وضعیت اوکی نیست! | شهرآرا


زنی که در ۷۳سالگی تصمیم گرفته به گناهش اعتراف کند، مردی دیابتی که هر چند صفحه یک پایش قطع می‌شود، ساقیِ باحیایی که مدتی است کسی او را ندیده... . به‌نظر می‌رسد هاجر رزم‌پا برای پیش‌بردن داستان‌های «آن‌چنان‌تر» نیازی به قهرمانان بزرگ یا صحنه‌پردازی‌های آن‌چنانی نداشته است؛ او با آدم‌های معمولی سروکار دارد، با مشکلات معمولی، از همان مشکلاتی که می‌توانند تحمل هر کسی را تمام کنند.

هاجر رزم‌پا  داستان‌های «آن‌چنان‌تر

می‌شود گفت آدم‌های داستان‌های رزم‌پا اصلاً در وضعیتی نیستند که بتوانند به دو-سه ماه آینده‌شان فکر کنند یا کسی بخواهد حسرت زندگی‌شان را بخورد. البته لحن آرام و گاهی طنزآمیز نویسنده این امید را می‌دهد که شخصیت‌هایش به‌هرحال راه بقا را پیدا خواهند کرد. هرکدام از هشت داستان این مجموعه ما را با بخشی از زندگی شخصیتشان همراه می‌کند، شاید همان بخشی از زندگی که ردّی از آن در تمام زندگی به‌جا می‌ماند.

داستان‌ها بدون پیچیدگی شروع می‌شوند و ادامه پیدا می‌کنند. بعید است کسی وقت داشته باشد و یکی از داستان‌های این مجموعه را نیمه‌تمام رها کند. هر داستان با لحن متفاوتی نوشته شده و می‌شود گفت که نویسنده در بیشتر داستان‌ها به‌خوبی توانسته این لحن را با داستان جور کند. شخصیت‌ها با جملاتی تازه احساس خودشان را توصیف می‌کنند: «آمادهٔ دعوا بودم، عین بوکسور بازنشسته‌ای که هرچند سال‌هاست تمرین نکرده و دور بوده از رینگ اما کافی است اراده کند برود دستکش‌هایش را دست کند تا ثابت کند هنوز پرزور است و از کنده‌اش دود بلند می‌شود ... .»

این بخشی بود از حس‌وحال زن داستان «خانهٔ خلوت» که یکی از داستان‌های خوب‌ این مجموعه است، داستان زن و مردی خبرهٔ اسباب‌کشی که یکی‌شان، زن، همیشه دنبال خلوت‌کردن خانه است و دیگری، مرد، می‌خواهد همه‌چیز را نگه دارد. آن‌ها بچه‌ای هم دارند که یک بار اشتباهی غذای گربه را خورده است. در این بین، چند قرص برنج هم گم می‌شوند. می‌شود حدس زد که هر کسی در میانهٔ خواندن این داستان اضطراب را حس خواهد کرد.

در داستان دیگری از این مجموعه به نام «ملاقات» ــ که قبلاً در مسابقات داستان‌نویسی مجلهٔ ادبی «سان» هم برندهٔ جایزه شده ــ داستان پسر کوچکی را می‌خوانیم که از طریق بچه‌های همسایه می‌فهمد پدرش نمرده و مادرش سال‌ها در این باره به او دروغ گفته است. کودک ناگهان باید بار این آگاهی را به‌دوش بکشد. در میان داستان‌ها، شخصیت‌های دیگری هم با فهمیدن و آگاهی روبه‌رو می‌شوند، بیدارشدن‌هایی ناگهانی که همیشه پیامدهایی هم دارند. البته نباید فکر کنید که با داستان‌های تلخی روبه‌رو می‌شوید. فقط همین قدر بدانید که در این داستان‌ها، از پایان‌های رمانتیک یا دوستان مرفهی که ناگهان از راه می‌رسند و همهٔ مشکلات را حل می‌کنند خبری نیست.

نویسنده، گاهی به‌کمک توصیف مستقیم مکان داستان و گاهی به‌کمک درون‌گویی شخصیت‌ها، ما را به‌خوبی وارد حال‌وهوای داستان می‌کند. بعضی از شخصیت‌ها با هوشیاری و در چند جمله وضع زند‌گی‌شان را برای ما روشن می‌کنند: «توی مسیج برای شوهرم نوشتم: ”نمی‌رسم برم مهدکودک.“ نوشت: ”اوکی.“ پیام‌های شش ماه اخیرمان، همه، همین شکل است. یکی خبر داده شب نمی‌رود خانه، آن یکی نوشته اوکی؛ یکی عکس سند و فرم و مدارک فرستاده، آن یکی نوشته اوکی. جواب هم را با ”اوکی“ می‌دهیم و هیچ چیز بینمان واقعاً اوکی نیست.»

گرچه رزم‌پا در هر داستان از این مجموعه به‌سراغ شخصیت و فضای متفاوتی می‌رود، شاید آوردن بخشی از داستان «مامان شیشه‌ای» به‌خوبی بتواند ما را در درک حس‌و‌حال کلی آدم‌های این مجموعه‌داستان کمک کند. «مامان شیشه‌ای» دربارهٔ مادر جوانی است که زندگی‌اش را با تایپ پایان‌نامه می‌گذراند. در جایی از داستان، از او می‌خواهند «داده‌های پرت» را حذف کند، اما او نمی‌داند «دادهٔ پرت» چیست و باید این را از کسی بپرسد: «توی ایستگاه طرشت از یه پسر عینکی پرسیدم: ”دادهٔ پرت می‌دونی چیه؟“ پسره نگاهم کرده بود و دوبه‌شک گفته بود: ”داده‌ای که با بقیهٔ داده‌ها نخونه.“ نگاهش کرده بودم تا بیشتر بگه. می‌خواست پیاده بشه. گفته بود: ”دوره از بقیهٔ داده‌ها. حسابش نمی‌کنن تو آمار.“»

چند صفحه بعد، زن که به‌خاطر پسرش به استادیوم آزادی رفته تا بازی ایران و کامبوج را ببیند، خودش را با هوادار تنهای کامبوج مقایسه می‌کند: «از جایی که واستاده‌ام، تابلوی ورزشگاه را می‌بینم. ایران گل چهاردهم رو می‌زنه. زن‌ها دست می‌زنن و می‌پرن هوا. اون طرف ورزشگاه، وسط نیمکت‌های خالیِ خالی، هوادار کامبوج هنوز داره طبل می‌زنه. دور این زمین، من و اون دادهٔ پرتیم.»

نویسنده، اگرچه در اولین مجموعه‌داستانش به‌سراغ آدم‌هایی رفته که زندگی راحتی ندارند، هرگز آن‌قدر وارد این وضعیت‌های بغرنج نشده است که اصل داستان فراموش شود. توصیف‌های دست‌اول، مکان‌های غیرقابل‌پیش‌بینی و گاهی عادت‌های عجیب شخصیت‌ها کمک می‌کنند که داستان‌های رزم‌پا تا پایان خواندنی باشند. می‌دانیم که «آن‌چنان‌تر» جزء کتاب‌های پرفروش سی‌وچهارمین دورهٔ‌‌‌‌ نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بوده است.

این کتاب که را پنج داستان دیگر به نام‌های «پاریس‌کوچولو»، «خرده‌ریزهای فلزی»، «من، بودم»، «آن‌چنان‌تر» و «یک لکه روی سطح استیل» هم دارد و تاکنون بارها تجدیدچاپ شده است نشر سده در ۱۷۰ صفحه چاپ و آخرین بار به‌قیمت ۱۴۰هزار تومان روانه بازار نشر کرده است.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

طنز مردمی، ابزاری برای مقاومت است. در جهانی که هر لبخند واقعی تهدید به شمار می‌رود، کنایه‌های پچ‌پچه‌وار در صف نانوایی، تمسخر لقب‌ها و شعارها، به شکلی از اعتراض درمی‌آید. این طنز، از جنس خنده‌ و شادی نیست، بلکه از درد زاده شده، از ضرورت بقا در فضایی که حقیقت تاب‌آوردنی نیست. برخلاف شادی مصنوعی دیکتاتورها که نمایش اطاعت است، طنز مردم گفت‌وگویی است در سایه‌ ترس، شکلی از بقا که گرچه قدرت را سرنگون نمی‌کند اما آن را به سخره می‌گیرد. ...
هیتلر ۲۶ساله، در جبهه شمال فرانسه، در یک وقفه کوتاه میان نبرد، به نزدیک‌ترین شهر می‌رود تا کتابی بخرد. او در آن زمان، اوقات فراغتش را چگونه می‌گذراند؟ با خواندن کتابی محبوب از ماکس آزبرن درباره تاریخ معماری برلین... اولین وسیله خانگی‌اش یک قفسه چوبی کتاب بود -که خیلی زود پر شد از رمان‌های جنایی ارزان، تاریخ‌های نظامی، خاطرات، آثار مونتسکیو، روسو و کانت، فیلسوفان یهودستیز، ملی‌گرایان و نظریه‌پردازان توطئه ...
در طبقه متوسط، زندگی عاطفی افراد تحت تأثیر منطق بازار و بده‌بستان شکل می‌گیرد، و سرمایه‌گذاری عاطفی به یکی از ابزارهای هدایت فرد در مسیر موفقیت و خودسازی تبدیل می‌شود... تکنیک‌های روانشناسی، برخلاف ادعای آزادی‌بخشی، در بسیاری از موارد، افراد را در قالب‌های رفتاری، احساسی و شناختی خاصی جای می‌دهند که با منطق بازار، رقابت، و نظم سازمانی سرمایه‌دارانه سازگار است ...
صدام حسین بعد از ۲۴۰ روز در ۱۴ دسامبر ۲۰۰۳ در مزرعه‌ای در تکریت با ۷۵۰ هزار دلار پول و دو اسلحه کمری دستگیر شد... جان نیکسون تحلیلگر ارشد سیا بود که سال‌های زیادی از زندگی خود را صرف مطالعه زندگی صدام کرده بود. او که تحصیلات خود را در زمینه تاریخ در دانشگاه جورج واشنگتن به پایان رسانده بود در دهه ۱۹۹۰ به استخدام آژانس اطلاعاتی آمریکا درآمد و علاقه‌اش به خاورمیانه باعث شد تا مسئول تحلیل اطلاعات مربوط به ایران و عراق شود... سه تریلیون دلار هزینه این جنگ شد ...
ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...