جواد لگزیان
به تازگی کتاب «تکنیکهای نوین تدریس» تالیف دکتر حسین چناری پژوهشگر و نظریه‌پرداز آموزش رهسپار بازار کتاب شده است. در این کتاب ضمن مرور روشهای تدریس از جهان باستان تا دنیای هوش مصنوعی یکصد استراتژی جدید آموزشی همراه با روش اجرا و کاربرد آنها در کلاس درس با جزئیات کامل ارائه شده است. گفتگوی ما با دکتر حسین چناری موسس و ریاست کالج بین‌المللی ابن‌سینا گرجستان، مولف ۱۴ جلد کتاب در زمینه‌های متفاوت آموزشی و با بیست سال سابقه تدریس را مطالعه می‌کنید:
ابتدا از تجربه تدریس خودتان برای ما بگویید.
من از دوران نوجوانی عاشق تدریس و معلمی بودم و در دوران دانشجویی پس از تجربه موفق تدریس در محله تهران پارس در آموزشگاهی به نام هوش مصنوعی به خودم قول دادم که تا یکسال دیگر یک آموزشگاه تاسیس کنم. به این ترتیب اولین آموزشگاه با مدیریت من در محله خاک سفید تهران در میدان رهبر شروع به کار کرد و در آن زمان جزوات تصویری برای آموزش کامپیوتر را ابداع کردم که یکی از موفق‌ترین کارها در زمان خودش بود. من همیشه به دنبال یک کار جدید و نو در سیستم آموزشی بودم و قبل از پایان یافتن دوره دکتری به چند کشور همسایه از جمله آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و گرجستان سفر کردم و بعد از مطالعه و تحقیق فراوان اولین درخواست را برای ثبت کالج در گرجستان ارائه دادم که با موافقت وزارت علوم این کشور کار را آغاز کرد.
چه ضرورتی برای استراتژی‌های جدید آموزشی وجود دارد؟
دنیای دانش‌آموزان امروزی متفاوت با گذشته است. بسیاری از روش‌ها پاسخگوی نیازهای امروز نیستند و با پیشرفت اینترنت و تکنولوژی، نمی‌توانیم از دانش‌آموزان انتظار داشته باشیم در کلاس آرام بنشینند و فقط شنونده باشند. اکنون آموزش در کلاسهای درسی نیاز به رویکردها و رهیافت‌های جدید دارد. بدین‌سان شناخت ابزارها، روش‌ها و فنون مدرن آموزش و تدریس ضرورت اجتناب‌ناپذیری برای ورود به دنیای جدید محسوب می‌شود. کتاب تکنیکهای نوین تدریس با بیان مؤثرترین استراتژی‌های آموزشی به معلمان کمک می‌کند تا از طریق ادغام شیوه‌های سنتی و مدرن در کلاس درس دیجیتال به روز و مدرن باشند. این استراتژی‌های آموزشی نوآورانه می‌تواند به معلمان کمک کند تا با همه دانش‌آموزان خود یک ارتباط صمیمی و تعالی‌بخش پیدا کنند و یک تجربه یادگیری معنادار ارائه دهند و یک کلاس درس شاد و پویا داشته باشند.
کتاب تکنیکهای نوین تدریس چه می‌گوید.
در این کتاب سعی شده است مطالبی مفید، مختصر و کاربردی در حوزه فنون تدریس ارائه شود. محتوای این کتاب در هشت فصل تدوین شده است. در فصل اول تاریخچه تدریس از شیوه‌های سنتی ابتدایی تا دنیای هوش مصنوعی مطالعه شده است. در فصل دوم فلسفه، هدف و فرایند تدریس تعریف شده است. در سومین فصل به الگوهای تدریس و یادگیری و بحث جالب تفاوتهای فردی یادگیرندگان (سبکهای مختلف یادگیری و تفکر) پرداخته شده است. در فصل چهارم روشهای تدریس نمایشی، گروهی، آزمایشگاهی، اکتشافی و تدریس خرد و مزایا و محدودیت هر یک بررسی شده است. در فصل پنجم روشهای مدرن تدریس بیان شده است. و در فصل ششم درباره فناوریهای آموزشی و موضوع رسانهها و آموزش و فرارسانه خواهیم خواند. در هفتمین فصل یکصد استراتژی جدید آموزشی همراه با مثال‌ها، فواید، چالش‌ها و پیوند نظری هر یک با جزئیات کامل ارائه شده است و در نهایت، در فصل هشتم چشم‌انداز آموزش در ۲۰۵۰ مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است.
آیا کلاس و روشهای سنتی هنوز کاربرد دارند؟
در این کتاب ادغام شیوه سنتی و مدرن در جهت پیشرفت آموزشی پیشنهاد شده است: با استفاده از روشهای سنتی و مزایای روشهای تدریس مدرن، موضوعاتی مانند علوم و مهندسی را می‌توان به خوبی در کلاس توضیح داد. معلمان می‌توانند از تخته‌سیاه برای توضیح نظریه کمک بگیرند. در عین حال، آنها می‌توانند از ویدئوها یا ارائه‌های پاورپوینت برای توصیف این روش استفاده کنند.
اصلی‌ترین ویژگیهای تکنیکهای نوین تدریس چیست؟
روش تدریس جدید که آن را روش تدریس مدرن می‌نامیم بیشتر مبتنی بر فعالیت است و ذهن یادگیرنده را متمرکز و او را به طور کامل در فرآیند یادگیری همراه و همگام می‌کند. در این روش، دانش‌آموزان به طور فعال در کل فرآیند آموزشی مشارکت می‌کنند تا دانش خود را ایجاد و مهارتهای خود را تقویت کنند. از سوی دیگر، مربی یا معلم تنها آنها را هدایت و راهنمایی می‌کند تا بر اهداف آموزشی تمرکز داشته باشند. این مهم با مشغول شدن در فعالیت‌ها و با اتخاذ تکنیکهای نوین آموزشی مدرن انجام می‌شود. روشهای آموزشی مدرن نه تنها به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد در فرایند آموزشی در کلاس‌ها مشارکت کنند و آنها را تشویق می‌کند که ایده‌ها یا ابتکارات خود را با توجه به سطح مطالعه و تحقیقاتشان ارائه کنند بلکه دانش‌آموزان را براساس علاقه، نیازها و احساساتشان هدایت و یاری می‌کند. دانش‌آموزان در روشهای مدرن از طریق راهبردهای آموزشی، یاد می‌گیرند که به صورت مشارکتی فعالیت کنند و از کار رقبای خود نیز قدردانی کنند. در روش تدریس مدرن علایق دانش‌آموزان مهم‌ترین عنصر در نظر گرفته می‌شود و دانش‌آموزان با اعتماد به نفس بیشتری به سمت اهداف و مشاغل خود هدایت می‌شوند.
بحث هوش مصنوعی چه جایگاهی در آموزش دارد؟
هنگامی که ماشین حساب برای اولین بار در مدارس معرفی شد، واکنش به طور شگفت‌انگیزی نزدیک به نگرانی‌های امروزه در مورد استفاده دانش‌آموزان از هوش مصنوعی برای مهارتهایی مانند نوشتن بود اما بتدریج ماشین حساب جای خود را باز کرد. باید گفت تا حدودی هوش مصنوعی مسیر مشابهی را طی خواهد کرد. تکالیفی وجود خواهد داشت که در آنها به کمک هوش مصنوعی نیاز است، و برخی از آنها که استفاده از هوش مصنوعی مجاز نیست. تکالیف نوشتاری در مدرسه بر روی رایانه‌های فاقد اینترنت، همراه با امتحانات کتبی، به دانش‌آموزان اطمینان می‌دهد که مهارتهای نوشتاری اولیه را می‌آموزند. ما یک اتفاق نظر کلی پیدا خواهیم کرد که به هوش مصنوعی اجازه می‌دهد بدون به خطر انداختن توسعه مهارتهای حیاتی، در فرآیند یادگیری ادغام شود. همانطور که ماشین حساب‌ها جایگزین نیاز به یادگیری ریاضی نشدند، هوش مصنوعی نیز جایگزین نیاز به یادگیری مهارتهای نوشتاری و تفکر انتقادی نخواهد شد. انطباق هوش مصنوعی با کلاس درس ممکن است کمی طول بکشد، اما ما معلمان این کار را انجام خواهیم داد. در طول تاریخ، معلمان توانایی خود را برای انطباق با پیشرفت‌های تکنولوژیکی و تغییرات اجتماعی نشان داده‌اند. تغییر در کلاسهای درس در راه است، و تمرکز بر یک چشم‌انداز مثبت برای کمک به هدایت آموزشی در زمان‌های نامشخص پیش رو بسیار مهم است.
با توجه به سرعت پیشرفتها بویژه در فضای اینترنتی آیا کل استراتژی آموزشی باید تغییر کند؟
با ورود به دنیای دیجیتال به نظر می‌رسد که ما در حال جهش بزرگی به سمت فضای تدریس کاملا جدیدی هستیم. البته لازم نیست کل استراتژی تدریس را تغییر دهیم بلکه باید به این فکر کنیم که چگونه می‌توانیم از هر استراتژی برای یک درس خاص استفاده کنیم. ممکن است عده‌ای به تمرین یادگیری پروژه‌محور مایل باشند در حالی که برخی دیگر از استراتژی طوفان فکری، کلاس درس مبتنی بر بازی گروهی، کلاس درس مبتنی بر کنفرانس یا کلاس درسی برای آموزش توسط خود دانش‌آموزان استقبال کنند. باید همواره در نظر داشت هدف از آموزش ترویج یادگیری است و استراتژی‌هایی که ما به کار می‌بریم برای ترویج یادگیری هستند و آزمودن راهبردهای مختلف در کلاس یک فرآیند تکراری اما رو به جلو است که به ما کمک می‌کند دائما شیوه‌های یادگیری را به طور مؤثرتر و موفقیت‌آمیزتری ارتقا دهیم.
با بیست سال سابقه تدریس چه توصیه‌ای برای بهتر شدن نظام آموزشی دارید؟
جوانان امروز می‌خواهند به دنبال رویای خود بروند، حتی اگر به معنای پیمودن مسیری نامتعارف باشد. در این راستا مدارس باید به دانش‌آموزان کمک کنند تا کسب و کار و کارآفرینی را از همان کلاسهای درسی دبیرستان خود آغاز کنند. این زمانی است که می‌توان خودباوری، نوآوری و خلاقیت، کار تیمی و مدیریت زمان را به عنوان اصولی که هر دانش‌آموزی می‌تواند در مشاغل بعدی خود استفاده کند، آموزش داد.
سیستم‌های آموزشی برای پیشرفت دانش‌آموزان و همچنین معلمان نیاز به بازسازی و به روز رسانی دارند. فناوری باید بسیار کارآمد و هوشمندانه استفاده شود تا بهترین کارکرد آن مورد استفاده باشد. تمرکز باید بر ارائه بهترین آموزش آکادمیک همراه با یادگیری سایر مهارتهای زندگی و دانش آینده‌ساز کارآفرینی باشد.
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
