شکوه زندگی در طبیعت | کافه داستان


کتاب «عاشق مدرن و بلیط لطفاً» [A modern lover] اثر دی. اچ. لارنس [D.H. Lawrence] شاعر، نقاش، نمایشنامه‌نویس و منتقد ادبی است. این نویسنده‌ی انگلیسی در یازدهم سپتامبر ۱۸۸۵ در دهکده‌ی معدنی ایست‌وود در ناتینگهام‌شایر انگلستان متولد شد. زندگی در ناحیه‌ای صنعتی و مشاهده‌ی زندگی معدن‌چیان چنان بر روی لارنس تأثیر داشت که در آثارش هم به بازنمایی و شرح زندگی کارگران پرداخته ‌است.

عاشق مدرن و بلیط لطفاً» [A modern lover]  دی. اچ. لارنس [D.H. Lawrence]

کتاب مذکور شامل دو داستان از این نویسنده توسط فرید‌ قدمی ترجمه شده ‌است. برای پی بردن به درک داستان‌ها که دارای لایه‌های عمیقی هستند خواننده باید با دقت و تعمق دل به تک‌تک واژه‌ها بسپارد تا رمز و راز داستان‌ها را کشف کرده و در نهایت به تفکر و ایده‌ی نویسنده پی برد که چیزی نیست جز تأیید و ‌تحسین زندگی و ‌اهمیت و احترام به آن. آنچه شخصیت داستان کوتاه عاشق مدرن در پی آن است میل و عشقی است که در مفهوم زندگی تجلی پیدا کرده‌ است. لارنس زندگی را همچون طبیعت خشن و لطیف می‌پندارد و داستان را هم دارای خصلتی طبیعی می‌بیند.

از منظر و نگاه نیچه فیلسوف برجسته‌ی آلمانی آنچه اصیل و ارزشمند است زندگی است، اما این اندیشمند معنا و مفهوم دیگری را از زندگی در نظر دارد. زیستن و تأیید زندگی در سخت‌ترین مسائل و زیبادیدن جهان با همه‌ی مشقت‌ها و رنج‌ها و این در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که زندگی پایه و اساس هر ارزشی باشد و ‌ملاک و میزان ارزش‌ها گردد نه بالعکس. از این منظر لارنس هم شوق زیستن را جایی میان آلام و دردها جست‌وجو می‌کند و میل و عشق را دو بازوی زندگی می‌پندارد. او در کتاب خود رابطه‌ای چندسویه بین انسان‌ها با یکدیگر و بشر با طبیعت برقرار می‌سازد. او سرشت جهان را همان‌گونه که هست با خشونت و لطافت به تصویر کشیده و آن را با زندگی یکی گرفته است؛ هر دو ‌خشن و سخت، اما در همین خشونت زیبایی‌هایی نهفته که آن را خواستنی می‌کند و‌ هیچ‌یک را بر دیگری ارجحیت نمی‌بخشد. بلکه آنها را در کنار هم می‌نشاند و از آمیختن آنها معنایی می‌سازد که مخاطبِ خود را به شگفتی و درک آن وا می‌دارد: آن‌جا که جز بادهای تسلیم‌ناپذیر و‌ توده‌ابرهای بزرگ در کار نبود، آن‌جا که حتا علف‌های کوچک خم می‌شدند به روی یک‌دیگر، بی‌اعتنا به رهگذران (صفحه‌ی ۲۶)

مرشام شخصیت اصلی داستان جوانی است که عشق و خیالات عاشقانه را در کنار دختری به نام موریل و در جمله‌های کتاب‌هایی چون جین ایر و جورج الیوت، خیام و‌ بالزاک چشیده و در میانه خواندن مادام بوواری از هم جدا شده‌ در حالی‌ که کتاب‌های نیچه و ویلیام جیمز مانده ‌بودند. داستان روایت بازگشت مرشام است که پس از دو‌ سال زندگی متمدن شهری از لندن برگشته ‌است. هنوز عشق و‌ میل در وجود مرشام زنده و پویا است تا حدی که دیدن دختر او را به لرز و انقباض می‌اندازد. بازگشتی دو سویه هم به طبیعت و هم به عشق. رویایی مرشام و موریل نه گله و شکوه و شکایت و نه آه و‌سوزهای جانگداز دو‌طرفه است؛ بلکه دیالوگ‌هایی است که بار معنایی متفاوت دارند.

او نه جنگ و جدل می‌کند و نه رفتاری ستیزه‌جویانه دارد. گفت‌وگو راهی است که مرشام برگزیده تا موریل خود انتخاب کند. مرشام برای موریل حصار نمی‌سازد. موریل نیز نه خشمگین و نه دل‌شکسته بلکه با چشمانی باز به حرف‌های عاشق از راه رسیده گوش می‌دهد و به آنچه او می‌گوید به دیدی ستایش‌آمیز می‌نگرد. جملاتی که فلسفه و‌ معنای عمیق زندگی است. مرشام تلقی متفاوتی از کلمه‌ی خداحافظی دارد و آن را رفتن برای تغییر و تحول می‌داند. او ماندگاری زندگی را در اوج نشاط و سرزندگی می‌پندارد که اکسیری معجزه‌آسا برای روزهای یکنواختی و تکراری و رو به پیری است.

داستان دوم «بلیط لطفاً» نام دارد. نویسنده در این داستان تراموای تک‌مسیره‌ای را به تصویر می‌کشد که خطرناک‌ترین تراموای انگلستان است. این تراموا به حومه‌ی صنعتی می‌رود و از کنار خانه‌های کارگری می‌گذرد. آنچه لارنس به تصویر می‌کشد کارخانه‌های فربه‌ گاز و بازارگاه‌های کوچک و سرد و کثیف و تاریک است. این تراموا تحت اراده‌ی دخترهای جوان، جسور و کله‌شق است و راننده‌هایشان هم مردان جوان و بی‌پروایند. وجود دخترها و مردهای جوان شور و شعفی را در واگن‌ها ایجاد می‌کند. در این بین بازرسی به نام «جان جوزف ریتر» مرد خوشگذرانی است که ساعت‌های خویش را به وقت‌گذرانی و عیش و نوش با دخترها صرف کرده‌ است. در این میان آنی یکی از دخترهای بلیط‌‌فروش تنها حضور شبانه‌ی جوزف را نمی‌خواهد. چیزی که خلاف تصور و فکر جوزف است.

یکی از دغدغه‌های نیچه مسئله‌ی معنا و حقیقت زندگی است و آنچه این مهم را میسر می‌سازد ایجاد پرسش و تأمل در غایت و هدف زندگی است. راهی که تحمل‌پذیربودن زندگی را هموار کرده و به آن معنا می‌بخشد. آنی هم با طرح پرسش از خود در رابطه‌ی خودش با جوزف چیزی فراتر از یک ارتباط ساده را کشف می‌کند. آنچه در این داستان مهم به نظر می‌رسد گذشتن از خواسته‌های تنانه‌ی فردی توسط دخترهاست. آنی دخترها را از قصد جوزف مطلع می‌کند و آنها با هم همدل و همراه می‌شوند. کنشی که همگی دخترها در برخورد با جوزف نشان می‌دهند حرکتی است در سمت و سوی نگاهی متفاوت به زندگی. آنها به درک ارزش زندگی رسیده‌اند. از این رو همگی یک تن واحد می‌شوند تا به جوزف بفهمانند که زندگی تنها لذت‌های گاه و بی‌گاه نیست. مفهوم تازه‌ای که جوزف از درک آن عاجز و ناتوان است. این نکته همان تفکرلارنس است که در داستان‌هایش مشهود است؛ پشت‌پازدن به زندگی عرفی و اجتماعی که ارزش به حساب می‌آیند و رسیدن به درکی که از زندگی همراه با شور و شوق است: «دخترها در سکوت به درست‌کردن موهاشان و مرتب‌کردن لباس‌هاشان ادامه دادند، انگار که او هرگز وجود نداشته‌است» (صفحه‌ی ۸۱) دخترهایی که چیز نو و تازه‌ای را یافته‌اند و زندگی‌شان طور دیگری رقم خواهدخورد و این مفهوم در جملات نویسنده آشکار گشته ‌است. از همین روست که ویرجینیا وولف دی اچ لارنس را شیفته‌ی عباراتی مبهم و مبدع اصطلاحاتی نو در زبان انگلیسی می‌داند.

لارنس در این کتاب با واژگان خاص خود توانسته مضمون عشق، میل و خیانت را به تصویر بکشد تا حقیقت زندگی را آشکار سازد. طرح جلد کتاب هم تصویری از نقاشی «مارک شاگال» نقاش روسی است.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...