تاج المآثر. کتابی تاریخی به فارسی تألیف "صدر(تاج یا نظام )الدین حسن نظامی نیشابوری" مشتمل بر تاریخ پادشاهان دهلی از 587 تا 614. حمدالله مستوفی، صدرالدین را فرزند نظامی عروضی مؤلف چهار مقاله دانسته است. صدرالدین در نیشابور به دنیا آمد. بعدها به غزنین مهاجرت کرد و مرید "محمد کوفی" قطب صوفیه غزنین شد و سپس به دهلی رفت. دولتمردان هر دو شهر به او توجه داشتند و از وی حمایت می‌کردند. در دهلی تاج المآثر را در شرح وقایع دوران سه تن از پادشاهان هند (معزالدین محمدسام غوری قطب الدین آیبک و التتمش) به نثری آمیخته به نظم نوشت.

وی تألیف این کتاب را در 602 قمری به امر "قطب‌الدین آیبک" و به تشویق دوستان خود آغاز کرد. او در این کتاب علاوه بر شرح وقایع شاهان به اوضاع طبیعی و جغرافیایی و سیاسی مناطق مختلفی که دیده نیز پرداخته است. کتاب شامل مقدمه و سی فصل است. مقدمه آن با مدح و ثنای پروردگار و پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) و ستایش معزالدین محمدسام غوری و آیبک آغاز می شود. فصل اول مشتمل است بر سرگذشت مؤلف، شرح مهاجرت او از خراسان به غزنین، اوضاع اجتماعی خراسان و ویرانی‌های ناشی از جنگ‌های دایمی در این ناحیه. فهرست‌واره‌ای از فصول بعدی کتاب از این قرار است: فتوحات معزالدین محمدسام غوری از جمله فتح اجمیر در 587 و سرکوب باطنیه و گسترش اسلام در این ناحیه؛ فتح دهلی حرکت به سمت غزنه و سپس بنارس در 590 ؛ فتح دوباره اجمیر در 589 ؛ فتح تهنکر و گوالیار در 592 درگذشت سلطان معزالدین محمدسام غوری در 602 درگذشت "قطب الدین آیبک" در 607 پادشاهی التتمش در 607  و شکست سپاه غزنین و کرمان و گرفتار و کشته شدن "تاج الدین یلدوز" به دست التتمش در 612. مؤلف در پایان، فصلی در بیان محاسن کتاب خود آورده است.

نثر کتاب مصنوع و پر تکلف و مملو از اشعار عربی و فارسی است. قصد مؤلف از چنین نثری تألیف تاریخی بوده که در وادی فصاحت و بلاغت بدیع و بی سابقه باشد. ملک الشعرای بهار درباره آن گفته است: «موازنه و ازدواج و استعمال جمله‌های مترادفه و اطناب بسیار دارد و به شعر تازی و پارسی و امثال و احادیث و آیات موشح است». این ویژگی استفاده از نکات تاریخی این کتاب پر حجم را دشوار ساخته و شاید ازین روست که تاکنون به چاپ نرسیده و مطالب آن نقد نشده است.

نسخه‌های متعددی از "تاج المآثر" در کتابخانه‌های ایران و جهان وجود دارد. قدیم‌ترین نسخه آن متعلق به کتابخانه "فیض الله افندی" است و ریزفیلم (میکروفیلم) آن در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است. این نسخه در 694 کتابت شده است. در نسخه‌ای متعلق به "نواب ضیاءالدین دهلوی" تحریر در 779 رویدادهای دوره پادشاهی التتمش تا 626 آمده است. نسخه‌ای از این کتاب موسوم به "نظام التواریخ" در کتابخانه ملی وجود دارد که به نام شاه عباس کتابت شده است. عباسقلی سپهر در 1314 به فرمان مظفرالدین شاه قاجار "تاج المآثر" را خلاصه کرد که ضمن مجموعه‌ای با عنوان مختصر مظفری در کتابخانه مجلس و نیز با همان عنوان در کتابخانه ملی موجود است. "آقابزرگ طهرانی" از آن با نام "خلاصه تاج المآثر مظفری" یاد کرده است. "عباس‌قلی سپهر" همچنین به دستور مظفرالدین شاه گزیده اشعار "تاج المآثر" را در دفتری جداگانه در 1318 گرد آورد که به نام "تحفه مظفری" در کتابخانه مجلس موجود است.

دانشنامه جهان اسلام

بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...
صدای من یک خیشِ کج بود، معوج، که به درون خاک فرومی‌رفت فقط تا آن را عقیم، ویران، و نابود کند... هرگاه پدرم با مشکلی در زمین روبه‌رو می‌شد، روی زمین دراز می‌کشید و گوشش را به آنچه در عمق خاک بود می‌سپرد... مثل پزشکی که به ضربان قلب گوش می‌دهد... دو خواهر در دل سرزمین‌های دورافتاده باهیا، آنها دنیایی از قحطی و استثمار، قدرت و خشونت‌های وحشتناک را تجربه می‌کنند ...
احمد کسروی به‌عنوان روشنفکری مدافع مشروطه و منتقد سرسخت باورهای سنتی ازجمله مخالفان رمان و نشر و ترجمه آن در ایران بود. او رمان را باعث انحطاط اخلاقی و اعتیاد جامعه به سرگرمی و مایه سوق به آزادی‌های مذموم می‌پنداشت... فاطمه سیاح در همان زمان در یادداشتی با عنوان «کیفیت رمان» به نقد او پرداخت: ... آثار کسانی چون چارلز دیکنز، ویکتور هوگو و آناتول فرانس از ارزش‌های والای اخلاقی دفاع می‌کنند و در بروز اصلاحات اجتماعی نیز موثر بوده‌اند ...
داستان در زاگرب آغاز می‌شود؛ جایی که وکیل قهرمان داستان، در یک مهمانی شام که در خانه یک سرمایه‌دار برجسته و بانفوذ، یعنی «مدیرکل»، برگزار شده است... مدیرکل از کشتن چهار مرد که به زمینش تجاوز کرده بودند، صحبت می‌کند... دیگر مهمانان سکوت می‌کنند، اما وکیل که دیگر قادر به تحمل بی‌اخلاقی و جنایت نیست، این اقدام را «جنایت» و «جنون اخلاقی» می‌نامد؛ مدیرکل که از این انتقاد خشمگین شده، تهدید می‌کند که وکیل باید مانند همان چهار مرد «مثل یک سگ» کشته شود ...
معلمی بازنشسته که سال‌های‌سال از مرگ همسرش جانکارلو می‌گذرد. او در غیاب دو فرزندش، ماسیمیلیانو و جولیا، روزگارش را به تنهایی می‌گذراند... این روزگار خاکستری و ملا‌ل‌آور اما با تلألو نور یک الماس در هم شکسته می‌شود، الماسی که آنسلما آن را در میان زباله‌ها پیدا می‌کند؛ یک طوطی از نژاد آمازون... نامی که آنسلما بر طوطی خود می‌گذارد، نام بهترین دوست و همرازش در دوران معلمی است. دوستی درگذشته که خاطره‌اش نه محو می‌شود، نه با چیزی جایگزین... ...