مباحثی است درباره‌ی شخصیت تاریخی زردشت، معرفی منابع و چکیده‌ای از زندگانی اساطیری این پیامبر ایرانی... فقط از روی اوستا می‌توان زمان زردشت را حدس زد. به نظر او، گاهان از نظر زبانی قابل مقایسه با ریگ ودا است که آغاز تدوین آن ظاهراً درحدود 1700 ق م بوده است، بنابراین می‌توان احتمال داد که زردشت در زمانی میان 1400و 1000ق م می‌زیسته است.

اسطوره زندگی زردشت ژاله آموزگار احمد تفضلی
اسطوره زندگی زردشت (زرتشت).
نوشته ی ژاله آموزگار (تولد: 1318) و احمد تفضلی (1316-1375)، هردو زبان شناس و محقق در فرهنگ ایران باستان و زبان پهلوی که در 1370 منتشرشد. این کتاب مشتمل است بر پیش گفتار و دو پاره‌ی اصلی.

پاره‌ی اول حاوی مباحثی است درباره‌ی شخصیت تاریخی زردشت، معرفی منابع و چکیده‌ای از زندگانی اساطیری این پیامبر ایرانی. پاره‌ی دوم شامل متن‌ها در شش بخش است. درپاره‌ی اول، از زمان، زیستگاه و حوادث زندگی زردشت بحث شده است. نخست چکیده‌ای از نظرهای گوناگون درباره‌ی زمان زندگی زردشت (دورترین: قرن 18ق م؛ نزدیک‌ترین: قرن 6 ق م) ارائه شده است‌. برای تعیین این تاریخ، دو روش عمده به کار رفته است: در روش اول، به ارقام و اعدادی استناد می‌شود که درباره‌ی زندگانی زردشت در کتاب‌های پهلوی و عربی (معروف به تاریخ سنتی) و منابع یونانی آمده است. نتایج برخی از این محاسبات به شرح زیر است: 569-492ق م ( هرتسفلذ )؛ 784 یا 707ق م (کلیما), 1080ق م (شهبازی)؛ 618 یا 628 یا 630 تا 541 یا 551 یا 553 ق م (هنینگ ). اما به قول نویسندگان کتاب، امروز بیشتر پژوهندگان بر آنند که دست‌یابی به زمان دقیق زردشت از طریق محاسبه‌ی تقویمی میسر نیست. در روش دوم، بر اساس معیارهای زبانی و قراین تاریخی نتیجه گیری می‌شود. مثلاً مری بویس، پس از رد تاریخ سنتی و روایات یونانی، اظهار نظر می‌کند که فقط از روی اوستا می‌توان زمان زردشت را حدس زد. به نظر او، گاهان از نظر زبانی قابل مقایسه با ریگ ودا است که آغاز تدوین آن ظاهراً درحدود 1700 ق م بوده است، بنابراین می‌توان احتمال داد که زردشت در زمانی میان 1400و 1000ق م می‌زیسته است.

نویسندگان کتاب، پس از بررسی آرای ایران‌شناسان درباره‌ی زمان زردشت، حدس می‌زنند که زردشت میان 1200-1000قبل از میلاد می‌زیسته است. درباره ی زادگاه زردشت نیز به نقل آرای ایران شناسان معروف، از جمله مارکوارت، هنینک، بیلی و بنونیست، اکتفا شده است که همگی ایرانویج، محل ابلاغ دین به زردشت را با خوارزم مطابقت داده‌اند. به قول مؤلفان، امروزه دانشمندان به دلایل فراوان، انتساب زردشت را به آذربایجان که در منابع پهلوی و عربی و فارسی آمده است، مردود می‌دانند. مهمترین دلیل این که زبان اوستایی متعلق به مشرق ایران است و در اوستا از واژاه‌هایی که اصل مادی یا فارسی باستان داشته باشند. نشانی نیست. دراین پاره، زندگانی زردشت بنا بر گاهان و متن‌های قدیم اوستایی ترسیم شده که بیشتر جنبه‌ی اساطیری دارد.

در پاره‌ی دوم (معرفی منابع)، شرح مختصری از هر یک از منابع آمده که مهم‌ترین آن‌ها متن پهلوی "دینکرد" است. کتاب‌های پنجم، هفتم و چهاردهم دینکرد حاوی خلاصه‌ای از وشتاسپ ساست، چهرداد نسک و سپند نسک اوستا است. این سه نسک اوستا، که شرح زندگی زردشت را در برداشته، مفقود شده است. دیگر منابع پهلوی شالوده‌ی کار نویسندگان بخش‌های است از گزیده‌های زادسپرم، روایات پهلوی و و جرکرد دینی. افزون بر این برای ترسیم زندگانی زردشت از منظومه‌ی فارسی زراتشت‌نامه و ملل و نحل شهرستانی نیز بهره‌جویی شده است. در پیش گفتار کتاب یادآوری شده که از دیگر کتاب‌های زردشتی، مانند صد در نثر و صد در بندهشن، زراتشت‌نامه‌ی منثور و نیز آثاری چون شارستان چهارچمن و دبستان المذاهب که مطالب آن‌ها از منابع متقدم گرفته شده و تکراری است، صرف نظر کرده‌اند.

در این کتاب، متن‌های پهلوی که از میان آن‌ها به ویژه دینکرد از نوشته‌های دشوار و پیچیده پهلوی است، با تصحیح انتقادی نقل شده است؛ در عین آن که به مقتضای حال خوانندگان غیر متخصص، از ذکر جزئیات و دقایق تصحیح خودداری شده است. نویسندگان، پیش از درج ترجمه‌ی متن‌های محل بحث، مطالب آن‌ها را با یکدیگر تطبیق و تلفیق کرده‌اند و از بازسازی آن‌ها، بخشی جداگانه به زبانی ساده‌تر به نام «چکیده‌ای از زندگانی زردشت» فراهم آورده‌اند. بیشتر متن‌های منتخب کتاب پیش‌تر به زبان‌های اروپایی ترجمه شده بوده و بعضی از آن‌ها به فارسی نیز درآمده بوده است. ولی در پیش گفتار کتاب تذکر داده شده که ترجمه‌ی مؤلفان کتاب با ترجمه‌های پیشین تفاوت دارد و گاهی این تفاوت‌ها در پانوشت ذکر شده است. مؤلفان کوشیده‌اند که ضمن وفاداری به متن پهلوی، مطالب را به گونه‌ای نقل کنند که برای خوانندگان علاقه‌مندی که با زبان‌های کهن ایران ناآشنایند سنگین نباشد.

حاصل سخن آن که اسطوره‌ی زندگی زردشت، خاصه پاره اصلی آن، یعنی تصحیح و ترجمه‌ی متن‌های پهلوی مربوط به زردشت، منبع اساسی برای شناخت نه تنها یک پیامبر، بلکه همه‌ی کسانی است که به نوعی به او بستگی داشته‌اند. یادداشت‌های مترجمان در پانوشت‌ها به خواننده در فهم متن دشوار پهلوی کمک می‌کند.

ابوالفضل خطیبی. فرهنگ آثار ایرانی اسلامی. سروش

اصلاح‌طلبی در سایه‌ی دولت منتظم مطلقه را یگانه راهبرد پیوستن ایران به قافله‌ی تجدد جهانی می‌دانست... سفیر انگلیس در ایران، یک سال و اندی بعد از حکومت ناصرالدین شاه: شاه دانا‌تر و کاردان‌تر از سابق به نظر رسید... دست بسیاری از اهالی دربار را از اموال عمومی کوتاه و کارنامه‌ی اعمالشان را ذیل حساب و کتاب مملکتی بازتعریف کرد؛ از جمله مهدعلیا مادر شاه... شاه به خوبی بر فساد اداری و ناکارآمدی دیوان قدیمی خویش واقف بود و شاید در این مقطع زمانی به فکر پیگیری اصلاحات امیر افتاده بود ...
در خانواده‌ای اصالتاً رشتی، تجارت‌پیشه و مشروطه‌خواه دیده به جهان گشود... در دانشگاه ملی ایران به تدریس مشغول می‌شود و به‌طور مخفیانه عضو «سازمان انقلابی حزب توده ایران»... فجایع نظام‌های موجود کمونیستی را نه انحرافی از مارکسیسم که محصول آن دانست... توتالیتاریسم خصم بی چون‌وچرای فردیت است و همه را یکرنگ و هم‌شکل می‌خواهد... انسانها باید گذشته و خاطرات خود را وا بگذارند و دیروز و امروز و فردا را تنها در آیینه ایدئولوژی تاریخی ببینند... او تجدد و خودشناسی را ملازم یکدیگر معرفی می‌کند... نقد خود‌ ...
تغییر آیین داده و احساس می‌کند در میان اعتقادات مذهبی جدیدش حبس شده‌ است. با افراد دیگری که تغییر مذهب داده‌اند ملاقات می‌کند و متوجه می‌شود که آنها نه مثل گوسفند کودن هستند، نه پخمه و نه مثل خانم هاگ که مذهبش تماما انگیزه‌ مادی دارد نفرت‌انگیز... صدا اصرار دارد که او و هرکسی که او می‌شناسد خیالی هستند... آیا ما همگی دیوانگان مبادی آدابی هستیم که با جنون دیگران مدارا می‌کنیم؟... بیش از هر چیز کتابی است درباره اینکه کتاب‌ها چه می‌کنند، درباره زبان و اینکه ما چطور از آن استفاده می‌کنیم ...
پسرک کفاشی که مشغول برق انداختن کفش‌های جوزف کندی بود گفت قصد دارد سهام بخرد. کندی به سرعت دریافت که حباب بازار سهام در آستانه ترکیدن است و با پیش‌بینی سقوط بازار، بی‌درنگ تمام سهامش را فروخت... در مقابلِ دنیای روان و دلچسب داستان‌سرایی برای اقتصاد اما، ادبیات خشک و بی‌روحی قرار دارد که درک آن از حوصله مردم خارج است... هراری معتقد است داستان‌سرایی موفق «میلیون‌ها غریبه را قادر می‌کند با یکدیگر همکاری و در جهت اهداف مشترک کار کنند»... اقتصاددانان باید داستان‌های علمی-تخیلی بخوانند ...
خاطرات برده‌ای به نام جرج واشینگتن سیاه، نامی طعنه‌آمیز که به زخم چرکین اسطوره‌های آمریکایی انگشت می‌گذارد... این مهمان عجیب، تیچ نام دارد و شخصیت اصلی زندگی واش و راز ماندگار رمان ادوگیان می‌شود... از «گنبدهای برفی بزرگ» در قطب شمال گرفته تا خیابان‌های تفتیده مراکش... تیچ، واش را با طیف کاملی از اکتشافات و اختراعات آشنا می‌کند که دانش و تجارت بشر را متحول می‌کند، از روش‌های پیشین غواصی با دستگاه اکسیژن گرفته تا روش‌های اعجاب‌آور ثبت تصاویر ...