شده و وضعیت موجود را به وضعیتی هم‌تنیده تغییر می‌دهد. به همین دلیل است که کنش اهمیت خود را از دست داده و تنش در مرکز فرآیند گفتمانی قرار می‌گیرد.

در نظام گفتمانی شوشی با پدیدارشناسی حضور مواجه هستیم. بر خلاف نظام کنشی در چنین نظامی، نقصان و یا بحران ارزشی جای خود را به نقصان و یا بحران حضور می‌دهد. چنین نظامی ما را مقابل شوشگری قرار می‌دهد که با تجربه زیسته حضور درگیر است. در فرآیند شوشی کنش جای خود را به رابطه حسی – ادراکی می‌دهد که شوشگر با دنیایی برقرار کرده و تجربه زیسته خود را به زبان منتقل می‌کند.

در نهایت اینکه نظام بوشی را می‌توان فرآیندی دانست که به نوعی از مسیر ساختار و و برنامه خارج شده و از این نظر انحرافی است. گسست و چالش از ویژگی‌های مهم چنین حرکتی هستند. این نظام فرآیندی است که با سلب و ایجاب گره خورده و بر این اساس کنشگر بوشی به واسطه «ممکن‌ها» معنادار می‌شود. «ممکن» راهی است که کنشگر بوشی را به سوی یک انتخاب آزاد سوق می‌دهد. امکان انتخاب برای سوژه بوشی تنها در صورتی میسر می‌شود که او در محتوای درونی خود نسبت به «خود» و حضور «خود» به طور کیفی آگاه باشد.

نویسنده در فصول چهارگانه کتاب و برای شرح بهتر هرکدام از این نظام‌ها به تحلیل آثاری چون «سنگی بر گوری» جلال آل احمد، «انتری که لوطیش مرده بود» و «روز اول قبر» صادق چوبک و «رویاهای یک گردشگر تنها» ژان ژاک روسو پرداخته است.

حمیدرضا شعیری فارغ‌التحصیل مقطع دکترای رشته نشانه‌معناشناسی از دانشگاه لیموژ فرانسه است. او هم‌اکنون به عنوان عضو هیأت علمی در دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس به تدریس و پژوهش اشتغال دارد. «تجزیه و تحلیل نشانه‌معناشناختی گفتمان»، «مبانی معناشناسی نوین»، «نشانه‌معناشناسی دیداری» و «ققنوس؛ راهی به نشانه‌معناشناسی سیال» از دیگر تالیفات منتشر شده اوست.

................ هر روز با کتاب ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...