چاپ بیستم کتاب «جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران» شامل گفتارهایی از یرواند آبراهامیان، احمد اشرف و محمدعلی همایون کاتوزیان با ترجمه و گردآوری محمدابراهیم فتاحی توسط نشر نی عرضه شد.

جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران محمدابراهیم فتاحی

به گزارش کتاب نیوز به نقل از مهر، چاپ بیستم کتاب «جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران» در ۱۹۲ صفحه و با بهای ۶۸ هزار تومان راهی بازار نشر شده است. نخستین چاپ این کتاب سال ۱۳۸۲ با شمارگان ۱۶۵۰ نسخه و بهای ۱,۴۰۰ تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفت.

کتاب از سه گفتار مستقل تشکیل شده است که از سوی سه تن از صاحب‌نظران صاحب‌نام در زمینه مسائل اجتماعی ایران معاصر نوشته شده است. در گفتار نخست ریشه‌های پارانوید در ایران توسط یرواند آبراهامیان مورد ارزیابی قرار گرفته است. همچنین در ادامه اشکال مختلف این مسئله، به ویژه در میان جریانات سیاسی معاصر ایران به صورت تطبیقی بررسی شده است. در این گفتار پیامدهای توجه به تئوری توطئه، به ویژه نقش آن در توسعه نیافتگی و به تأخیر انداختن پلورالیسم سیاسی نیز بررسی و به نکات قابل توجهی در این زمینه اشاره شده است.

گفتار دوم «توهم توطئه» نام دارد و به قلم احمد اشرف، استاد ایرانی جامعه شناسی در دانشگاه‌های آمریکا، است. این گفتار سه بخش به ترتیب با این مباحث دارد: «پیدایش توهم توطئه در وضعیت نیمه استعماری»، «توهم توطئه‌های شیطانی دشمنان ایران» و «جذابیت توهم توطئه برای ایرانیان».

گفتار سوم کتاب نیز «خلیل ملکی، رد تئوری توطئه و پیشبرد جامعه مدنی» نام دارد و به قلم محمدعلی همایون کاتوزیان است. «یادداشتی درباره روشنفکران ایرانی»، «روشنفکر غیرعادی»، «چکیده‌ای از زندگینامه خلیل ملکی»، «خط مشی سیاسی ملکی»، «امتناع و رد تئوری توطئه در سیاست» و «گفت‌وگو، دموکراسی و رفرم» از مباحث طرح شده در این گفتار است. ضمیمه کتاب نیز گزارش دستگیری خلیل ملکی است. مترجم نیز در پیشگفتار خود بر کتاب به طور مبسوط به ادبیات مباحث مطرح شده پرداخته است.

به طور کل کتاب «جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران» با انتقاد از انتساب نابسامانی‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به عوامل خارجی مانند امپریالیسم و دیگر دشمنان شناخته شده یا ناشناس، این نوع رویکرد را ارائه تبیین‌های ساده، سطحی و عامه‌پسند از پدیده‌های بسیار پیچیده اجتماعی معرفی می‌کند.

گفتارهای کتاب فرو کاستن علل و عوامل پیچیده پدیده‌های مختلف اجتماعی پیوند خورده با پدیده‌های اجتماعی دیگر و بسترهای تاریخی گوناگون، به یک امر اخلاقی فردی یا جمعی (توطئه) را تحویلی ناروا اعلام می‌کنند که امکان درک، تبیین درست تحولات و رویدادهای اجتماعی را از بین می‌برد. نویسندگان مقالات معتقدند در ایران معاصر چنین رهیافت توطئه محورانه بسیار رایج و شایع بوده و توهم توطئه عادت ایرانیان از دیرباز تاکنون است.

................ هر روز با کتاب ...............

هرگاه عدالت بر کشوری حکمفرما نشود و عدل و داد جایگزین جور و بیداد نگردد، مردم آن سرزمین دچار حمله و هجوم دشمنان خویش می‌گردند و آنچه نپسندند بر آنان فرو می‌ریزد... توانمندی جز با بزرگمردان صورت نبندد، و بزرگمردان جز به مال فراهم نشوند، و مال جز به آبادانی به دست نیاید، و آبادانی جز با دادگری و تدبیر نیکو پدید نگردد... اگر این پادشاه هست و ظلم او، تا یک سال دیگر هزار خرابه توانم داد... ای پدر گویی که این ملک در خاندان ما تا کی ماند؟ گفت: ای پسر تا بساط عدل گسترده باشیم ...
دغدغه‌ی اصلی پژوهش این است: آیا حکومت می‎تواند هم دینی باشد و هم مشروطه‎گرا؟... مراد از مشروطیت در این پژوهش، اصطلاحی‌ست در حوزه‌ی فلسفه‌ی حقوق عمومی و نه دقیقاً آن اصطلاح رایج در مشروطه... حقوق بشر ناموس اندیشه‌ی مشروطه‎گرایی و حد فاصلِ دیکتاتوری‎های قانونی با حکومت‎های حق‎بنیاد است... حتی مرتضی مطهری هم با وجود تمام رواداری‎ نسبی‎اش در برابر جمهوریت و دفاعش از مراتبی از حقوق اقلیت‎ها و حق ابراز رأی و نظر مخالفان و نیز مخالفتش با ولایت باطنی و اجتماعی فقها، ذیل گروهِ مشروعه‎خواهان قرار دارد ...
خودارتباطی جمعی در ایران در حال شکل‌گیری ست و این از دید حاکمیت خطر محسوب می‌شود... تلگراف، نهضت تنباکو را سرعت نداد، اساسا امکان‌پذیرش کرد... رضاشاه نه ایل و تباری داشت، نه فره ایزدی لذا به نخبگان فرهنگی سیاسی پناه برد؛ رادیو ذیل این پروژه راه افتاد... اولین کارکرد همه رسانه‌های جدید برای پادشاه آن بود که خودش را مهم جلوه دهد... شما حاضرید خطراتی را بپذیرید و مبالغی را پرداخت کنید ولی به اخباری دسترسی داشته باشید که مثلا در 20:30 پخش نمی‌شود ...
از طریق زیبایی چهره‌ی او، با گناه آشنا می‌شود: گناهی که با زیبایی ظاهر عجین است... در معبد شاهد صحنه‌های عجیب نفسانی است و گاهی نیز در آن شرکت می‌جوید؛ بازدیدکنندگان در آنجا مخفی می‌شوند و به نگاه او واقف‌اند... درباره‌ی لزوم ریاکاربودن و زندگی را بازی ساده‌ی بی‌رحمانه‌ای شمردن سخنرانی‌های بی‌شرمانه‌ای ایراد می‌کند... ادعا کرد که این عمل جنایتکارانه را به سبب «تنفر از زیبایی» انجام داده است... ...
حسرت گذشته را خوردن پیامد سستی و ضعف مدیرانی است که نه انتقادپذیر هستند و نه اصلاح‌پذیر... متاسفانه کانون هم مثل بسیاری از سرمایه‌های این مملکت، مثل رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و جنگل‌هایش رو به نابودی است... کتاب و کتابخوانی جایی در برنامه مدارس ندارد... چغازنبیل و پاسارگاد را باد و باران و آفتاب می‌فرساید، اما داستان‌های کهن تا همیشه هستند؛ وارد خون می‌شوند و شخصیت بچه‌های ما را می‌سازند ...