پناهنده می‌شوم به شعر، از این همه بی‌وزنی! | اعتماد
یلدا محجوب، در «چاقوهای مزین» که مجموعه‌ای از شعرهای سپید او را در برگرفته و انتشارات ایهام آن را در اردیبهشت ماه 1403 منتشر کرده، مخاطب را با فرم‌ها و فضاهایی متفاوت و خاص مواجه می‌کند؛ فرم‌ها و فضاهایی که ریشه در ساختار و سرشت جامعه و جهانی دارد که شاعر در آن زندگی می‌کند؛ جامعه و جهانی که وحشت و هراس را در خود پرورده و همین احساس را در قالب کلمه و تصویر ذیل اشعار «چاقوهای مزین» به مخاطب منتقل می‌کند.
شاعر از اندیشه و عاطفه‌ای به ما می‌گوید که زندگی را از اساس دچار هراس کرده است. در چنین جامعه و جهانِ ریخته و از هم گسیخته‌‌ای اگر شاعر به شیروانی‌ها بدبین نباشد و از باران نترسد و لاجرم از حفاظ هر چهارگوش مسقفی به ستون فقرات خود پناه نبرد، جای تعجب دارد. چنین جهانی آدم را ناگزیر غریق وحشت خود می‌کند و روان او را در طیفی از احساسات و خیالات گروتسک و طنزی سیاه شناور:
«ای که کلاه از سر برمی‌داری به احترام من!/ بگو کی کلاه از سرم برمی‌داری؟/ سرم را نشانه رفته‌ای؟/ یا به احشائم ارادت داری؟/ خبر نداری/ که خالی‌ام از هر چیز/ که ترک کرده‌اند مرا/ حتی جوارحی که حیاتم می‌دادند» (چاقوهای مزین، ص. 16)
این مفاهیم غیرقابل باور و در عین حال باورپذیر هر چه پیشتر می‌رود بر دامنه ترس و شگفت‌نگاری آن افزوده می‌شود و بیش از پیش رازهای جهان تحریف شده و نامتعارف امروز را برملا می‌کند؛ با تمام پس‌لرزه‌های وحشتی که در روان انسان امروز برجای می‌گذارد:
«از صندلی که بلند می‌شوم/ احشائم روی صندلی جا می‌ماند/ از جریان خونم شرمسارم/ به زخم‌هایم چه بگویم
که به زالوها محتاج‌اند/ حال آنکه خون وحشی‌ترم می‌کند/ با اینکه با کوسه‌ها قرابتی ندارم/ لاک‌پشت‌های بی‌پشت هم/ حق دارند اگر ندانند/ خارپشتی که بارش را/ بر دیوار سیمانی می‌ساید/ از خودش کجا باید فرار کند» (همان، صص. 17-18)
از ویژگی‌های دیگر این مجموعه استفاده شاعر از واژگان و اصطلاحات مدرن و معاصر، متناسب با ساخت و بافت شعر است. از باب تبارشناسی، فروغ فرخزاد نخستین شاعری است که به صورت جدی و در حجمی وسیع، به استفاده از چنین واژگان و اصطلاحاتی روی آورده و در گفت‌وگوهایی هم که از او به جا مانده به صراحت بر چنین استفاده و امکانی تاکید کرده است. در «متافیزیک شعر» هم نوشته‌ام که زبان، مثل هر موجود زنده‌ای مدام در حال تحول و تطور است؛ طبیعی است که این عنصر در شعر نیز منبعث از روزگاری باشد که شاعر در آن حشر و نشر داشته یا نشوو نما یافته است. از این لحاظ اجزا و عناصر زبان شعر فروغ را واژه‌ها و اصطلاحات ملموس و محسوسی که در دسترس عموم بوده و به نوعی مولفه‌هایش معطوف به زندگی او، شکل داده است. در واقع، واژگان و اصطلاحات مدرن در پیوند با زبان کلاسیک و ادبی ضمن رفع نیازهای روزمره شاعر، به معجزه اکسیری که داشته، زر برآمده. از این نظر یلدا محجوب نیز در کتاب خود چنین رویکردی را در پیش گرفته و مخاطب در مواجهه با زبان شعر او در این مجموعه، با چنین امکان معتنابهی مواجه است:
«تمام مُسکن‌های جهان/ اگر که جمع شوند/ سردرد پنجره باز پابرجاست/ که باد موافق حتی/ به فکر تخریب است» (همان، ص. 80) گاهی نیز تصویری بسیار ناب، مخاطب را با شروعی سخت غیرمنتظره روبه‌رو می‌کند، تصویری که تنها می‌تواند از ذهن و زبان شاعری که تجربه‌های اولیه را پشت سر گذاشته خود را ثابت کرده و در وهله بعد به مرزهای سرایش ثانویه و تثبیت نزدیک شده بتراود: «ملحفه‌ای درون خود پهن می‌کنم/ تا نعناهایی را که مادرم می‌چیند/ روی آن خشک کنم» (همان، ص. 100)
اگرچه همین شعر، با این آغاز درخشان در ادامه نمی‌تواند انتظاری را که مخاطب در مواجهه با سطرهای نخستین خود دارد، برآورده کند: «سوزن صبح را از چشمم بیرون نیاورید/ نمی‌خواهم/ خواب‌هایم روی عینکم بپاشد/ خواب‌هایی پر از زرد» (همان، ص. 101)
یلدا محجوب البته شاعر خوبی است و طبیعتا همچنان‌که هر شاعری فراز و فرود دارد، هر شعری نیز گاه دچار قبض و بسط می‌شود و همه آنات و حالاتش در یک زمان و به یک نحو نمی‌گذرد. شاید مهم‌ترین ویژگی او در «چاقوهای مزین»، همین قاب گرفتن لحظات ناب و کشف تصاویری است که مخاطب را به آینده این شاعر آنقدر امیدوار می‌کند که با اشتیاق چشم‌انتظار کتاب‌های دیگرش بماند:
«تمام سنگ‌ها/ چه بزرگ و چه کوچک/ صدایی شبیه هم دارند/ آن زمان که به پنجره اصابت می‌کنند» (همان، ص. 64) تصاویر ناب این دفتر کم نیستند؛ این یادداشت را با دو تصویر ناب دیگر از این کتاب به پایان می‌برم:
«من تولدهای بی‌شماری را مرده‌ام/ و دست‌هایم آنقدر ترک برداشته‌اند/ که می‌خواهم/ امسال روی کیک، انگشتانم را فوت کنم» (همان، صص. 30-31)
«باید کمی از خودم پیشی می‌گرفتم شاید/ و بیشتر از انگشت‌های دو دستم/ اشاره می‌کردم» (همان، ص. 60)
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
