پمپه-مرگ-پمپه-پیر-کورنی

تراژدی‌ای است سیاسی، مملو از جدال‌هایی میان نفع شخصی و مصالح کشور، میان بزرگ‌منشی و سلامت... پس از نبرد فارسالوس، پمپه در حال فرار به کرانه‌های مصر می‌رسد و در آن پناهگاهی می‌جوید... درون کاخِ بطلمیوس، شاه مصر، خواهر پمپه: «کلئوپاترا» را از قدرت محروم کرده و از بازگشت قیصر هراسناک است... بطلمیوس فرمان می‌دهد تا پمپه را به محض ورودش به مصر بکشند... کلئوپاترا، اگر زنده بماند و قیصر او را ببیند، ملکه خواهد شد... من که لایق شوهری چون قیصر نیستم، آن بِهْ که به خاطر شما بمیرم و در دلتان زنده بمانم..

پمپه [The Death of Pompey (La Mort de Pompée) پومپه] تراژدی سه‌پرده‌ای پیر کورنی1 (1606-1684)، نمایشنامه‌نویس فرانسوی که اول بار در 1643، بلافاصله پس از پولیوکت نمایش داده شد و همان‌سال با عنوان مرگ پمپه به طبع رسید. این نمایشنامه به عالی‌جناب والاجاه کاردینال مازارن اهدا شده و کورنی در اهدانامه‌ی منظوم خویش چهره‌ی نمایشی خود را چنین معرفی می‌کند: «پمپه (پومپیوس) بزرگ را به آن عالی‌جناب معرفی می‌کنم، یعنی بزرگترین سیمای رم کهن را به نامدارترین سیمای رم نوین» پیش از متن نمایشنامه‌ی پمپه «سپاسگذاری از کاردینال مازارن» و دیباچه‌ای آمده است که پیر کورنی، حسب‌العاده، در آن منابع خویش را ارائه می‌کند که این‌بار متعددند؛ پیش از همه فارسالیا، اثر لوکیانوس2 که شاعر پاره‌هایی چند از آن را ترجمه کرده و در تراژدی خود جا داده است و همچنین آثار وِلیوس پاترکولوس3 و بسیاری از مورخان دیگرِ لاتینی.

پمپه [The Death of Pompey (La Mort de Pompée)] تراژدی  پیر کورنی

قهرمانی که نمایشنامه به نام او نامیده شده در آن ظاهر نمی‌گردد، لیکن رویداد نمایشی نهایی همان مرگ پمپه است و سرتاسر طرح و توطئه‌ی نمایشنامه همان کنکاش‌های پیش از قتل او و ورود قیصر است که انتقام خون او را می‌گیرد. پس از نبرد فارسالوس، پمپه در حال فرار به کرانه‌های مصر می‌رسد و در آن پناهگاهی می‌جوید. چون پرده بالا می‌رود، درون کاخِ بطلمیوس، شاه مصر، نشان داده می‌شود؛ این مرد که به لطف و کرم پمپه با خواهرش کلئوپاترا پادشاهی می‌کرده، موفق شده است که این زن را از قدرت محروم سازد و از این‌رو با پمپه سخت بیمناک است؛ لیکن آنچه به‌خصوص از آن می‌هراسد آمدن قیصر است که در پی رقیب خویش است. بطلمیوس با فوتن4 وزیر خویش، هم‌رأی می‌شود که باید فرمان داد تا پمپه را به محض ورودش به مصر بکشند. این آدم‌کشی در پرده‌ی دوم انجام گرفته است، لیکن کلئوپاترا به برادرش می‌فهماند که قیصر عاشق اوست و به خوبی قادر است او را بار دیگر بر تخت بنشاند و از این راه بطلمیوس را می‌ترساند.

بطلمیوس می‌بیند که در این اوضاع و احوال به یک سلسله جنایات کشانده می‌شود: «کلئوپاترا، اگر زنده بماند و قیصر او را ببیند، ملکه خواهد شد». لیکن فوتن برفور پاسخ می‌دهد که «اگر کلئوپاترا بمیرد، هلاک شما حتمی است». بنابراین کلئوپاترا از کشته‌شدن معاف خواهد ماند. لیکن قیصر به کرانه گام نهاده و بطلمیوس رفته است تا به پایش بیفتد و سر رقیب مقتول او را به وی نشان دهد. قیصر با نفرت و وحشت از این سر بریده رو برمی‌گرداند؛ وی آماده‌ی آن بود که رقیب خود را ببخشد و بطلمیوس را تهدید به انتقام می‌کند.

در پرده‌ی چهارم، بطلمیوس عزمِ آن می‌کند که توطئه‌ای بر ضد قیصر را باعث شود، لیکن کورنلی (کورنلیا)5 همسر بیوه‌ی پمپه و اسیر قیصر، او را لو می‌دهد. دیکتاتور در قبال این همه عظمتِ روحی شرمنده می‌ماند. با این همه زن رومی منیع‌الطبع به او می‌گوید که نپندارد «که حق‌شناسی جانشین نفرت و کین» شده باشد و از آنجا که وی آزادش می‌سازد، او نیز این آزادی را «به تمامی برای هلاک او» به کار خواهد برد؛ با این همه او نمی‌تواند برتافت که شاهی دون‌طبع، مردی که حتی رومی نیست، قیصر را بکشد.

در پرده‌ی پنجم، بطلمیوس کشته می‌شود و قیصر سلطنت را به کلئوپاترا بازمی‌گرداند؛ در حالی‌که کلئوپاترا از عشق خود دست می‌کشد: «حیاتِ مرا فدای سعادت زندگی خودتان کنید؛ خوشبختی من بیش از آنچه باید خواهد بود، و من چیزی جز آن نمی‌خواهم، من که لایق شوهری چون قیصر نیستم، آن بِهْ که به خاطر شما بمیرم و در دلتان زنده بمانم».

پمپه [The Death of Pompey (La Mort de Pompée)] تراژدی  پیر کورنی

کورنی پمپه را یکی از بهترین نمایشنامه‌های خود می‌شمرد؛ وی به‌ویژه چنین می‌یافت که سبک «در این منظومه والاتر از دیگر منظومه‌های او» است و ابیات آن «بلاتردید پرطمطراق‌ترین اشعاری هستند» که او ساخته است. از نظر ما، درست همین طمطراق و کبکبه‌ی اشعار و موقعیت‌ها و حتی طبایع و آدم‌هاست که مایه‌ی ناراحتی می‌گردد. پمپه باز با سینا وابستگی پیدا می‌کند، چه تراژدی‌ای است سیاسی، مملو از کنکاش‌های طولانی و جدال‌هایی میان نفع شخصی و مصالح کشور، میان بزرگ‌منشی و سلامت و ایمنی. قیصر، کلئوپاترا در پایان نمایشنامه، و به‌خصوص کورنلیا اسوه‌های عظمت روح‌اند، لیکن اسوه‌هایی فسرده که چندانی در ما اثر نمی‌کنند و سخنان بلندشان نیز که سرشار از عواطف جمیل و ابیات برجسته‌اند، ما را به هیجان نمی‌آورند. هنوز هیچ نشده در این اثر معایبی را می‌توان یافت که متعاقباً شدیدتر و بارزتر می‌گردند. عشق در آن چیزی جز زن‌نوازی نیست و در توطئه فقط نقشی فرعی ایفا می‌کند و چهره‌ی نمایشی کلئوپاترا، که بهانه‌ای است برای رگبار سخنان عالی و شریف، برای طرح کلی داستان کاملاً بی‌فایده است.

احمد سمیعی (گیلانی) . فرهنگ آثار. سروش

1. Pierre Cornelle 2. Lucanus 3. Velleius Paterculus
4. Photin 5. Cornélie (Cornelia)

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...