جنینِ هملتی | شرق


«پرده حائل» [Nutshell] رمانی است از یان مک یوون [Ian McEwan] که با ترجمه سیامک دل‌آرا در انتشارات کتاب پارسه به چاپ رسیده است. یان مک یوون از نویسندگان سرشناس انگلیسی است که تاکنون 16 اثر داستانی از او به چاپ رسیده است. او برای رمان «تاوان» [Atonement] که در سال 2001 به چاپ رسید، جایزه انجمن ملی منتقدان کتاب و جایزه ادبی دبلیو. اچ. اسمیت را دریافت کرد. مجله تایم، یان مک یوون را در فهرست 50 نویسنده بزرگ بریتانیا از سال 1945 به این سو قرار داده است و شیکاگو تریبیون در توصیف او نوشته است: «هر آنچه را می‌توان از یک رمان‌نویس انتظار داشت، یان مک یوون یک‌جا دارد. خواندن کتاب‌های او لذت‌بخش است. سلیس و روان‌بودن نوشته‌هایش، چهره‌ای واقعی به شخصیت‌های داستانی‌اش می‌بخشد».

پرده حائل» [Nutshell] یان مک یوون [Ian McEwan]

رمان «پرده حائل» این نویسنده روایتی است با زاویه دیدی غریب و نامتعارف. راوی این رمان چنان‌که در توضیح پشت جلد ترجمه فارسی آن نیز آمده «جنینی در شکم مادر است» که «با درکی که از فضای پیرامونی خود دارد، متوجه می‌شود که مادر و عمویش توطئه‌ای را علیه پدرش تدارک دیده‌اند. هرچه زمان می‌گذرد، ترس و دلهره این جنین از آینده نامعلومش بیشتر می‌شود. او حتی می‌کوشد تا جایی که می‌تواند بر روند اتفاقات تاثیر بگذارد». گفتن ندارد که باخبرشدن راوی این داستان از توطئه‌ای که مادر و عمویش علیه پدرش تدارک دیده‌اند، «هملت» را به یاد می‌آورد و همچنین با گوشه‌چشمی شیطنت‌آمیز به رمان «تریسترام شندی» لارنس استرن حکایت می‌کند که در آن یک راویِ رند، داستان زندگی خود را از لحظه شکل‌گیری جنینش آغاز می‌کند و این تداعی‌ها نشان از اتصال محکمِ یان مک یوون به میراث‌های ادبی سرزمینش دارد و نشان از اینکه شاهکارهای کلاسیک در همه دوران‌ها می‌توانند الهام‌بخش نویسندگان پیشرو باشند.

هملتِ رمان یان مک یوون پیش از آنکه متولد شود از توطئه باخبر می‌شود و اضطراب و دلهره به جانش چنگ می‌اندازد. در بخشی دیگر از توضیحی که در پشت جلد ترجمه فارسی این رمان آمده است، رمان «پرده حائل» به نقل از رادیو ملی آمریکا کتابی توصیف شده است که «استادانه به رشته تحریر درآمده است»؛ کتابی که در ابتدای آن «اتفاق‌ها با ریتمی مناسب و سریع رخ می‌دهند و انتهای داستان نیز از ظرافتی برخوردار است که در نوشته‌های کمتر نویسنده‌ای یافت می‌شود». همچنین بوستون گلوب این کتاب را این‌گونه توصیف کرده است: «اوج ظرافت را در این کتاب می‌توان یافت؛ کتابی که نمی‌توانید از ادامه خواندنش صرف‌نظر کنید. فقط یک استاد واقعی می‌تواند در کتابی حدودا 200صفحه‌ای این‌همه ایده را گردهم بیاورد و سؤال‌های بی‌پاسخ بسیاری در ذهن خواننده ایجاد کند».

آنچه در ادامه می‌خوانید قسمتی است از این رمان که با خواندن آن در می‌یابیم رمان یان مک یوون نه فقط داستان یک توطئه خانوادگی که داستانی است که در آن بحران‌های جهان و انسان معاصر با طنز و ظرافتی منتقدانه روایت شده است: «آنچه به وحشتم می‌اندازد زندگی‌نکردن است. بعضی‌ها اسم این حس را عطش می‌گذارند و بعضی‌ها طمع. اول از همه می‌خواهم زندگی کنم و به آنچه حق مسلمم محسوب می‌شود-تصاحب ذره‌ای از زمان لایتناهی و هشیاری و آگاهی- دست پیدا کنم. باید چند دهه به من فرصت داده شود تا شانس خود را در جهان امتحان کنم. من حق دارم چنین چیزی را تجربه کنم. برای آن، نام دیوار زندگی- در مقابل دیوار مرگ- را برگزیده‌ام. می‌خواهم شانس خود را امتحان کنم و موجودیت پیدا کنم. اجازه بدهید طور دیگری بگویم، می‌خواهم کتابی را بخوانم که هنوز نه کسی آن را خوانده و نه منتشر کرده. البته باید بگویم نوشتنش آغاز شده است. می‌خواهم کتاب تاریخچه قرن بیست‌ویکم را در اوایل دهه نهم عمرم زمانی که پیر اما پرانرژی و قبراق هستم مطالعه کنم. می‌خواهم 31 دسامبر سال 2099 را ببینم و جشن بگیرم. البته باید بگویم شاید همه چیز قبل از آن تاریخ به پایان برسد مثل داستانی هیجانی که هم خشونت را به تصویر می‌کشد و هم احساس را و کاملا تجاری و گیشه‌پسند است، کلکسیونی از رویا که با عامل ترس همراه شده است. البته این کتاب باید داستان عاشقانه و قهرمان نیز داشته باشد. اگر می‌خواهید بدانید چه‌جور کتابی مدنظرم است به تاریخچه قرن بیست‌ویکم نگاهی بیندازید. این کتاب، قرنی را به تصویر می‌کشد که دست‌کم تا میانه آن هولناک است، و با این حال جذاب و گیراست. چند فصل این کتاب که به انیشتین و استراوینسکی می‌پردازد درخور توجه است. یکی از مسائل حل‌نشده کتاب جدید این است که آیا 9 میلیارد قهرمان این داستان می‌توانند بدون آنکه شاهد جنگ هسته‌ای باشند عمر خود را سپری کنند؟ می‌توان به این موضوع به دید یک ورزش نگاه کرد که در آن، تیم‌های رقیب مقابل هم صف‌آرایی می‌کنند. هند در مقابل پاکستان، آمریکا مقابل چین، روسیه در برابر آمریکا و ناتو و کره‌شمالی مقابل بقیه. برای اینکه در هرکدام از این مسابقات امتیازی رد‌و‌بدل شود، باید بازیگران غیر دولتی را هم وارد عرصه کرد».

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

نگاه تاریخی به جوامع اسلامی و تجربه زیسته آنها نشان می‌دهد که آنچه رخ داد با این احکام متفاوت بود. اهل جزیه، در عمل، توانستند پرستشگاه‌های خود را بسازند و به احکام سختگیرانه در لباس توجه چندانی نکنند. همچنین، آنان مناظره‌های بسیاری با متفکران مسلمان داشتند و کتاب‌هایی درباره حقانیت و محاسن آیین خود نوشتند که گرچه تبلیغ رسمی دین نبود، از محدودیت‌های تعیین‌شده فقها فراتر می‌رفت ...
داستان خانواده شش‌نفره اورخانی‌... اورهان، فرزند محبوب پدر است‌ چون در باورهای فردی و اخلاق بیشتر از همه‌ شبیه‌ اوست‌... او نمی‌تواند عاشق‌ شود و بچه‌ داشته‌ باشد. رابطه‌ مادر با او زیاد خوب نیست‌ و از لطف‌ و محبت‌ مادر بهره‌ای ندارد. بخش‌ عمده عشق‌ مادر، از کودکی‌ وقف‌ آیدین‌ می‌شده، باقی‌مانده آن هم‌ به‌ آیدا (تنها دختر) و یوسف‌ (بزرگ‌‌ترین‌ برادر) می‌رسیده است‌. اورهان به‌ ظاهرِ آیدین‌ و اینکه‌ دخترها از او خوش‌شان می‌آید هم‌ غبطه‌ می‌خورد، بنابراین‌ سعی‌ می‌کند از قدرت پدر استفاده کند تا ند ...
پس از ۲۰ سال به موطن­‌شان بر می­‌گردند... خود را از همه چیز بیگانه احساس می‌­کنند. گذشت روزگار در بستر مهاجرت دیار آشنا را هم برای آنها بیگانه ساخته است. ایرنا که که با دل آکنده از غم و غصه برگشته، از دوستانش انتظار دارد که از درد و رنج مهاجرت از او بپرسند، تا او ناگفته‌­هایش را بگوید که در عالم مهاجرت از فرط تنهایی نتوانسته است به کسی بگوید. اما دوستانش دلزده از یک چنین پرسش­‌هایی هستند ...
ما نباید از سوژه مدرن یک اسطوره بسازیم. سوژه مدرن یک آدم معمولی است، مثل همه ما. نه فیلسوف است، نه فرشته، و نه حتی بی‌خرده شیشه و «نایس». دقیقه‌به‌دقیقه می‌شود مچش را گرفت که تو به‌عنوان سوژه با خودت همگن نیستی تا چه رسد به اینکه یکی باشی. مسیرش را هم با آزمون‌وخطا پیدا می‌کند. دانش و جهل دارد، بلدی و نابلدی دارد... سوژه مدرن دنبال «درخورترسازی جهان» است، و نه «درخورسازی» یک‌بار و برای همیشه ...
همه انسان‌ها عناصری از روباه و خارپشت در خود دارند و همین تمثالی از شکافِ انسانیت است. «ما موجودات دوپاره‌ای هستیم و یا باید ناکامل بودن دانشمان را بپذیریم، یا به یقین و حقیقت بچسبیم. از میان ما، تنها بااراده‌ترین‌ها به آنچه روباه می‌داند راضی نخواهند بود و یقینِ خارپشت را رها نخواهند کرد‌»... عظمت خارپشت در این است که محدودیت‌ها را نمی‌پذیرد و به واقعیت تن نمی‌دهد ...