نشست نقد و بررسی کتاب «غریب قریب» اثر زنده یاد سعید تشکری، با حضور سعید طاووسی مسرور مدرس دانشگاه و منتقد و آمنه پازکی نویسنده در سرای کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.



به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، در این نشست به موارد مختلفی مرتبط با کتاب و تاریخچه‌ای که کتاب درباره حرم امام رضا (ع) نقل می‌کند پرداخته شد. به تاریخ افرادی که خدمتگزار این حرم بودند از کاشی‌کاران و منبت‌کاران تا تعداد زیادی بازاری که نسبت به حفظ و حراست از این بارگاه مطهر اقدام کردند.

آمنه پازکی به عنوان اولین سخنران بیان کرد: نویسنده این کتاب، مرحوم سعید تشکری، سال‌ها برای اهل بیت قلم زدند و به امام رضا (ع) هم ارادت خاصی داشتند. این کتاب دوره‌هایی تاریخی را بررسی می‌کند که به جریان ساخت بارگاه امام رضا(ع) منجر شده است از دوران نوقانیان و ظاهرا تا دوره پهلوی که به حال حاضر نیز می‌رسد اما این کتاب تا دوره قاجار را مورد بررسی قرار داده است.

وی ادامه داد: آنچه برای من جالب بود زاویه دید کتاب بود. زاویه دید نویسنده در این کتاب شناور است و محدود به یک زاویه دید خاص نمی‌شود. هر جا احساس می‌کردند دستشان بسته است، زاویه دید را تغییر می‌دادند. اول شخص و دوم شخص که معمولا دوم شخص بیشتر برای متون ادبی به کار می‌رود و در رمان کمتر دیده می‌شود. دوم شخص، همان اول شخصی است که خودش را جای مخاطب قرار می‌دهد. نویسنده به خوبی در نقل قول کردن از امام رضا(ع) زاویه دید را تغییر می‌دادند.

پازکی بیان کرد: به عقیده من این تغییر زاویه دید از نقاط قوت کتاب به شمار می‌رود. این کتاب ترکیبی از داستان و متن ادبی است. لحنی نیز که نویسنده در کتاب استفاده کرده یک لحن تشریفاتی است و یک لحن رسمی.

وی با اشاره به اینکه لحن تشریفاتی، کتاب را سخت‌خوان می‌کند گفت: کتاب‌‌هایی که با لحن تشریفاتی نوشته می‌شوند اصولا کتاب‌های سخت‌خوانی هستند و به راحتی نمی‌توان ورق زد. نویسنده کتاب، برای آنکه شان امام و معصوم را حفظ کنند به خوبی از لحن تشریفاتی استفاده کرده است.

پازکی اضافه کرد: آنجایی هم که متن اجازه می‌دهد لحن از تشریفاتی به رسمی تبدیل می‌شود. حتی درباره شخصیت‌های منفی نیز طوری روایت صورت گرفته است که شان اصلی موضوع پایین نیاید.

وی گفت: وقتی بحث تاریخی را مطرح می‌کنیم نمی‌توانیم خیلی مختصر و کوتاه بگوییم. قطعا حادثه‌های زیادی رخ داده است. یکی از فواصل تاریخی که در این کتاب گم است، حد فاصل میان نوقانیان و خاکسپاری است. این فاصله در تاریخ، می‌تواند برای شیعیان بسیار حیاتی باشد.

پازکی بیان کرد: نویسنده در کتاب، روایت‌های عاشقانه ملیحی را به کار برده است که این روایت‌ها می‌توانند الگوی خوبی برای آن‌هایی که نوقلم هستند باشند. با اینکه در این کتاب، تاریخ را می‌خوانیم اما خط تالیف زیبایی نیز در کتاب وجود دارد.

سعید طاووسی مسرور دیگر سخنران این نشست عنوان کرد: در ابتدا باید یاد و خاطره سعید تشکری را گرامی بداریم. کسی که قلمش را وقف اهل بیت کرده بود. در انتهای این کتاب آمده که: خدا ز آستان رضایم جدا نکند/ من و جدایی از این آستان، خدا نکند.

وی ادامه داد: سعید تشکری اثر دیگری داشت به نام مشکور که بعد از وفاتش منتشر شد. که روایت یکی از اصحاب امام رضا (ع) است. این کتاب، خودش یک سیر تاریخی را در چاپ طی کرد. قبلا توسط نشر کتاب معرفت چاپ شد و بعد به مرکز آفرینش آستان قدس رضوی آمد.

طاووسی مسرور اضافه کرد: ایشان در کتاب یک سیر کامل را لحاظ کرده‌اند. موضوع کتاب موضوع جالبی است و به خوبی به تاریخ حرم رضوی اشاره شده است. زائران باید در دیدار از حرم به این تاریخ توجه کنند. از کتیبه‌ها و معماری و مسائل دیگر مربوط به تاریخ حرم، کمتر به آن توجه می‌کنند. این حرم یک میراث و گنجینه است که به دست ما رسیده.

وی گفت: این کتاب به خوبی این موضوع را انتخاب کرده و مولف نیز به تاریخ و سیر تاریخی وفادار بوده است. منظور از دوره نوقانیان که در کتاب مطرح می‌شود دوره‌ای است که ابتدای تاسیس حرم توسط نوقانیان به شمار می‌رود. نوقان نزدیک مزار شریف امام بوده است و آن‌ها برای تشییع حضرت آمده بودند. بعد تر مشهد نوقان را می‌بلعد و اهالی آنجا در مشهد ساکن می‌شوند.

جان مایه کتاب، تاریخی است
طاووسی مسرور گفت: فضایی که حرم امام رضا (ع) داشته همیشه خوب نبوده است و حتی در دوره غزنوی تخریب‌هایی نیز صورت می‌گیرد. شرایط سخت حرم در دوره غزنوی به خوبی منعکس شده است. از نظر من جان‌مایه این کتاب تاریخی است و اینطور نیست که تخیل باشد و نسبتی با تاریخ نداشته باشد.

وی اضافه کرد: معمولا برای رمان‌ها استنادهای زیادی آورده نمی‌شود اما برای این کتاب استنادها خیلی لازم بوده و به درستی آمده است. تعداد بالای شخصیت‌های این کتاب یکی از مواردی است که آوردن استناد را ضروری می‌سازد. هدف مولف، گره زدن دل‌ها با حرم رضوی و بیان تاریخ و هویت آن بوده است.

طاووسی مسرور گفت: در بحث ویراستاری کتاب نیز مشکل حادی وجود ندارد و متن روان و خوبی نوشته شده است. البته برای من اینطور بود. فکر هم نمی‌کنم برای مردم عادی متن این کتاب ثقیل باشد. به نظرم کتاب می‌تواند با مردم عادی نیز ارتباط برقرار کند. برخی از نویسندگان از الفاظ قدیمی و ادبی زیاد استفاده می‌کنند که متن خسته‌کننده می‌شود اما این متن اینطور نبود.

وی به مواردی تاریخی که در کتاب به آن اشاره نشده پرداخت و گفت: پس از خاکسپاری، مامون سه روز در کنار مزار امام رضا(ع) بیتوته می‌کند و به عزاداری می‌پردازد و حتی غذای زیادی نیز نمی‌خورد. در این کتاب به این مورد اصلا اشاره‌ای نشده است. یا موضوع سربه‌داران نیز در این کتاب مطرح نشده است. سربه‌دارانی که به نظر می‌رسد آن‌ها ضریح هارون را به کل نابود می‌کنند. کتاب، دارای نقاط خالی اینگونه نیز هست.

طاووسی مسرور به این موضوع اشاره کرد که این کتاب ظرفیت‌هایی فراتر از متن دارد و می‌تواند از آن کلیپ و فیلم و پادکست ساخته شود. وی به کم‌کاری آستان قدس رضوی در این زمینه اشاره کرد و گفت باید به مسائل زیادی در مورد زائران توجه کنیم مثل زیارت زائران مشهور تاریخ که افراد زیادی بودند و باید به قصه آن‌ها نیز پرداخته شود.

^{................} تجربه‌ی زندگی دوباره ^{...............}