وقتی نقاب از چهره دیکتاتور می‌افتد | ایبنا


مفهوم ابرمرد، که حتی برخی آن را هم تراز ابرانسان نیچه، فیلسوف شهیر آلمانی آورده‌اند، غالباً از منظر سیاسی، نقطه مقابل دموکراسی¹ است و در حقیقت آنچه پیش روی شماست، داستان حیات پنج ابرمرد به روایت کنت سی. دیویس [Kenneth C. Davis] است که به باور وی، در آوردگاه تاریخ عامل ظهور دیکتاتوری و سقوط دموکراسی‌اند. کتاب «ابرمرد» [Strongman : the rise of five dictators and the fall of democracy] توسط رضا آقابابادستجردی ترجمه شده و انتشارات سبزان در سال ۱۴۰۰ منتشر کرده است.



این کتاب روایتگر حیات ابرمرد، حاکم خودکامه یا دیکتاتوری است که با قدرت نامحدود، به نیرویی ویرانگر دست می‌یابد، با بی‌رحمی تمام، مخالفان را سرکوب می‌کند و دشمنان واقعی و خیالی را از سر راه بر می‌دارد. به علاوه، گویای فرآیندی است که در آن، دیکتاتور به خود اجازه می‌دهد تمامی مظاهر آزادی از جمله حق آزادی بیان، آزادی مذاهب و آزادی مطبوعات را که امروزه، مردمان بسیاری در سرتاسر جهان از آن برخوردار هستند، از میان بردارد.

هریک از پنج دیکتاتوری که در این کتاب از آنها سخن گفته شده است، بنیتو موسولینی در ایتالیا، آدولف هیتلر در آلمان، ژوزف استالین در اتحاد جماهیر شوروی، مائو تسه‌تونگ در جمهوری خلق چین و صدام حسین در عراق، مسئول جنایات و نسل‌کشی‌های متعدد علیه بشریت هستند که قربانیان بی‌شماری را با اقدامات و جنایاتشان از خود به جای گذاشته اند پس ابرمرد داستان زندگی آن‌هایی که دهشتناک ترین رفتار ممکن علیه انسان‌ها ابایی نداشته‌اند، است.

کتاب حاضر بر آن است تا با کاوش در حیات جنایتکارترین دیکتاتورهای قرن بیستم، نقاب از چهره شان بردارد و نشان دهد که چگونه به چنین قدرت بی‌پایانی دست یافتند، چه نقطه اشتراکی با یکدیگر داشتند و چگونه مردمی که تحت سلطه آنها بودن، چه از روی میل و اختیار و چه از سر غلبه ترس و وحشت، در پی دیکتاتور خود در این مسیر دهشتناک طی طریق کردند.

دیویس در این کتاب عامل حقارت و کمبودهای دوران کودکی که برخی از روانشناسان آن را تنها عامل یا علت تامه ظهور و بروز دیکتاتور می‌دانند فقط در کنار سایر عوامل دیگر در فرآیند شکل گیری استبداد یک فرد می پذیرد.

حکایت پنج دیکتاتوری که موضوع این کتاب به آنها اختصاص یافته، پرسش‌هایی دشوار پیش روی مخاطب و خواننده قرار می‌دهد. مطالعه و بررسی نظام های حکومتی این مستبدان، ما را با طرح این پرسش وا می‌دارد که آیا تصویر تیره‌وتاری که جورج اورول در اثرش، ۱۹۸۴ ²، پیش بینی کرد همان مدینه ضاله کابوس‌واری است که جهان راه آن را در پیش گرفته است؟ اثر اورول که پس از جنگ جهانی دوم و هم زمان با گسترش سلطه تحاد جماهیر شوروی بر اروپای شرقی به رشته تحریر درآمد، جهانی را به تصویر می‌کشد که میان سه ابر قدرت دائماً در حال جنگ، قسمت شده؛ جهان بی‌پناهی که در آن، آزادی و فردیت رخت بربسته و بسیاری از احزاب و اعضای آنکه می بایست نقطه مقابل حکومت باشند، نقاب حاکمیتی بر چهره زده اند.آیا بناست دروغ پراکنی های دهشتناکی که خود دولت کنترلشان را در دست دارد حقایق عینی را در جوامع، زیر پا لگدمال نماید؟ و نهایتاً، دشوارترین پرسش ممکن که از قضا به خودمان هم برمی گردد پیش روی ما قرار می‌گیرد: «اگر روزی با یک ابر مرد روبه رو شویم، چه خواهیم کرد؟»

امروزه برای بسیاری از ما دموکراسی واقعیتی است که به عینه آن را درک و لمس کرده‌ایم، آن قدر که بسیاری، ایده آل دموکراتیک را مواهبی مسلم و غیر قابل انکار می دانند، اما نکته‌ای که خیلی باید بدان توجه کرد این است، یادمان باشد که دموکراسی را صرفاً نمی‌توان به نظاره نشست، چرا که تحقق مفهوم مستلزم فعالیت، مشارکت و گاهی فداکاری است از سویی دموکراسی بسیار ظریف و شکننده است و می‌تواند به سرعت رو به حضیض رود؛ همان نقطه‌ای که تازه آغاز مسئولیت یکایک افراد جامعه می شود. این کتاب بر مبنای یک سلسله حقایقی ترسیم شده است که آشکارا نشان می‌دهد چگونه یک ابرمرد (دیکتاتور) به قدرت می‌رسد و چگونه دموکراسی به مسلخ می‌رود و استبداد، دموکراسی را به خاک می‌نشاند.

نویسنده در کتاب، بخش عمده تداوم حاکمیت ابرمرد (دیکتاتور) بر یک کشور در پروپاگاندی وی با کنترل کامل بر مطبوعات و رسانه‌ها (وجدان بیدار جامعه) و گسترش کیش شخصیت دیکتاتور در ابعاد گوناگون دانسته و معتقد است این اجتماع است که ابرمرد می‌آفریند زمانی که به او به چشم یک ناجی و نجات دهنده اوضاع خود در یک برهه تاریک از تاریخ می‌نگرد و با چاپلوسی مفرط و تعریف و تمجید های بیش از حد متعارف او را به مرتبه خدایی سوق و بدان می‌بالد و با سکوت³ و عدم پرسشگری و اطاعت بی چون و چرا⁴، استمرار و تداوم دیکتاتور را بر مسند سلطنت مطلقه و قدرت مطلق⁵ تضمین می نماید. پس به هر میزان یک جامعه از آگاهی بیشتری برخوردار باشد بیشتر به اهریمن بودن ابرمرد پی خواهد برد و مانع از دیکتاتوری خواهد شد.

با مطالعه کتاب هایی از این دست به ما کمک خواهد کرد تا با اندیشیدن به درون مایه ی مفاهیمی چون اقتدارگرایی، تمامیت خواهی، یا هر گونه دیگری از دیکتاتوری، فهم تاریخی خود که بخشی از فرآیند ایمن سازی در برابر خطرات دیکتاتوری است را تعمیق بخشیم. تمام دیکتاتورها جانیانی هستند که جنایت هایشان علیه بشریت فقط در حجم و گستره متفاوت است، اما در انگیزه و هدف یکسان. دیوانگان تاریخ جهان بسیارند، چه پیش از این پنج تن و چه پس از آنها و فهرست دیکتاتورهای جنایتکاری که هریک مسئول کشتار میلیون ها انسان بوده‌اند (هستند) بسیار بلند بالاست و دفتر این فهرست هر روز قطورتر می شود.

در پایان باید گفت برخی وقایع هولناکی که در این کتاب ارزشمند به تصویر کشیده شده است فصول وحشت‌باری از تاریخ معاصر جهان است که متاسفانه همچنان ادامه دارد و در این میان به نظر می رسد رنج و درد آدمیان حلقه‌ای است باطل.

«دولت باید به گونه‌ای تشکیل شود که لازم نباشد کسی از کسی بترسد»⁶
...

1. کتاب ابر مرد محمل تقابل دو اندیشه دیکتاتوری و دموکراسی است.
2. مطالعه دو اثر ارزشمند قلعه حیوانات و ۱۹۸۴ به خواننده کمک می کند تا به فهم دقیق تری از حکومت های دیکتاتوری دست یابد.
3. مردم یک جامعه با سکوت و بی تفاوت بودنشان در حقیقت همدست دیکتاتور ودر حبس، شکنجه و کشتار و جنایات وی شریک‌اند.
4. اسنایدر می گوید: «از کسی اطاعت بی چون چرا نکن»
5. لرد اکتون مورخ، پیش از به قدرت رسیدن موسولینی اعلام کرده بود «قدرت به فساد می انجامد و قدرت مطلق، فساد مطلق در پی دارد.»
6. مونتسکیو؛ روح القوانین