کتاب «صوفی ستیزی از صفویه تا قاجاریه» نوشته دکتر ایمان امینی در پنج فصل و در 388 صفحه از سوی انتشارات کویر منتشر شد. نویسنده متولد ۱۳۶۰بوده و دانش آموخته دکتری تصوف و عرفان، دانشگاه ادیان و مذاهب است.
پس از بررسی مکتوباتی که در طی تاریخ و به عنوان ردیه بر تصوف (به مثابه مستندات قابل بررسی و پایش رویکرد مخالفان تصوف) نگاشته شده است، سئوالات بسیاری به ذهن متبادر میشود که اتفافا از جنس پرداختن مستقیم به موضوع محل مناقشه نیست. بلکه حول مسائل جانبی منازعات سیر میکند که بر خلاف تصور اولیه، از اهمیت شایانی در رمزگشایی منازعات رخ داده و تقابلات در حال رخ دادن برخوردار است.
به دیگر بیان این سئوالات نه از مقوله پرداختن به متن که در پی بررسی زمینهها، حواشی، فراز و فرودها، سیر تطور و نمایش شدت و ضعف یافتن مکتوبات ردیهای و بررسی علل و انگیزههای احتمالی نگارش آنهاست.
بررسیها نشان میدهد که در تغییر رویکرد برخی فقها و علمای امامیه به تصوف بعد از صفویه، علاوه بر دغدغههای دینی – مذهبی، عوامل سیاسی و مشروعیت خواهی حاکمان صوفی و همچنین دغدغههای غیر دینی عدهای از فقها نیز موثر بوده است. کتاب حاضر در مقام کننده این رخدادها به سه رویکرد به بررسی این موضوع پرداخته است.
در رویکرد اول با بهرهجویی از روش «مطالعات تاریخی درزمانی» به بررسیهای تاریخی پیشاصفوی و پساصفوی دست یازیده شد. نشانههای تاریخی حاکی است در حالی که تا قبل از شکل گیری صفویه به دلیل حمایت نسبی حاکمان از تصوف و همچنسن پسوند ماهوی شیعیان با دیگر فرق کلامی و اعتقادی نظیر اشاعره و معتزله و ...، کمترین نزاع میان علمای شیعی و صوفیان رخ میداد و حداکثر انتقادات آنان به بعضی اعتقادی اتحادی و حلولی برخی صوفیان بود و لاغیر. بعد از تاسیس صفویه اما، شاهان صفوی جهت تعدیل قدرت رو به افزایش صوفیان عمدتا بی شرع صفوی- قزلباش، وزن مولفههای قدرت را به سمت فقاهت شیعه که مذهب تازه به سمت شناختن شده حکومت بود، گسیل داشته و با شیب نسبتا تندی به مقابله با تصوف برآمدند.
در گام دوم با رویکرد «بررسی موردی»، به فحوا و محتوای ستیز تبدیل به مقابله با کلیت تصوف شده بود، پرداخته شد. جوابیههایی که از سوی صوفیان به آنها داده شده، علاوه بر بدفهمی سطحینگری منطبق بر نگاه ظاهری و اخباری برخی متشرعین، ردپای عصبیتها، مقابله با تصوف به مثابه نمادی از تسنن، دغدغههایی دنیایی و نه الزما درد دین و همچنین رفتارهایی نظیر جعل احادیث، تهمت و افترا و کتاب سازی را مشهود میسازد.
این تحقیق در واپسین رویکردش با روش تحلیل انتقادی گفتمان و با دقت در ادبیات و زبان ردیه نویسی نشان میدهد که در این گفتمان بیش از آنکه مناظراتی علمی و منطقی در راستای اصلاح امر دینی صورت گرفته باشد، صوفی ستیزان با هدف تخریب به هر قیمت تصوف، فضای گفتمانی را برای مداخلات هژمونیک در دوران بعد از صفویان مهیا ساختهاند.
کتاب «صوفی ستیزی از صفویه تا قاجاریه» شامل پنج فصل «بررسیهای تاریخی (پیش از صفویان)، بررسی های تاریخی (از ابتدای صوفیان)، کنکاش در ابعاد تعامل و ستیزه، بررسیهای موردی، بررسیهای گفتمانی» است. پایان بخش این کتاب پیوستها، پی نوشتها و فهرست منابع است.
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
