پترزبورگ [Peterburg]  آندری بیه‌لی

پترزبورگ [Peterburg] رمانی از آندری بیه‌لی1 (بوریس نیکولایویچ بوگایف2 1880-1934)، نویسنده‌ی روس. این رمان دومین بخش از رمان سه‌بخشی شرق و غرب (چاپ 1912) است که نخستین آن کبوتر نقره‌ای [The Silver Dove] و سومین آن کوتیک لتائف نام دارد.بیه‌لی، که نظریه‌پرداز مکتب سمبولیسم است، در پترزبورگ، مانند دیگر آثار منثور خود، از یادها و تجربه‌هایش استفاده می‌کند، اما در قالب اثری تخیلی نتایجی از آنها می‌گیرد که بُعدی گسترده‌تر دارد، و به این‌ترتیب، کارِ تشخیص مرزی را که واقعیت در آنجا به پایان می‌رسد و تمثیل آغاز می‌شود برعهده‌ی خواننده می‌گذارد.

رمان بر زمینه‌ی تاریخی انقلاب 1905 جریان می‌یابد و موضوع آن حرکتی تروریستی است که پسر یک کارمند عالی‌رتبه‌ی دولت را در برابر پدر خود قرار می‌دهد: پسر از سوی کمیته‌ای انقلابی مأمور از میان‌بردن پدر است. به این مضمون مرکزی، ماجراهای کاملاً داستان‌گونه و شخصی هریک نیز پیوند می‌خورد: ماجراهای پدر آپولون آپولونوویچ آبلئوخوف3 و ماجراهای پسر، نیکولای آبپولونوویچ. نویسنده به یاری این ماجراها، برخی از شخصیت‌های متمایز روسیه را در آغاز قرن بیستم وصف می‌کند. توجه نویسنده بیشتر معطوف به شخصیت نیکولای جوان است که به سبب نوعی سوءتفاهم که بسیاری از جوانان آن نسل روسیه را گرفتار کرده، به انقلاب روی آورده است، نه از سر اعتقاد یا شور سیاسی. نیکولای آپولونوویچ، به نوعی، کاریکاتور مصیبت‌بار جوانانی است که هستی و ناخوشی روحی‌شان (که آرتسیباشف4 نیز با خصوصیات قهرمانش سانین5 معرف آن است) نتایج سنگینی در وضعیت روانی کشور به بار آورد.

مهشید نونهالی. فرهنگ آثار. سروش


1. Andrei Bely 2. Boris Nikolaevič Bugaev
3. Apollon Apollonovitč Ableuchov 4. Artsybašev
5. Sanin

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

تقبیح رابطه تنانه از جانب تالستوی و تلاش برای پی بردن به انگیره‌های روانی این منع... تالستوی را روی کاناپه روانکاوی می‌نشاند و ذهنیت و عینیت او و آثارش را تحلیل می‌کند... ساده‌ترین توضیح سرراست برای نیاز مازوخیستی تالستوی در تحمل رنج، احساس گناه است، زیرا رنج، درد گناه را تسکین می‌دهد... قهرمانان داستانی او بازتابی از دغدغه‌های شخصی‌اش درباره عشق، خلوص و میل بودند ...
من از یک تجربه در داستان‌نویسی به اینجا رسیدم... هنگامی که یک اثر ادبی به دور از بده‌بستان، حسابگری و چشمداشت مادی معرفی شود، می‌تواند فضای به هم ریخته‌ ادبیات را دلپذیرتر و به ارتقا و ارتفاع داستان‌نویسی کمک کند... وقتی از زبان نسل امروز صحبت می‌کنیم مقصود تنها زبانی که با آن می‌نویسیم یا حرف می‌زنیم، نیست. مجموعه‌ای است از رفتار، کردار، کنش‌ها و واکنش‌ها ...
می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...