علی ططری، رییس مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و دبیر هفتمین همایش تاریخ مجلس به خبرنگار مهر گفت: یکی از بینظیرترین مجموعههایی که اخیرا به مرکز اسناد کتابخانه مجلس اهدا شده، مجموعه اسناد مرحوم اسماعیل سامنی است. این مجموعه توسط فرزند ایشان خانم ملوس سامنی اهدا شده و میتوان آن را از مجموعههای با اهمیت موجود در آرشیو مرکز اسناد کتابخانه مجلس برشمرد.
وی افزود: قرار است در هفتمین همایش تاریخ مجلس که روز سهشنبه ۱۲ آذر برگزار میشود، در مراسمی با حضور ریاست مجلس از خانم ملوس سامنی به دلیل کار ارزشمند اهدا مجموعه اسناد خاندان خود، تقدیر و تشکر ویژه داشته باشیم. همچنین از مجموعه داران و خانوادهها و بازماندگان شخصیتهای برجسته درخواست میکنیم که اسناد در اختیار خود را برای استفاده پژوهشگران و تاریخ نویسان در اختیار کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی قرار دهند.
زندگی و خدمات مرحوم اسماعیل سامنی
ططری در بخش دیگری از این گفتوگو درباره شخصیت اسماعیل سامنی اشاره کرد: زندهیاد اسماعیل سامنی از سال ۱۲۹۵ خورشیدی وارد خدمت دولتی میشود و تا اواسط دهه ۳۰ در مناصب مهم قضایی و دولتی حضوری پررنگ داشته است. مرحوم سامنی پس از گذشت سه سال از ورودش به دستگاه قضایی کشور به سبب کارآمدی و توانمندی که از خود نشان میدهد، کمکم ریاست عدلیه شهرهای مختلف را به او واگذار میکنند. نخستین شهری که ریاست عدلیهاش بر عهده سامنی گذاشته شد، رشت بود. بعدها ریاست عدلیه کردستان، همدان، تبریز، تهران و مازندران نیز به ترتیب به او واگذار میشود.
مدیر مرکز پژوهش کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: در سال ۱۳۳۲ خورشیدی در دولت دکتر محمد مصدق، سامنی به عنوان استاندار مازندران انتخاب میشود. در کارنامه کاری اسماعیل سامنی ریاست محاکم عدلیه استان تهران و مستشاری در دیوان عالی کشور نیز به چشم میخورد.
این مدرس و پژوهشگر تاریخ همچنین با اشاره به این نکته که زندهیاد سامنی پس از کودتای ۲۸ مرداد دیگر حاضر به همکاری با حکومت نشد،گفت: سامنی از جمله رجل سیاسی دهههای ۲۰ و ۳۰ بود که پس از سقوط دولت مصدق در کودتا، دیگر حاضر به همکاری با حکومت و دولت نشد و به همین دلیل به نظر میرسد که از نزدیکان به جبهه ملی و از علاقهمندان به دکتر مصدق بوده باشد. هرچند که دولتهای پس از کودتا از ایشان برای حضور دوباره دعوت کردند، اما این چهره مطرح حوزه قضا به دلیل شرایط وقت حکومت دیگر حاضر به همکاری نشد.
ططری گفت: اسناد مربوط به زنده یاد سامنی نشان میدهد که او در دوران کاری خود جابهجاییهای زیادی در محل خدمت داشت و چرایی آن هم احاطه به حوزه قضا و توانمندیهای مدیریتیاش بود. به همین دلیل هر ولایتی که دچار مشکل میشد و کسی از عهده اداره امور برنمیآمد زندهیاد سامنی را مامور به ساماندهی آن ولایت میکردند.
چه اسنادی در مجموعه خاندان سامنی وجود دارد؟
رییس مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود درباره نوع اسناد موجود در مجموعه اهدا شده خاندان سامنی، گفت: ما خوشحالیم که دختر مرحوم سامنی پس از گذشت نزدیک به ۶۶ سال از پایان فعالیتهای اداری ایشان، این مجموعه را به آرشیو مجلس اهدا کرده است. همانطور که گفتم در بین مجموعه اسناد مرکز، این مجموعه ارزش خاصی دارد.
وی افزود: در این مجموعه نامهنگاریهای زندهیاد سامنی با شخصیتهایی چون دکتر مصدق و کلا نخست وزیران دهههای ۲۰ و ۳۰ از جمله احمد قوام، آیتالله محمد مردوخ کردستانی، ملکالشعرای بهار، علی اکبر خان داور، سپهبد محمد شاه بختی، سردار مفخم، چند نامه به آیتالله محمد حسینی یزدی (از علمای دوره رضا شاه)، مشیرالممالک و... و همچنین نامههای این شخصیتها به زندهیاد سامنی وجود دارد. به دلیل حضور تاثیرگذار سامنی در نظام قضایی کشور این نامهها از اهمیت زیادی برخوردارند.
ططری درباره دیگر اسناد نیز اشاره کرد: اسناد و نامههایی از دربار از جمله دعوتنامه برای تشییع جنازه رضا شاه،دعوتنامه برای مراسم عقد محمدرضا و فوزی و... در این مجموعه وجود دارد. همانطور که اشاره کردم زندهیاد سامنی از شخصیتهای اثرگذار نظام قضایی بود و به همین دلیل نیز ارتباطات زیادی با ادوار مجلس شورای ملی و مجلس سنا داشت و اسناد این ارتباطات در این مجموعه وجو دارد.
وی ادامه داد: نامههایی به زبان فرانسه از مرحوم سامنی در این مجموعه وجود دارد که هنوز بازخوانی نشده است. اسناد شخصی و خانوادگی او از جمله اسناد دبیرستانی که تاسیس کرده بود و حکم نشان درجه سه خدمت از وزارت آموزش و پرورش که در سال ۱۳۵۳ به او اهدا شد، کپی حکم استانداری مازندران، اسناد کارهای کشاورزی زندهیاد سامنی و همچنین اسنادی که مربوط به رجل تاریخ معاصر ایران است. چند دوره از نشریات خارجی نیز در این مجموعه وجود داشت که برای بخش نشریات کتابخانه مجلس فرستادیم تا پس از شناسایی و ساماندهی در اختیار علاقهمندان قرار گیرد. به همه این موارد اضافه کنید ۶ دفتر از خاطرات شخصی خانم ملوس سامنی را که اهمیت ویژهای دارد. از این مجموعه خاطرات خانم سامنی از پدرش میتواند در شناسایی هرچه بیشتر شخصیت این چهره برجسته دوران معاصر، مفید باشد.
خواهشمندیم اسناد تاریخی خود را در اختیار کتابخانه مجلس بگذارید
علی ططری در بخش دیگری از این گفتوگو از تمامی مجموعه داران و یا بازماندگان خاندانهای معروف تاریخ معاصر ایران درخواست کرد تا اسناد خود را در اختیار کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی قرار دهند. وی گفت: مجموعه اسناد خاندان سامنی برگهای ارزشمندی از تاریخ معاصر ایران هستند که در بازخوانی تاریخ نقش مهمی را ایفا خواهند کرد.
وی افزود: مجموعه آرشیو مجلس بجز ماموریت در حوزه اسناد و تاریخ پارلمان و دموکراسی در کشور، توانسته اسناد شخصیتهای سیاسی و خاندانهای مهم تاریخ معاصر ایران را در تهران و شهرستانها چه از طریق اهدای بازماندگان و چه از طریق خریداری، را گردآوری کند. خوشبختانه تاکنون توانستهایم حجم عمدهای از این اسناد را فهرست برداری و منتشر کنیم. مجموعه ما یک مرکز ایمن برای نگهداری اسناد خانوادهها و مجموعه داران است. این اسناد ممکن است در منازل سرقت شده و یا بر اثر حوادث غیرمترقبه از بین بروند. ما در کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی این اسناد را به نام خانوادهها و شخصیتها ثبت خواهیم کرد و بازماندگان در همه روزها به آن دسترسی خواهند داشت.
رییس مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در پایان گفت: مجددا از همه مجموعه داران، بازماندگان خاندانهای معروف و شخصیتها درخواستو خواهش میکنم تا اسناد تحت اختیار خود را برای استفاده پژوهشگران و مورخان در اختیار کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی قرار دهند.
