آنچه به زبان فارسی و با حروف عبری نوشته شود فارسیهود خوانده می‌شود. این نوشتارها متون کلاسیک و ادبی فارسی نو و نیز لهجه‌های محلی را در بر می‌گیرند.
به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، کتاب «فارسیهود» که نشر پردیس دانش آن را به تازگی منتشر کرده، یکی از آثاری است که ذیل مجموعه «ایران نامگ» با سرپرستی محمد توکلی طرقی و محمدعلی همایون کاتوزیان منتشر می‌شوند. این کتاب، مجموعه مقالاتی دربرگیرنده هشت مقاله فارسی و سه مقاله انگلیسی است که به مقوله‌ای کمتر شناخته شده در تاریخ فرهنگ ایران می‌پردازد. به مقوله فارسی‌نویسی در نزد یهودیان.
ناهید پیرنظر، گردآورنده کتاب در تعریف واژه فارسیهود گفته است: «آنچه به زبان فارسی و با حروف عبری نوشته شود فارسیهود خوانده می‌شود. این نوشتارها متون کلاسیک و ادبی فارسی نو و نیز لهجه‌های محلی را در بر می‌گیرند. متون فارسیهود از سه ریشۀ اصلی یهودیت، ایران و اسلام سرچشمه می‌گیرند. ولی کاربرد و تناسب این سه بر اساس نوع متن متفاوت است. در متون ادبی جنبه‌های ایرانی، در متون مذهبی جنبه‌های یهودی و در متون فلسفی یا عرفانی نشان‌های اسلامی بیشتر است. این نوشتارها از نظر متن نیز موضوعات مذهبی و غیرمذهبی، علمی و عرفانی یا تاریخی و نوشته‌هایی درباره امور زندگانی روزمره را شامل می‌شوند.»
مقالات فارسی کتاب مشتمل بر آثاری از ناهید پیرنظر، تامار گیندین، داوید یروشلمی، ناهید غنی، ایوب ابراهیمی، حیدر عیوضی، احمد مقری و محسن گلپایگانی است. همچنین مقالاتی به زبان انگلیسی از شائول شاکد، ماریا ماتسوخ و اوریت کارملی نیز در کتاب مکتوب شده است. علاوه بر این ناهید پیرنظر نمونه‌هایی از ادبیات فارسیهود را نیز در انتهای بخش فارسی کتاب درج کرده است.
نخستين مقاله کتاب که «میراث فرهنگی یهودیان ایران» نام دارد را ناهید پیرنظر، پژوهشگر ایران‌شناسی دانشگاه یو. سی. ال. ای. نوشته است. این مقاله تاریخ تحولات ادبیات یهودیان ایران را تشریح و به ویژگی‌ها و سبک‌های فارسیهود با ذکر نمونه‌هایی از متن آثار مرتبط می‌پردازد.
به اعتقاد پیرنظر، اگر نگاهی به تاریخ مستند ایران باستان بیاندازیم، قوم یهود را در فرازونشیب‌های تاریخی و فرهنگی این سرزمین و تکوین هویت ایرانی سهیم می‌بینیم. ورود قوم یهود به سرزمینی که بعدها جزء قلمرو دولت ماد درآمد، در حدود 722 پ‌م آغاز شد. پادشاهان آشور ده قبیله از فرزندان یعقوب را از سرزمین اسرائیل به نینوا کوچ دادند. مهاجرت یهودیان در زمان کورش کبیر و پس از فتح بابل در 539 پ. م. و آزادکردن اسرای یهودی، که بخت‌النصر دوم در 586 پ‌م از اورشلیم به بابل به اسارت درآورده بود، ادامه یافت.
پیرنظر در این مقاله به مقولاتی نظیر سبک ادبی یهودی در دوران هخامنشی و یهودیان ایرانی و نقش آنها در دوران فرهنگ اسلامی پرداخته است. او درباره نسبت هخامنشیان با یهودیان گفته است: مسلم است که قسمت‌هایی از عهد عتیق در بخش‌های پیامبران و مکتوبات در عهد هخامنشیان تکوین یافته‌اند. این بخش‌ها عبارتند از: کتاب هگای که مربوط به بازسازی معبد دوم و لشگرکشی داریوش اول به مصر است، کتاب زکریا که به بازسازی معبد با سرمایه ایران اختصاص دارد، کتاب اشعیا، کتاب مَلاَخی، و همچنین کتاب‌های عزرا و نحمیا.
او گفته است: بسیاری از نوشته‌ها و ادبیات اواخر دوران هخامنشی در یهودیه تأیید پیروی از حکومت ایران را به پرسش گرفته و با اعتراض بر این تسلط نوشته شده‌اند. این موقعیت حساس در این دوره باعث ایجاد دو مکتب ادبی در یهودیت شد که نویسندگان هر دوی آن کاتبین، یعنی طبقه تحصیل‌کرده جامعه بودند. ادبیات این دوران را می‌شود به دو مکتب «ادبیات حکمت» و «ادبیات مکاشفه» تقسیم کرد. (13)
مقاله دوم کتاب که مقدمه‌ای بر فارسی یهودی نام دارد و تامار گیندین نویسنده آن است، به تاریخ پژوهش‌های فارسی‌یهودی پرداخته و آن را به سه بخش فارسی‌یهودی قدیم و فارسی‌یهودی کلاسیک و نو تقسیم می‌نماید.
داوید یروشلمی در سومین مقاله زمینه‌ی فکری و اعتقادی شعرای یهود ایران را بررسی نموده و ناهید غنی در مقاله چهارم به معرفی «کتاب فرایض: سِفِر هَمیتصووُت» می‌پردازد.
«لُتِرایی» (لُو تُورایی: غیر توراتی) گویش یهودیان اصفهان است که در پنجمین مقاله توسط ایوب ابراهیمی مورد کنکاش قرار داده شده است.
ششمین مقاله کاری مشترک از دانشجویان دکترای ادیان از دانشگاه ادیان و مذاهب قم، حیدر عیوضی، احمد مقری و محسن گلپایگانی است که در آن ترجمه انجیل هنری مارتین بررسی شده است. هنری مارتین اناجیل چهارگانه را از انگلیسی به فارسی‌یهودی ترجمه کرده است.
ناهید پیرنظر در مقاله هفتم که تاریخ ایران در کتاب انوسی بابایی بن لطف نام دارد حکایت مهاجرت اجباری یهودیان از گرجستان به ایران در عهد صفویه را نقل و تحلیل نموده است.
او در آخرین مقاله فارسی کتاب، نمونه‌هایی از ادبیات فارسیهود را در قالب‌های متنوع شعر و نیز نثر مذهبی، فلسفی و عرفانی ارائه میکند.
نخستین مقاله بخش انگلیسی کتاب با نام یهودیان در خراسان پیش از حمله مغول اثر شائول شاکد است. مقاله دوم را ماریا ماکوخ با نام «این قانون پارسیان است: اشاره‌ای به قانون ساسانی ضمانت در تلمود تدوین نموده که در آن به استناد بحثی در تلمود (رساله باوا بترا، 137ب) که در آن راو نحمان در اعتراض به قانونی درباره‌ی ضمانتِ یک گرویی می‌گوید «این یک قانون پارسی است»، ورود قوانین ساسانیان در احکام فقهی تلمود در امور مالی تحلیل می‌گردد.
اُوریت کرملی در آخرین مقاله بخش انگلیسی، با نام دستنویس‌های اشراقی فارسی‌یهودی تصاویر فارسیهود در نسخه‌های خطی را مورد تحلیل قرار داده است.
نشر پردیس دانش کتاب «فارسیهود» را ذیل مجموعه ایران‌نامگ به کوشش ناهید پیرنظر در سال 1397 منتشر کرده است. این کتاب در 232 صفحه منتشر شده و 35 هزارتومان قیمت دارد.
................ هر روز با کتاب ...............
