مادرش برای جبران کمبود عشق در زندگی زناشویی‌اش تا چهارسالگی به او شیر می‌داده... پدر هدف زندگی‌اش را در این می‌بیند که ثروت و قدرت ناشی از آن را که بر مردم اعمال می‌کند، افزایش دهد... عمه با دختر و نوه‌اش زندگی بدوی و به‌کل رها از آداب و رسوم مدنی دارد... رابطه‌ای عاشقانه با نوه‌ی عمه آغاز می‌کند... مراسم نمادین تشرف... رؤیای کودکی‌اش مبنی بر قدرت پرواز به حقیقت می‌پیوندد

سرود سلیمان [Song of Solomon]  تونی موریسون Toni Morrison

سرود سلیمان [Song of Solomon] رمانی از تونی موریسون1 (1931- )، نویسنده‌ی امریکایی ست، که به سال 1977 به چاپ رسید. نویسنده با این اثر، که سومین رمانِ وی به شمار می‌رود، جهان تخیلی خود را به نحو چشمگیری گسترش می‌دهد: سرزمین‌های جنوبی امریکا و روزگاران گذشته‌ی عصر برده‌داری، مضمون قرار می‌گیرند. در این میان، همچنین، بسیاری از شخصیت‌های اصلی رمان را مردان تشکیل می‌دهند. موریسون، در عین حال پیوسته این هدف را دنبال می‌کند که تأثیرات سنت و فرهنگ عامیانه را در زندگی کنونی سیاهان بسنجد. این رمان را می‌توان حکایت برگزاریِ گونه‌ای آیین تشرف تلقی کرد.

میکون دِدِ2 سوم، شخصیت اصلی رمان که مانند نویسنده در 1931 متولد شده است، در شهری از توابع ایالت میشیگان در شرایطی بزرگ می‌شود که مانع رشد عادی اوست. او را «میلکمَن»3 [شیرخواره] صدا می‌زنند، زیرا تا چهارسالگی مادرش به او شیر می‌داده است. مادر با این کار در پی جبران کمبود عشق در زندگی زناشویی‌اش بوده است. پدر میلکمَن، با کوشش فراوان و شرط‌بندی‌های خطرناک، رفاهی به هم زده و ازدواج مناسبی کرده است. او هدف زندگی‌اش را در این می‌بیند که ثروت و قدرت ناشی از آن را که بر مردم اعمال می‌کند، افزایش دهد.

میلکمَن در نقطه‌ی مقابل، با بی‌هدفی و بی‌برنامگی زندگی می‌گذراند؛ این فردِ خودپرست و متکبر، از نیازهای بشری مادر و دو خواهر بزرگترش در خانواده‌ای پدرسالار بی‌خبر است. در این میان، عمه پیلاته4 قطب مخالفی را تشکیل می‌دهد. او با دختر و نوه‌اش زندگی بدوی، اما در عین حال، سازگاری را می‌گذراند که به‌کل رها از آداب و رسوم مدنی است و برادرش آن را رسوایی‌برانگیز می‌شمرد. پیلاته به گنجینه‌ی دانش عملی و جادویی و حکمت زندگی قومش پای‌بند است و افرادی که به سبب شرایط خاص با او از نزدیک آشنایند، وی را جادوگر به شمار می‌آورند و این خود موجب روی‌گردانی مردم از او می‌شود.

میلکمَن از هفده‌سالگی در دفتر پدرش مشغول به کار می‌شود و رابطه‌ای عاشقانه با هاگار5 نوه‌ی پیلاته، آغاز می‌کند که البته در آن ره به جایی نمی‌برد. میلکمَن آنگاه که سی‌سالگی را پشت سر می‌گذارد، خود را از این روابط می‌رهاند و به سفری می‌رود که با بن‌مایه‌های اصیل فراوان، ویژگی‌های مراسم نمادین تشرف را به خود می‌گیرد. در جستجوی یک گنجینه‌ی طلای فرضی، ناگهان به رد پاهایی از تاریخچه‌ی خانواده‌ی خود می‌رسد. در روستایی واقع در پنسیلوانیا، پی می‌برد پدربزرگش که مزرعه‌داری نمونه بود، قربانی خیانت سفیدپوستان گشته و به همین سبب، بدل به خاطره‌ای ستایش‌آمیز شده است.

او در روستایی دوردست در ویرجینیا، تن به مجموعه‌ای از آزمون‌ها می‌دهد و به دنبال آن در جمع ساده و بدوی روستاییان آن ناحیه پذیرفته می‌شود. او در اینجا به وسیله‌ی ترانه‌ای با نام سرود سلیمان که یکی از کودکان در یک بازی با افراد گرد هم حلقه‌زده می‌خواند، پیش از هرچیز، داستان زندگی جد خود را بازمی‌یابد و کشف می‌کند که روستا، براساس نام وی، شالیمار6 نامیده شده است. او همچنین درمی‌یابد که جدش، برپایه‌ی روایت‌های مردمی، در شمارِ مردانی بوده است که با راز پرواز آشنا بودند و از این‌رو، از بردگی رهیده و به موطن افریقایی خود پرواز کرده و بدان‌جا بازگشته‌اند.

سرود سلیمان [Song of Solomon]

میلکمَن درمی‌یابد که سرود ویژه‌ی سیاهان درباره‌ی «شوگرمن»7، مردی که پروازکنان به وطنش بازمی‌گردد، یعنی همان ترانه‌ای که عمه پیلاته عادت داشت در شرایط خاص به عنوان گونه‌ای سرود سرنوشت بخواند اقتباسی از سرود سلیمان است. او با خرسندی بسیار در این حکایت خانوادگی، هویت خود را درمی‌یابد. در پایان رمان، رؤیای کودکی‌اش مبنی بر قدرت پرواز نیز حقیقت می‌یابد. و این در زمانی است که با جهشی عظیم از روی پرتگاهی در آغوش دوستی که به دشمن خونی‌اش بدل شده است، می‌افتد (در عین‌حال، معلوم نمی‌شود که آیا او جان سالم به‌در می‌برد و بر دشمنی‌اش با این فرد چیره می‌شود یا خیر).

با توجه به پیش‌زمینه‌هایی مانند «هشیاری سیاه‌پوستانه»8و فمینیسم، اما رمان هرگز به کلیشه‌های عقیدتی فرو نمی‌افتد. به‌این‌ترتیب، روی دیگر سکه در افسانه‌ی جد پرنده در آن است که زنی عقب‌مانده، با توده‌ای از فرزندان، از درد جدایی جان می‌دهد. به همین‌ترتیب، بن‌مایه‌ی پرواز نیز در متن، به طور کلی، دو پهلو باقی می‌ماند، زیرا در کنار وعده‌ی آزادی، همواره امکان سقوط نیز در آن نهفته است. همچنین، اداره‌ی خانه از سوی پیلاته، به تنهایی، تنها شامل نکات مثبت نیست، بلکه با خطرکردن نیز همراه است. این جنبه‌ی خطرآفرین به‌ویژه در وابستگی هاگار به امور مادی و مرگ او، به سبب سرخوردگی از عشق، آشکارا دیده می‌شود. به ویژه همین نگاه پیچیده، ارزش بسیار بالایی است که برای این رمان شناخته‌اند.

تورج رهنما. فرهنگ آثار. سروش


1. Toni Morrison 2. Macon Dead 3. Milkman 4. Pilate
5. Hagar 6. Shalimar 7. Sugerman 8. Black consciousness

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بابا که رفت هوای سیگارکشیدن توی بالکن داشتم. یواشکی خودم را رساندم و روشن کردم. یکی‌دو تا کام گرفته بودم که صدای مامانجی را شنیدم: «صدف؟» تکان خوردم. جلو در بالکن ایستاده بود. تا آمدم سیگار را بیندازم، گفت: «خاموش نکنْ‌نه، داری؟ یکی به من بده... نویسنده شاید خواسته است داستانی «پسامدرن» بنویسد، اما به یک پریشانی نسبی رسیده است... شهر رشت این وقت روز، شیک و ناهارخورده، کاری جز خواب نداشت ...
فرض کنید یک انسان 500، 600سال پیش به خاطر پتکی که به سرش خورده و بیهوش شده؛ این ایران خانم ماست... منبرها نابود می‌شوند و صدای اذان دیگر شنیده نمی‌شود. این درواقع دید او از مدرنیته است و بخشی از جامعه این دید را دارد... می‌گویند جامعه مدنی در ایران وجود ندارد. پس چطور کورش در سه هزار سال قبل می‌گوید کشورها باید آزادی خودشان را داشته باشند، خودمختار باشند و دین و اعتقادات‌شان سر جایش باشد ...
«خرد»، نگهبانی از تجربه‌هاست. ما به ویران‌سازی تجربه‌ها پرداختیم. هم نهاد مطبوعات را با توقیف و تعطیل آسیب زدیم و هم روزنامه‌نگاران باتجربه و مستعد را از عرصه کار در وطن و یا از وطن راندیم... کشور و ملتی که نتواند علم و فن و هنر تولید کند، ناگزیر در حیاط‌خلوت منتظر می‌ماند تا از کالای مادی و معنوی دیگران استفاده کند... یک روزی چنگیز ایتماتوف در قرقیزستان به من توصیه کرد که «اسب پشت درشکه سیاست نباش. عمرت را در سیاست تلف نکن!‌» ...
هدف اولیه آموزش عمومی هرگز آموزش «مهارت‌ها» نبود... سیستم آموزشی دولت‌های مرکزی تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا توده‌ها را در مدارس ابتدایی زیر کنترل خود قرار دهند، زیرا نگران این بودند که توده‌های «سرکش»، «وحشی» و «از لحاظ اخلاقی معیوب» خطری جدی برای نظم اجتماعی و به‌علاوه برای نخبگان حاکم به شمار روند... اما هدف آنها همان است که همیشه بوده است: اطمینان از اینکه شهروندان از حاکمان خود اطاعت می‌کنند ...
کتاب جدید کانمن به مقایسه موارد زیادی در تجارت، پزشکی و دادرسی جنایی می‌پردازد که در آنها قضاوت‌ها بدون هیچ دلیل خاصی بسیار متفاوت از هم بوده است... عواملی نظیر احساسات شخص، خستگی، محیط فیزیکی و حتی فعالیت‌های قبل از فرآیند تصمیم‌گیری حتی اگر کاملاً بی‌ربط باشند، می‌توانند در صحت تصمیمات بسیار تاثیر‌گذار باشند... یکی از راه‌حل‌های اصلی مقابله با نویز جایگزین کردن قضاوت‌های انسانی با قوانین یا همان الگوریتم‌هاست ...