خشونت ذاتی محافظه‌کاری است | اعتماد


محافظه‌کاری را شاید بتوان یکی از پیچیده‌ترین مفاهیم سیاسی مدرن نامید. مقالات و کتاب‌های متعددی تاکنون در مورد این مفهوم منتشر شده‌اند، چه از سوی سیاستمدارانی که خود را محافظه‌کار یا مدافع محافظه‌کاری نامیده‌اند و چه از سوی کسانی که خود را منتقد آن می‌دانند. محافظه‌کاری، بر اساس تعریف، یک مفهوم مدرن در ادبیات سیاسی غرب است که بعد از انقلاب فرانسه رواج یافت. ادموند برک ایرلندی به نوعی بنیان‌گذار این مفهوم شناخته‌می‌شود؛ سیاستمداری بریتانیایی که به‌شدت منتقد انقلاب فرانسه بود.

ذهن ارتجاعی: محافظه‌کاری از ادموند برک تا سارا پالین» [The reactionary mind : conservatism from Edmund Burke to Sarah Palin]  کری رابین [Corey Robin]

اینکه محافظه‌کاری چیست و محافظه‌کاران دقیقا از چه چیز محافظت می‌کنند، موضوع جدل سیاسی طی سه قرن گذشته بوده است. کتاب «ذهن ارتجاعی: محافظه‌کاری از ادموند برک تا سارا پالین» [The reactionary mind : conservatism from Edmund Burke to Sarah Palin] یکی از کتاب‌هایی است که قرار است مفهوم محافظه‌کاری سیاسی را برای خوانندگانش روشن کند. کری رابین [Corey Robin]، یک روزنامه‌نگار و استاد علوم سیاسی است که بخش اعظم نوشته‌های خود را طی ۱۰ سال گذشته به بررسی مفهوم محافظه‌کاری و نومحافظه‌کاری در امریکا اختصاص داده است. «ذهن ارتجاعی» جمع‌آوری بخشی از تلاش‌های او در دهه اول قرن بیست و یکم است.

کری رابین مجموعه‌ای از مقاله‌های خود در مورد محافظه‌کاری را در این کتاب بازنگری و جمع‌آوری کرده و با یک مقدمه بلند عرضه کرده است. کتاب ادعای بزرگی دارد، مجموعه نوشته‌ها قرار است ثابت کند که «محافظه‌کاری» یک تفکر مدون سیاسی مبتنی بر اصول مشخص و متمایز است. به اضافه اینکه در بخش دوم مقالات چاپ شده در این کتاب، رابین تلاش می‌کند ثابت کند اقدام به خشونت، یک انحراف از تفکر محافظه‌کاری نیست، بلکه ریشه در تار و پود این تفکر دارد. ادعای اصلی توصیف رابین در مورد محافظه‌کاری این است، محافظه‌کاران با وجود همه اختلاف‌نظرهایی که در طول سه قرن گذشته با هم داشتند، بر یک موضوع اتفاق نظر دارند: «باید از قدرت و امتیاز در مقابل جنبش‌هایی که خواهان آزادی و برابری هستند دفاع کرد.»

رابین معتقد است هر چند ممکن است گروهی محافظه‌کاران از وجود حکومت انتقاد کنند و برخی از آن دفاع کنند، اینکه برخی از بازار آزاد حمایت کنند و برخی با آن مخالفت کنند، اما این اختلاف‌ها باعث نمی‌شود که عقیده بنیادین مبنی بر تعلق امتیاز و قدرت به بخشی خاص از جامعه زیر سوال برود. او در این تعریف خود مرزهای تفکر سیاسی را جابه‌جا می‌کند و می‌گوید حتی بخشی از محافظه‌کاران که از اشرافیت‌گرایی و فئودالیسم انتقاد می‌کنند هم نهایتا خواهان ایجاد یک نوع سلسله‌مراتب و نظام قدرت جدید هستند، اگر محافظه‌کاری از آزادی و برابری در عرصه عمومی حمایت کند، نهایتا دنبال ایجاد سلسله‌مراتب قدرت در عرصه خصوصی است. نتیجه‌گیری او این است که محافظه‌کاران به هر حال از نظام و سلسله مراتب طبقاتی حمایت می‌کنند، اگرچه ممکن است برخی مخالف برده‌داری یا حکومت اشراف بر اساس امتیاز خانوادگی باشند، اما در برابر آن در عرصه خصوصی از ایجاد سلسله مراتب و نظم‌های کوچک‌تر در خانه‌ها حمایت می‌کنند. به اعتقاد کری رابین، مفاهیمی مانند «بازار آزاد» یا دفاع از «حکومت حداقلی» عقاید بنیادین محافظه‌کاری نیستند، بلکه اینها همگی مفاهیمی موقتی هستند که محافظه‌کاران بنا به شرایط از آن دفاع می‌کنند، نهایتا محافظه‌کاری به یک اصل بنیادین خلاصه می‌شود: «عده‌ای به صورت طبیعی باید بر دیگران مسلط باشند.»

این به یک چوب راندن محافظه‌کاری از سوی کری رابین منتقدانی هم دارد. به اعتقاد شری برمن، نهضت‌های پوپولیست راست در این کتاب به شکل درستی تصویر نشده‌اند و ویژگی‌های اساسی آنها از جمله تلاش برای به هم زدن نظم موجود و عدم وابستگی به یک طبقه ممتاز، نادیده گرفته‌شده است. جان دربیشایر، منتقد مجله آمریکن کانسروتیو به عنوان یک متفکر محافظه‌کار می‌نویسد: «رابین در سراسر این کتاب تلاش می‌کند تا قدرتمندان را از کرسی قدرت پایین بکشد و فرودستان و سرکوب‌شدگان را جای آنها بنشاند و تصور می‌کند که این فرودستان وقتی روی کرسی حکومت بنشینند به شکل معجزه‌آسایی خودشان را در اعمال قدرت و سرکوب کنترل خواهند کرد، تاریخ مملو از مثال‌هایی برای رد این دیدگاه است.» با وجود تمام انتقادهایی که به جوهره اصلی استدلال این کتاب وارد شده است، خواندن آن می‌تواند بخشی از دیدگاه‌های محافظه‌کاران و «ضد انقلاب» را روشن‌تر کند.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...