اثر پیش رو درصدد است نشان دهد شهروندان آگاه امروز که به مدد توسعه فناوریهای پیچیده محدودیتهای زمان و مکان را پشت سر گذارندهاند، اکنون سوژههای پرسشگر و مطالبهگری هستند که به دنبال یافتن جایگاه خویش، هویتهای متفاوتی را به نمایش میگذارند.
به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، در فهم مدرنیته و انسان زیست کننده در جهان تکنولوژیک، چند مفهوم را نمیتوان نادیده گرفت، یکی از این مفاهیم که به شکل غیرقابل انکار با زیست فرهنگی و اجتماعی جوامع امروزی گره خورده است شهر و شهروندی است. در بستر این شیوه زیست است که بسیاری از مفاهیم چون دولت-ملت پررنگ میشود و مطالباتی مانند حقوق شهروندی شکل میگیرد. اما این مفاهیم هر کدام در جای خود و با توجه به جغرافیای سیاسی و فرهنگی آن منطقه دارای کارکردها و مناسبات ویژهای هستند. کتاب «شهروندی فرهنگی و مطالبهگری شهروندی» اثری است به قلم نسرین اصلانیان میلانی و علیرضا قبادی که توجه خود را بر موضوع شهروندی و مطالبات آنها به ویژه در بستر جامعه ایران امروز قرار داده است.
نویسندگان در پیشگفتار کتاب ضمن اشاره به تاریخ پرفراز و نشیب معاصر کشور و تلاشها برای رسیدن به نظام مبتنی بر رای مردم مینویسند: «با و جود این که مفهوم شهروندی در ادبیات اجتماعی ایران نوپاست، لیکن مرور تاریخ چهل و اندی ساله پس از انقلاب اسلامی، نشان از حساسیتها نسبت به جایگاه مردم در مناسبات ساختاری دارد. اثر پیش رو درصدد است نشان دهد شهروندان آگاه امروز که به مدد توسعه فناوریهای پیچیده محدودیتهای زمان و مکان را پشت سر گذارندهاند، اکنون سوژههای پرسشگر و مطالبهگری هستند که به دنبال یافتن جایگاه خویش، هویتهای متفاوتی را به نمایش میگذارند؛ هویتهای جدیدی که در آن دامنه خواستههای ایشان وسعت زیادی یافته است و با برگزیدن سبکهای مختلف زندگی و تفاسیر گوناگون از آن، چشماندازهای اجتماعی-فرهنگی نوینی را ترسیم میکنند.»
کتاب بر این موضوع تاکید دارد که امروزه مفهوم شهروندی نیز مانند بسیاری از مفاهیم دیگر دچار تغییر شده است و دیگر تنها نمیتوان این تعبیر را اجتماعی و سیاسی دانست بلکه یکی از وجوه مهم شهروندی، فرهنگ است که نیازمند توجه ویژه است و یکی از ویژگیهای مهم شهروندی فرهنگی نیز کنشهایی مبتنی بر مطالبهگری مسالمتآمیز است که امروزه میتوان آن را در ابعاد گوناگون از جمله موضوعات محیطزیستی مشاهده کرد. به عبارت دیگر این اثر در پی این است که اعتراضات مدنی در جامعه ایران را از زاویه فرهنگ مورد کنکاش قرار دهد و نقش و جایگاه فرهنگ در معناسازی از آگاهی شهروندی و ارزیابیهای کنشگران از کنشهای مطالبهگری در ایران را بررسی کند. در این مسیر کتاب به صورتبندی مفاهیمی مانند شهروند و شهروندی، شهروند فرهنگی، فرهنگ و تغییرات اجتماعی-فرهنگی و نافرمانی مدنی دست زده است.
در فصل نخست کتاب نویسندگان به سراغ مباحث نظری مرتبط با نافرمانی مدنی رفتهاند و به معرفی دیدگاه برخی از شاخصترین نظریهپردازان این حوزه پرداختهاند. در هر کدام از این نظریات ویژگیهای کنش، دلایل، کارکرد و هدف کنشگران برای خوانندگان توضیح و در نهایت مواضع نظری «کیلفورد گیرتز» انسانشناس آمریکایی به عنوان پارادیم منتخب در توصیف و تفسیر این کنشها انتخاب شده است.
بخش دوم به توضیح مهمترین مفاهیم در فهم نظریات نافرمانی مدنی اختصاص یافته است و شهروند، شهروندی، شهروندی فرهنگی و نافرمانی مدنی را برای مخاطبان شرح میدهد. در بخش سوم پس از بررسی اجمالی ویژگیهای مسئله اجتماعی و مسئله فرهنگی، مولفان به معرفی برخی از مطالعات داخلی و خارجی که با رویکردهای سیاسی-حقوقی و فرهنگی-اجتماعی به سراغ نافرمانی مدنی رفتهاند، میپردازد. بررسی این مطالعات نشان میدهد کنشگریهای مسالمتآمیز نه تنها با رویکردهای سیاسی قابل توصیف و تحلیل هستند بلکه در ساحت فرهنگی نیز میتوانند شکل بگیرند و نباید صرفا این کنشگریها را با رویکرد سیاسی بررسی کرد.
در فصل چهارم با عنوان «شهروندی، مطالبهگری؛ خوانشها و هژمونی» مولفان به بررسی تفسیر جوانان از مفهوم شهروندی و کنشهای مسالمتآمیز و برساخت آنها از چگونگی درک مطالبهگری مدنی جامعه ایرانی در ساختارهای حاکمیت میپردازند و به معنایابی اظهارنظرهای برخی از متخصصان حوزههای حقوق، جامعهشناسی و انسانشناسی، مسئولان و گروهی از فعالان سیاسی-اجتماعی(نسبت به مطالبهگریهای مسالمتآمیز کشور با نگاه به مفهوم شهروندی) دست میزنند.
بخش پایانی کتاب به نتیجهگیری کوتاه اختصاص دارد که بر لزوم جامعه چندصدایی در بستر شهروند فرهنگی تاکید میکند. در این بخش میخوانیم: «شهروندی مفهومی برگرفته از دنیای مدرن با ایجاد امکانی برای دیده شدن، شنیده شدن و گفت و گو در قالب حق شهروندی فرهنگی، امروزه به محملی بدل شده است که به باور اندیشمندان علوم اجتماعی قادر است رویکرد مناسبی به ابراز هویت داشته و فضایی برای تضارب آرا بهویژه در جوامع متکثر به وجود آورد. شهروندی فرهنگی با تفسیر گشوده خود از حقوق و تکالیف شهروندی، در جست و جوی راهکاری برای برون رفت از جامعهای با شهروندان منفعل و خاموش است. به دنبال ایجاد یک جامعه مشارکتی و گفتوگو محور که امکان دستیابی به فرصتهای عادلانه برای شهروندان فراهم خواهد شد.»
کتاب «شهروندی فرهنگی و مطالبهگری شهروندی» نوشته نسرین اصلانیان میلانی و علیرضا قبادی در 190 صفحه، شمارگان 300 نسخه و قیمت 80 هزار تومان توسط انتشارات آگرین کتاب در اختیار علاقهمندان قرار گرفته است.
