رقصنده با گرگ‌ها رو به سوی هاویه | الف


«سیمیا» داستان بلندی از روایت عشق و مذهب در بستر تاریخ و ادامه‌ی کتاب نخست ولادت از همین نویسنده [سعید تشکری] است که سال 1389 منتشر شد. کتاب نخست، داستان زندگی دو شبان خراسانی کاتب و صحاف است که فرزندخوانده‌هایشان را پس از دیدار با امام موسی کاظم(ع) به دنبال کشتار عباسیان برای قلع و قمع پارسیان در ویرانه‌های شوش دانیال به نام هم می‌خوانند. این دو که «هاتف» و «لیلا» نام دارند، پس از سال‌ها با هم ازدواج کرده و درباره‌ی هویت خود کنجکاو می‌شوند. آنها برای یافتن پاسخ سؤال خود و ازدواج با یکدیگر به مدینه می‌روند تا حقیقت را از امام هشتم شیعیان جویا شوند. رسیدن آنها به مدینه با هجرت امام رضا (ع) به مرو هم‌زمان می‌شود و ...

سیمیا سعید تشکری

اکنون در «سیمیا» نویسنده ادامه‌ی داستان لیلا و هاتف را از زاویه‌ی دیگری روایت می‌کند. هاتف به همراه شخصی به نام «نعمان» در زندان مأمون اسیر است و این بار سیاح، برادر جوانِ نعمان است که نقش شخصیت عاشق قصه را به عهده دارد. او به عشق ازدواج با دختر هاتف و برای کسب اجازه‌ی پدر معشوقه‌اش از قم راهی بغداد می‌شود و درست روزی که خلیفه اسرا را آزاد کرده به آنجا می‌رسد. نعمان قصد دارد به قم برگردد و به زندگی عادی دل بدهد، اما هاتف تصمیم می‌گیرد همچنان در مسیر ارادت و تبعیت از امام خود باقی بماند و برای گرفتن انتقام راهی مصر شود. این است که سیاح نیز به ناچار با او همراه می‌شود. نویسنده در این داستان با مددجویی از ترکیبی میان نمایشنامه و رمان، در هشتاد و دو فصلِ کوتاه، ماجرایی تاریخی را از منظری جدید و با زبانی خاص، خلق و به مخاطب عرضه کرده است.

اگرچه «سیمیا» روایتی پر از کنش و گره و خرده‌داستان‌های متوالی است اما موجزگویی و دوری از اطناب، ویژگی‌ بارز آن است که باعث پیشگیری از خستگی احتمالی ناشی از موارد متعدد تاریخی و سیاسی شده است. می‌توان گفت این داستان بلند از چهار داستان اصلی کوتاه موازی و چند خرده‌داستان‌ و چندین شخصیت فرعی دیگر شکل گرفته است. قصه هاتف و قصدش برای گرفتن انتقام و به‌انجام‌رساندن کار نیمه‌تمام؛ قصه لیلا و فاطمه در غیبت هاتفی که از زندان روانه‌ی مصر شده؛ قصه سیاحِ عاشق که پس از رسیدن به مصر دل به ماریا می‌بندد و نویسنده به زیبایی ماجرای عشق نخستِ او را این‌گونه پایان می‌دهد که: «فاطمه از چشم سیاح برای همیشه افتاد...!» و قصه اشناسِ سم‌شناس. تمام این چهار سرانجام به یک شاهراه ختم می‌شوند اما رسیدن به این مقصد با ابزار و نمادها و شخصیت‌های متعدد صورت گرفته و همین نکته است که مخاطب را به یک نفس خواندن روایت تا پایان وامی‌دارد.

از نکاتی که درباره‌ی این داستان می‌توان به آن اشاره کرد معرفی شخصیت‌ها از زبانِ خودشان است. شیوه‌ی تشکری در این کتاب این‌گونه است که در فصلی کوتاه شخصیتی را وارد ماجرا کرده و راوی سوم شخص را مأمور اعلام ورود این قهرمان تازه‌وارد می‌کند. بلافاصله در فصل بعدی این همان شخصیت است که بسیار مختصر و مفید و همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد در فصلی بسیار موجز خودش را به خواننده باز نمایانده و معرفی می‌کند: «من ماریام، دختر آشور، کهنه معمار مصری. کسی که نامش بر اکثر بناهای مصر حکاکی شده است...» یا: «من اشناسم. سردار عثمانی. شاهزاده معتصم عباسی را در جنگ با خوارج از تیررس مرگ رهاندم، آن زمان که غلامی بیش نبودم در دستگاه عباسی...»

نکته‌ی دیگر مشاغلی است که این شخصیت‌ها به آن اشتغال دارند. به عنوان مثال به نظر می‌رسد انتخاب شغل معمار برای سیاح و آشور و کشاندن این دو نفر به کشمکش‌های اصلی داستان هوشمندانه بوده تا بتوان از ظرفیت‌های این انتخاب به تقویت فضاسازی‌ها و مکان داستان و سایر عناصر داستان دست یافت. چنانکه نویسنده در فصل بیست‌ودوم آنجا که سیاح و هاتف به مصر رسیده و راهی خانه‌ی آشور شده‌اند از تفاوت عمارت‌های عراق و ایران و عثمانی با مصر سخن به میان آورده و مقصود خود را این‌گونه در افکار سیاح جاری کرده است: «اینکه مصری‌ها در چنین ساختمان‌هایی زندگی می‌کنند، آن هم وسط کویر، حکماً نشان از روحیاتی داشت که کمتر در جاهای دیگر با آن می‌شد برخورد کرد...» و از آن زیباتر در فصل پنجاه که سیاح به معرفی خود پرداخته، شغل صحافی پدرش را چنین تعریف کرده است: «در خانواده‌ای صحاف بزرگ شده‌ام. آنها که بر همه دانایی‌ها جلدی قطور می‌کشند.» و سپس شغل معماری خود را این‌گونه به صحافی ربط داده است که: «همه دانایی‌ها را از کتاب‌ها بیرون می‌کشم. از میان همان صفحات محصور در جلدهای قطور. آنها را در شهر می‌پراکنم. ترجمان آنها بناهایی است که من ساخته‌ام...»

و اما «سیمیا» داستانی است پر از نمادهای متعدد كه معنايي فراتر از جنس خود را روايت می‌كنند. سفر با کشتی؛ گیاه‌شناسی؛ سم‌فروشی؛ سخن از بوهای عجیب؛ رقص‌ شگفت‌آور؛ گرگ‌ها؛ زن سیاه‌پوست، چاه هاویه و... همه و همه کارکردهای خاص خود را دارند که به حال و هوای فلسفی و عرفانی داستان نیز کمک کرده‌اند.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

دختری نوجوان، زیبا و در آستانه‌ بلوغ است و به خاطر فقر خانواده‌اش در یک محله‌ بدنام زندگی می‌کند... خواهرش نیز یک زن بد نام است... با رسیدن به سن بلوغ باید کار خواهر بزرگترش را انجام دهد تا کمک خرج خانواده باشد... پسر یک راهب ریاکار بودایی است... عاشق میدوری می‌شود اما خجالت می‌کشد از اینکه عشقش را به میدوری اظهار کند؛ به‌رغم اینکه همانند سایر همبازیان خود به کار خواهر بزرگتر میدوری آگاه است ...
تمایل به مبادله و خرید و فروش انگیزه‌های غریزی در انسان‌ها نیست، بلکه صرفاً پدیده‌ای متاخر است که از اروپای قرن 16 آغاز می‌شود... بحران جنگ جهانی اول، رکود بزرگ و جنگ جهانی دوم نتیجه عدم تعادل بین آرمان بازار و رفاه اجتماعی و ناتوانی هرگونه ضدجنبش اجتماعی، نظیر سوسیالیزم و کمونیزم، برای کاهش تنش‌ها بود... تاریخ انگلیس، از جنبش حصارکشی در قرن شانزدهم تا لغو قانون حمایت از فقرا در 1834، تاریخ کالایی سازی جامعه و طبیعت است... نئولیبرال‌ها و فاشیست‌ها همچنان مشغول آرمانشهر بازارند! ...
سنت حشره‌شناسی در ایران به دانشکده‌های کشاورزی پیوند خورده و خب طبعا بیشتر پژوهشگران به مطالعه حشرات آفت می‌پردازند... جمله معروفی وجود دارد که می‌گوید: «ما فقط چیزهایی را حفاظت می‌کنیم که می‌شناسیم»... وقتی این ادراک در یک مدیر سازمانی ایجاد شود، بی‌شک برای اتخاذ تصمیمات مهمی مثل سم‌پاشی، درختکاری یا چرای دام، لختی درنگ می‌کند... دولت چین در سال‌های بعد، صدها هزار گنجشک از روسیه وارد کرد!... سازمان محیط زیست، مجوزهای نمونه‌برداری من در ایران را باطل کرد ...
چه باور کنید و چه نکنید، خروج از بحران‌های ملی نیز به همان نظم و انضباطی نیاز دارند که برای خروج از بحران‌های شخصی نیاز است... چه شما در بحران میانسالی یا در بحران شغلی گرفتار شده باشید و چه کشور شما با کودتا توسط نظامیان تصرف شده باشد؛ اصول برای یافتن راه‌حل خروج از بحران و حرکت روبه جلو یکسان است... ملت‌ها برای خروج از تمامی آن بحران‌ها مجبور بودند که ابتدا در مورد وضعیت کنونی‌شان صادق باشند، سپس مسئولیت‌ها را بپذیرند و در نهایت محدودیت‌های‌شان را کنار بزنند تا خود را نجات دهند ...
در ایران، شهروندان درجه یک و دو و سه داریم: شهرنشینان، روستانشینان و اقلیت‌ها؛ ما باید ملت بشویم... اگر روستاییان مشکل داشته باشند یا فقیر باشند؛ به شهر که می‌روند، همه مشکلات را با خود خواهند برد... رشدِ روستای من، رشدِ بخش ماست و رشدِ شهرستانِ ما رشد استان و کشور است... روستاییان رأی می‌دهند، اهمیت جدولی و آماری دارند اهمیت تولیدی ندارند! رأی هم که دادند بعدش با بسته‌های معیشتی کمکشان می‌کنیم ولی خودشان اگر بخواهند مولد باشند، کاری نمی‌شود کرد... اگر کسی در روستا بماند مفهوم باختن را متوجه ...