به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، «عجایب‌نامه» از جذاب‌ترین متون کلاسیکی فارسی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته؛ به‌ویژه برای نوجوانان که نه علاقه دارند و نه می‌توانند کتابی حجیم بخوانند. «عجایب‌نامه‌ها» سرشار از داستان‌هایی درباره دیدنی‌ها و شندیدنی‌هاست که گرچه مرز خیال و واقعیت را درهم ریخته‌اند؛ اما هم آموزه‌های خود را دارند و هم قوه خیال را هم تقویت می‌کنند؛ خیال‌انگیزی عجایب‌نامه هم از جمله مواردی است که از جانب نویسندگان مورد غفلت واقع شده است. محمود برآبادی، نویسنده پرکار حوزه نوجوانان در انتخابی شایسته «عجایب‌نامه» محمد بن محمود همدانی را برای بازنویسی انتخاب کرده و «عجایب‌نامه» ویژه نوجوانان از سوی نشر مهرک وارد بازار کتاب شده است. در ادامه گفت‌وگویی را با وی پیرامون این اثر انجام داده‌ایم که می‌خوانید.

عجایب‌نامه در گفت‌وگو با محمود برآبادی

کمی درباره «عجایب‌نامه» بگویید که حتی در بین خوانندگان کلاسیک هم آنچنان که باید شناخته نیست.
کتاب عجایب‌نامه یا عجایب‌المخلوقات و غرائب‌الموجودات تالیف محمد بن محمود همدانی، نویسنده قرن ششم هجری است که در دروه سلجوقیان می‌زیست و کتاب را به ابوطالب طغرل بن ارسلان، آخرین شاه سلجوقی عراق، تقدیم کرده است. تاریخ تالف کتاب حدود سال 555 هجری است. سبک همدانی، روان و فهمیدنی است و گرچه گاه از واژه‌های سخت و دور از ذهن در نوشتار خود استفاده کرده، ساختار جملات و نحو کلام، ساده است. عجایب‌نامه دارای 10 رکن یا فصل است:
رکن یکم: در شرح افلاک و فرشتگان و ماه و خورشید.
رکن دوم: در عجایب آتش و رعد و برق و عجایب باد و ابر.
رکن سوم: در عجایب زمین و آب و کوه‌ها و سنگ‌ها.
رکن چهارم: در عجایب اقالیم و بلاد و مسجدها و وادی‌ها.
رکن پنجم: در عجایب درختان و نباتات.
رکن ششم: در عجایب صورت‌ها، مقبره‌ها و گنج‌ها.
رکن هفتم: درعجایب آدمی و ارواح و حواس پنجگانه.
رکن هشتم: در عجایب جن، غول و نسناس.
رکن نهم: در عجایب پرندگان و طیور.
رکن دهم: در عجایب حیوانات.

چرا از بین متون کهن، عجایب‌نامه را انتخاب کردید؟
وقتی برای بازنویسی عجایب‌نامه را انتخاب کردم، گفتند از کتاب‌های مشهورتر باشد؛ اما اصرار کردم که این کتاب باشد چون تا کنون بازنویسی نشده است. برخلاف آثار مشهور ادبیات کهن ما که بارها و در اشکال گوناگون بازنویسی و بازآفرینی شده، عجایب‌نامه تا کنون برای نوجوانان بازنویسی نشده، درحالی که به شناخت بیشتر آن کمک می‌کند. با این استدلال بازنویسی عجایب‌نامه پذیرفته شد. دلیل دوم این بود که کتاب پر از حکایت‌ها و قصه‌های شگفت‌انگیز است، آنچنان که گاه خود نویسنده می‌گوید «اگر راست است و اگر دروغ، ما ایراد کردیم.» و تعجب خودش را از حکایت‌ها بیان می‌کند. این حکایت‌های شیرین و شگفت‌انگیز را هرکسی دوست دارد بخواند، حکایت‌هایی که برای نوجوانان امروز مفید و سودمند و قابل فهم است.

بخش‌هایی که درباره پرندگان و نباتات و... است، بسیار خیال‌انگیز است و درصورت بازنویسی می‌تواند کمک زیادی به پرورش قوه خیال نوجوانان کند و نویسندگان از آن برای نوشتن داستان‌های فانتزی بهره ببرند.
با این نگاه انتخاب نکردم. هدفم این بود حکایت‌هایی را انتخاب کنم که قبلا بازنویسی نشده باشد و مشکلی از نظر ممیزی پیش نیاید و خیلی هم تغییر نکند. معتقدم در بازنویسی نباید آنچنان تغییری داد که چیزی از اثر باقی نماند. با این ملاک‌ها به این 20 روایت رسیدم و اگر فرصت و تقاضایی بود از سمت ناشر کار را ادامه می‌دهم. کتاب 66 حکایت دارد و من تنها یک‌سوم را انتخاب کردم.

نویسندگان فانتزی‌نویس ما به ظرفیت عجایب‌نامه توجه نمی‌کنند. قبول دارید؟
بله. فانتزی نوشتن مسئله مهمی است و اینکه فانتزی در نزد نویسندگان امروزی برگرفته از انیمیشن‌ها و فیلم‌هایی است که در تلویزیون دیده‌اند و مراجعه به کتاب‌ها و گنجینه کلاسیک کم بوده است؛ جز کتاب‌های مشهوری که فانتزی در آنها قوی هم نیست. یک علت دیگر این است که در قرنی ادبیات مدرن و داستان‌نویسی مدرن شروع شد که سایه رئالیست سفت و سخت بر ادبیات افتاده است. هرچیزی که از رئالیست فاصله بگیرد فکر می‌کنند اثری جدی نیست. این نکته هم مغفول نماند که زمانی دوباره به فانتزی برگشتیم و دوباره رویکردی به فانتزی پیدا کردیم که دنیای غرب به آن پرداخت و تکنولوژی و جادوی تصویر توانسته بود با پیشرفت جلوه‌های ویژه، صورخیال و اندیشه‌های ناب تخیلی را تبدیل به واقعیت بیرونی و قابل نمایش کند.

نثر عجایب‌نامه بر خلاف سایر آثار کلاسیک چندان دشوار نیست.
بله نثر و ساختار جملات ساده است. برخی واژه‌ها نامفهومند؛ اما ساختار ساده و تحت‌تاثیر ادبیات قرن 5 و 6 است که هنوز ادبیات ما در نثر فارسی ساده بود؛ قبل از حمله مغول و رکود و اضمحلال ادبی که بعد از حمله مغول و تیمور رخ داد. ادبیات تاریخ بیهقی یا مرزبان‌نامه و کاوسنامه و قابوس‌نامه به نسبت ادبیات بعد از هجوم مغول ساده‌تر است. هرچند که به دلیل فاصله هزار ساله‌ای که با زمان نگارش کتاب داریم، ممکن است برخی واژه‌ها قابل فهم نباشند و این طبیعی است؛ اما ساختار جمله ساده است. درحالی که بعدها نثر پیچیده‌ای رواج پیدا کرد و سعدی از آخرین نویسندگانی‌ست که نثری روان داشتند.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...