دومین چاپ «نشانه – معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی» نوشته حمیدرضا شعیری توسط انتشارات دانشگاه تربیت مدرس منتشر شد.

نشانه معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی حمیدرضا شعیری

به گزارش خبرنگار مهر، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس چاپ دوم کتاب «نشانه – معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی» نوشته حمیدرضا شعیری را با شمارگان ۵۰۰ نسخه، ۱۸۸ صفحه و بهای ۲۸ هزار تومان منتشر کرد. چاپ نخست این کتاب سال ۱۳۹۵ با شمارگان هزار نسخه و بهای ۱۸ هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفت.

«نشانه – معناشناسی ادبیات» چهار فصل دارد که در هر فصل یک نظام گفتمانی مهم ادبی را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. عناوین آنها به ترتیب از این قرار است: «نظام گفتمانی کنشی»، «نظام گفتمانی تنشی»، «نظام گفتمانی شَوِشی» و «نظام گفتمانی بُوشی».

نظام گفتمانی کنشی خود به دو نوع کنشی تجویزی و کنشی مجابی تقسیم می‌شود. این نظام نشان می‌دهد که چگونه کنش در مرکز عملیات روایی قرار گرفته و با ایجاد تغییر در معنای موجود فرآیند دگرگونی معنایی را رهبری می‌کند.

نظام گفتمانی تنشی نظامی است که بر اساس تنیدگی بین دو فضای گستره‌ای و فشاره‌ای شکل می‌گیرد. در این حالت میزانی از انرژی از ناحیه‌ای به ناحیه دیگر منتقل شده و وضعیت موجود را به وضعیتی هم‌تنیده تغییر می‌دهد. به همین دلیل است که کنش اهمیت خود را از دست داده و تنش در مرکز فرآیند گفتمانی قرار می‌گیرد.

در نظام گفتمانی شوشی با پدیدارشناسی حضور مواجه هستیم. بر خلاف نظام کنشی در چنین نظامی، نقصان و یا بحران ارزشی جای خود را به نقصان و یا بحران حضور می‌دهد. چنین نظامی ما را مقابل شوشگری قرار می‌دهد که با تجربه زیسته حضور درگیر است. در فرآیند شوشی کنش جای خود را به رابطه حسی – ادراکی می‌دهد که شوشگر با دنیایی برقرار کرده و تجربه زیسته خود را به زبان منتقل می‌کند.

در نهایت اینکه نظام بوشی را می‌توان فرآیندی دانست که به نوعی از مسیر ساختار و و برنامه خارج شده و از این نظر انحرافی است. گسست و چالش از ویژگی‌های مهم چنین حرکتی هستند. این نظام فرآیندی است که با سلب و ایجاب گره خورده و بر این اساس کنشگر بوشی به واسطه «ممکن‌ها» معنادار می‌شود. «ممکن» راهی است که کنشگر بوشی را به سوی یک انتخاب آزاد سوق می‌دهد. امکان انتخاب برای سوژه بوشی تنها در صورتی میسر می‌شود که او در محتوای درونی خود نسبت به «خود» و حضور «خود» به طور کیفی آگاه باشد.

نویسنده در فصول چهارگانه کتاب و برای شرح بهتر هرکدام از این نظام‌ها به تحلیل آثاری چون «سنگی بر گوری» جلال آل احمد، «انتری که لوطیش مرده بود» و «روز اول قبر» صادق چوبک و «رویاهای یک گردشگر تنها» ژان ژاک روسو پرداخته است.

حمیدرضا شعیری فارغ‌التحصیل مقطع دکترای رشته نشانه‌معناشناسی از دانشگاه لیموژ فرانسه است. او هم‌اکنون به عنوان عضو هیأت علمی در دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس به تدریس و پژوهش اشتغال دارد. «تجزیه و تحلیل نشانه‌معناشناختی گفتمان»، «مبانی معناشناسی نوین»، «نشانه‌معناشناسی دیداری» و «ققنوس؛ راهی به نشانه‌معناشناسی سیال» از دیگر تالیفات منتشر شده اوست.

................ هر روز با کتاب ...............

بابا که رفت هوای سیگارکشیدن توی بالکن داشتم. یواشکی خودم را رساندم و روشن کردم. یکی‌دو تا کام گرفته بودم که صدای مامانجی را شنیدم: «صدف؟» تکان خوردم. جلو در بالکن ایستاده بود. تا آمدم سیگار را بیندازم، گفت: «خاموش نکنْ‌نه، داری؟ یکی به من بده... نویسنده شاید خواسته است داستانی «پسامدرن» بنویسد، اما به یک پریشانی نسبی رسیده است... شهر رشت این وقت روز، شیک و ناهارخورده، کاری جز خواب نداشت ...
فرض کنید یک انسان 500، 600سال پیش به خاطر پتکی که به سرش خورده و بیهوش شده؛ این ایران خانم ماست... منبرها نابود می‌شوند و صدای اذان دیگر شنیده نمی‌شود. این درواقع دید او از مدرنیته است و بخشی از جامعه این دید را دارد... می‌گویند جامعه مدنی در ایران وجود ندارد. پس چطور کورش در سه هزار سال قبل می‌گوید کشورها باید آزادی خودشان را داشته باشند، خودمختار باشند و دین و اعتقادات‌شان سر جایش باشد ...
«خرد»، نگهبانی از تجربه‌هاست. ما به ویران‌سازی تجربه‌ها پرداختیم. هم نهاد مطبوعات را با توقیف و تعطیل آسیب زدیم و هم روزنامه‌نگاران باتجربه و مستعد را از عرصه کار در وطن و یا از وطن راندیم... کشور و ملتی که نتواند علم و فن و هنر تولید کند، ناگزیر در حیاط‌خلوت منتظر می‌ماند تا از کالای مادی و معنوی دیگران استفاده کند... یک روزی چنگیز ایتماتوف در قرقیزستان به من توصیه کرد که «اسب پشت درشکه سیاست نباش. عمرت را در سیاست تلف نکن!‌» ...
هدف اولیه آموزش عمومی هرگز آموزش «مهارت‌ها» نبود... سیستم آموزشی دولت‌های مرکزی تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا توده‌ها را در مدارس ابتدایی زیر کنترل خود قرار دهند، زیرا نگران این بودند که توده‌های «سرکش»، «وحشی» و «از لحاظ اخلاقی معیوب» خطری جدی برای نظم اجتماعی و به‌علاوه برای نخبگان حاکم به شمار روند... اما هدف آنها همان است که همیشه بوده است: اطمینان از اینکه شهروندان از حاکمان خود اطاعت می‌کنند ...
کتاب جدید کانمن به مقایسه موارد زیادی در تجارت، پزشکی و دادرسی جنایی می‌پردازد که در آنها قضاوت‌ها بدون هیچ دلیل خاصی بسیار متفاوت از هم بوده است... عواملی نظیر احساسات شخص، خستگی، محیط فیزیکی و حتی فعالیت‌های قبل از فرآیند تصمیم‌گیری حتی اگر کاملاً بی‌ربط باشند، می‌توانند در صحت تصمیمات بسیار تاثیر‌گذار باشند... یکی از راه‌حل‌های اصلی مقابله با نویز جایگزین کردن قضاوت‌های انسانی با قوانین یا همان الگوریتم‌هاست ...